Hàng Việt chạy đua 'chuẩn xanh' chinh phục thị trường EU: Cơ hội và thách thức

Cơ hội xuất khẩu tăng nhưng rào cản xanh ngày càng lớn

Trong những năm qua, EU luôn là một trong ba thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đạt 51,66 tỷ USD, tăng 18,5% so với năm 2023. Riêng 4 tháng đầu năm 2025, con số này tiếp tục tăng gần 13%, đạt gần 18,5 tỷ USD. Điều này cho thấy EU không chỉ là “cửa ngõ” quan trọng mà còn là động lực tăng trưởng mạnh mẽ cho hàng Việt.

Tuy nhiên, EU cũng là khu vực đi đầu trong việc triển khai các tiêu chuẩn xanh khắt khe. Từ cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), Quy định thiết kế sinh thái (ESPR), chiến lược “Từ trang trại đến bàn ăn” (Farm-to-Fork) đến kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn (CEAP), tất cả đều đòi hỏi doanh nghiệp phải minh bạch về phát thải, thay đổi công nghệ sản xuất và chứng minh trách nhiệm xã hội.

Một khảo sát trước đó cho thấy chỉ 11% doanh nghiệp Việt hiểu rõ nội dung của CBAM, 53% hoàn toàn không biết, còn lại mới chỉ nghe qua. Khoảng trống lớn về nhận thức khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó trong việc thích ứng với các yêu cầu mới.

Một số ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, gỗ và nông sản – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu sang EU đang đối diện sức ép phải thay đổi toàn diện. Với ngành da giày, hơn 70% kim ngạch xuất khẩu phụ thuộc vào thị trường này, nhưng yêu cầu về tính bền vững, minh bạch chuỗi cung ứng và giảm phát thải carbon đang trở thành “rào cản kỹ thuật” nếu doanh nghiệp không kịp chuyển đổi.

Đáp ứng tiêu chuẩn xanh không chỉ là tấm vé thông hành cho hàng hóa Việt Nam gia nhập thị trường EU mà còn có thể góp phần gia tăng uy tín của doanh nghiệp.

Chuyển đổi xanh – chìa khóa mở rộng thị trường EU

Các chuyên gia nhận định, chuyển đổi xanh không còn là xu hướng lựa chọn mà đã trở thành điều kiện bắt buộc. Doanh nghiệp muốn thâm nhập và bám trụ lâu dài tại EU cần đồng bộ nhiều giải pháp:

Thứ nhất, thay đổi nhận thức và quản trị ESG. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn xanh đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ cải tiến công nghệ mà còn thay đổi tư duy quản trị, đưa yếu tố môi trường – xã hội – quản trị (ESG) trở thành trọng tâm trong chiến lược phát triển.

Thứ hai, đầu tư công nghệ sạch và minh bạch hóa dữ liệu phát thải. Việc thiết lập hệ thống kiểm soát, báo cáo phát thải không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng CBAM mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh. Các nhà nhập khẩu EU ngày càng ưu tiên những nhà cung ứng có cam kết và hành động rõ ràng về phát triển bền vững.

Thứ ba, ứng dụng chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong logistics. Nghiên cứu gần đây cho thấy việc số hóa có thể giúp doanh nghiệp giảm từ 8–15% chi phí logistics, đồng thời tăng khả năng truy xuất nguồn gốc – yếu tố rất quan trọng trong chuỗi cung ứng xanh.

Thứ tư, tận dụng ưu đãi từ EVFTA. Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU không chỉ tạo lợi thế về thuế quan mà còn thúc đẩy doanh nghiệp tuân thủ nghiêm ngặt quy định về xuất xứ hàng hóa. Nếu đảm bảo minh bạch và chính danh, doanh nghiệp sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn.

Thứ năm, cần sự đồng hành từ chính sách và tài chính xanh. Doanh nghiệp nhỏ và vừa khó có thể tự mình gánh vác chi phí chuyển đổi. Vì vậy, chính sách hỗ trợ từ Nhà nước như tín dụng xanh, ưu đãi thuế, đào tạo nguồn nhân lực sẽ là “đòn bẩy” thúc đẩy quá trình chuyển đổi nhanh và bền vững hơn.

Có thể thấy, EU là thị trường giàu tiềm năng nhưng cũng đầy khắt khe. “Cuộc đua chuẩn xanh” đang diễn ra quyết liệt, doanh nghiệp Việt nếu không nhanh chóng thích ứng sẽ có nguy cơ bị loại khỏi cuộc chơi. Ngược lại, những doanh nghiệp tiên phong chuyển đổi xanh không chỉ mở rộng thị trường EU mà còn nâng tầm vị thế thương hiệu, tạo đà bứt phá trên trường quốc tế.

Thanh Hiền