Khuyến nghị áp thuế tuyệt đối 15.000 đồng/bao thuốc lá từ năm 2030

Gánh nặng kinh tế và y tế do thuốc lá gây ra

WHO nhận định đây là biện pháp cấp thiết nhằm giảm tỷ lệ hút thuốc lá – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm tại Việt Nam. Đồng thời, chính sách này cũng góp phần tăng thu ngân sách, hỗ trợ đầu tư cho y tế và các dịch vụ công.

Thuốc lá tiếp tục là gánh nặng nghiêm trọng đối với hệ thống y tế và nền kinh tế quốc dân. Theo Bộ Y tế, từ năm 2022 đến 2023, sản lượng thuốc lá sản xuất trong nước tăng hơn 10%, trong bối cảnh giá thuốc lá vẫn ở mức thấp và chính sách thuế chưa đủ sức răn đe. Điều này khiến thuốc lá ngày càng dễ tiếp cận, đặc biệt là với giới trẻ.

Khuyến nghị áp thuế tuyệt đối 15.000 đồng/bao thuốc lá từ năm 2030.

GS. Nguyễn Anh Trí – nguyên Viện trưởng Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương, Đại biểu Quốc hội TP.Hà Nội cảnh báo: "Thuốc lá chứa hàng nghìn chất độc, trong đó có nicotine và nhiều chất gây ung thư, tạo gánh nặng bệnh tật rất lớn, khiến hơn 100.000 người Việt tử vong mỗi năm".

Không chỉ gây hại cho người hút, thuốc lá còn tác động tiêu cực đến người xung quanh qua khói thuốc thụ động. Phụ nữ và trẻ em là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Theo GS. Trí, hít phải khói thuốc có thể gây dị tật thai nhi, ảnh hưởng hệ thần kinh và tạo thói quen xấu cho trẻ từ nhỏ.

Bà Sarah Bales, chuyên gia thuộc Hội Kinh tế Y tế Việt Nam dẫn nghiên cứu từ Bảo hiểm xã hội chỉ ra ba nhóm chi phí do thuốc lá gây ra: Chi phí y tế, hơn 8.500 tỷ đồng từ bảo hiểm y tế và khoảng 16.400 tỷ đồng tổng chi khám chữa bệnh mỗi năm. Thiệt hại năng suất lao động, khoảng 21,8 triệu ngày công bị mất, gây tổn thất 9.000 tỷ đồng. Tử vong sớm, ước tính thiệt hại kinh tế vượt 60.000 tỷ đồng mỗi năm do người lao động không thể làm việc đến tuổi nghỉ hưu.

Tổng cộng, thuốc lá khiến Việt Nam mất hơn 108.000 tỷ đồng mỗi năm tương đương 1,14% GDP, cao gấp 5 lần khoản thu ngân sách từ thuế thuốc lá.

Tăng thuế thuốc lá – giải pháp cùng thắng

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nhận định: “Thuốc lá đang làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh tật và tử vong sớm tại Việt Nam – nơi có hơn 15 triệu người hút thuốc hiện nay. Với tốc độ giảm tỷ lệ hút thuốc chậm như hiện nay, Việt Nam khó có thể đạt mục tiêu trong Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá đến năm 2030".

Ngoài tác động sức khỏe, thuốc lá còn gây tổn thương kinh tế xã hội, nhất là với các hộ gia đình thu nhập thấp khi phần lớn thu nhập bị tiêu tốn vào mua thuốc thay vì chi cho giáo dục, dinh dưỡng hay y tế. “Điều này đe dọa trực tiếp tới mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 của Việt Nam”, bà Pratt cảnh báo.

WHO cho rằng tăng thuế thuốc lá là biện pháp hiệu quả nhất, chi phí thấp nhất để giảm tiêu thụ. Khi giá thuốc tăng, người hút sẽ có xu hướng bỏ thuốc hoặc hạn chế sử dụng, đồng thời ngăn chặn thanh thiếu niên bắt đầu hút. Bà Pratt nhấn mạnh: “Chính sách thuế mới sẽ tạo ra hiệu ứng ‘cùng thắng’: giảm hút thuốc, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đồng thời tăng nguồn thu để đầu tư vào các ưu tiên quốc gia như y tế, giáo dục và phát triển bền vững”.

Dự kiến, nếu Việt Nam thực hiện khuyến nghị áp thuế tuyệt đối 15.000 đồng/bao thuốc vào năm 2030, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm xuống dưới 36%, số người hút giảm 3,2 triệu người. Đồng thời, ngân sách nhà nước sẽ thu thêm đáng kể để phục vụ các chương trình an sinh xã hội và phát triển đất nước.

An Nguyên