Ngăn chặn hoạt động pha chế dung môi cho thuốc lá điện tử có chất cấm

Hầu như thuốc lá điện tử là hàng nhập lậu, nhưng cơ quan chức năng lại khó ngăn chặn, xử lý vì trong luật chưa có quy định thuốc lá thế hệ mới là thuốc lá. Cơ quan quản lý thị trường đề nghị cần thống nhất các quy định để dễ xử lý...

Bộ Công Thương vừa có kiến nghị về chính sách thí điểm nhập khẩu, sản xuất thuốc lá nung nóng (trong đó có thuốc lá điện tử). Tuy nhiên, kiến nghị này không nhận được sự đồng tình của Bộ Y tế, một số đại biểu Quốc hội, cũng như của một số chuyên gia, nhà quản lý và người dân... do những tác hại liên quan đến sức khỏe, đồng thời còn những lỗ hổng trong quản lý và chế tài xử lý.

Thông tin từ Tổng cục Quản lý thị trường, giai đoạn từ năm 2020 đến tháng 4/2024, đơn vị này vẫn liên tục chỉ đạo, đôn đốc việc kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm đối với các hành vi buôn bán hoặc vận chuyển, tàng trữ thuốc lá điếu nhập lậu, thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử) nhập lậu, không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Theo bà Kiều Dương, Vụ trưởng Vụ Chính sách - Pháp chế (Tổng cục Quản lý thị trường), từ năm 2020 đến tháng 4/2024, đơn vị này đã kiểm tra hơn 9.000 vụ đối với thuốc lá điếu nhập lậu và 707 vụ đối với thuốc lá thế hệ mới. Kết quả với thuốc lá điếu nhập lậu có hơn 7.200 vụ vi phạm với tổng trị giá hàng hóa vi phạm là hơn 14 tỷ đồng, còn thuốc lá thế hệ mới thì 100% vụ đều vi phạm với tổng trị giá hàng hóa vi phạm là hơn 94 tỷ đồng. Điều này cho thấy, thuốc lá thế hệ mới mặc dù có số vụ kiểm tra ít nhưng giá trị hàng hóa vi phạm là rất “khủng”.

 Hoạt động pha chế chất cấm vào thuốc lá điện tử gây nguy hại khôn lường cho sức khỏe. Ảnh minh họa

Cũng theo bà Kiều Dương, hiện nay, về mặt chính sách thì kinh doanh thuốc lá thế hệ mới không thuộc ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh theo quy định tại Điều 6 Luật Đầu tư năm 2020. Đồng thời, cũng chưa có quy định cấm sản xuất, kinh doanh thuốc lá thế hệ mới. Vì vậy, đối với tổ chức, cá nhân có hành vi sản xuất, buôn bán thuốc lá thế hệ mới, các cơ quan, lực lượng chức năng không có căn cứ pháp lý cụ thể để xử lý hành chính hoặc hình sự đối với sản phẩm này.

Cụ thể, theo bà Dương, tại thời điểm này, chưa có cơ sở để xác định thuốc lá điện tử là sản phẩm thuốc lá và thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012. Nghĩa là chưa có quy định cụ thể điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Do chưa có chính sách quản lý thống nhất đối với thuốc lá thế hệ mới nên hiện nay các lực lượng chức năng chỉ có thể xử phạt vi phạm hành chính khi các tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (dựa trên quy định về hành vi kinh doanh hàng hóa nhập lậu, không rõ nguồn gốc, xuất xứ). Đây là nguyên nhân dẫn đến hiệu quả ngăn chặn hoạt động kinh doanh thuốc lá thế hệ mới chưa đạt được kết quả như mong muốn.

Do đó, giải pháp mà Tổng cục Quản lý thị trường đề nghị trong khi chưa ban hành được chính sách đồng bộ và cụ thể thì chủ yếu các lực lượng chức năng phải làm tốt công tác ngăn chặn hàng lậu ngay từ biên giới (thuốc lá thế hệ mới chủ yếu là nhập lậu).

Đồng thời, ở nội địa, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, đặc biệt là hoạt động pha chế dung môi cho thuốc lá điện tử có chất cấm, chất gây nghiện, làm ảnh hướng tới sức khỏe của người dùng.

Một vụ việc pha chế chất cấm vào thuốc lá điển hình, trước đó Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý Bộ Công an (C04) đã phá đường dây sản xuất thuốc lá điện tử có chứa ma tuý "khủng" do Lê Anh Thơ cầm đầu. Thông qua công tác nắm tình hình, C04 phát hiện nhiều bài quảng cáo và rao bán thuốc lá điện tử, thuốc lá điếu có chứa ma tuý trên các trang mạng xã hội.

Để tăng độ phê, đồng thời tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng, các đối tượng pha trộn, tẩm ướp, bơm tinh dầu ma túy vào những điếu thuốc này. Những loại ma tuý này ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh, gây suy giảm trí nhớ, mất trí, sử dụng lâu gây teo não.

Các đối tượng pha chế, tẩm ướp bằng cách bơm tinh dầu có ma tuý vào đầu điếu thuốc lá điện tử, thuốc lá sợi sau đó lắp ráp, chạy máy để thành thuốc lá điện tử, điếu thuốc lá sợi có chứa chất ma tuý.

Với mỗi loại, Thơ bào chế ra 3 vị khác nhau. Tẩm ướp ma tuý xong, các đối tượng dán nhãn thuốc lá điện tử Ampire chill và thuốc lá điếu Dominix. Toàn bộ bao bì, nhãn mác thuốc lá điện tử được Thơ đặt làm riêng, độc quyền, có cả chế độ bảo hành, đổi trả đối với các sản phẩm bị lỗi. Để tránh sự phát hiện của lực lượng chức năng, các đối tượng thường xuyên thay đổi kho xưởng.

Sau khi cho ra điếu thuốc thành phẩm, Thơ chỉ đạo đàn em đăng bài quảng cáo, livestream trên mạng xã hội nói là các sản phẩm này chứa chất kích thích nhưng không phải ma tuý nhằm đánh lừa người sử dụng.

Trung tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng C04 cho hay, hóa chất, dung môi các đối tượng mua để điều chế ma túy đều đi qua đường tiểu ngạch, các đường mòn, lối mở hoặc qua sông, kênh rạch nên việc phát hiện là rất khó khăn.

Ngoài ra, các đối tượng hoạt động rất tinh vi, thuê nhà trọ và tạo vỏ bọc để lén lút hoạt động, do vậy, nếu không bỏ thời gian và vận dụng các biện pháp nghiệp vụ thì khó có thể phát hiện, triệt phá.

Nói về tác hại của thuốc lá điện tử, Đại tá Nguyễn Xuân Trường, Giám đốc Trung tâm Giám định ma túy (thuộc Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an), cho biết loại thuốc lá này độc hại hơn thuốc lá điếu rất nhiều và nguy hại hơn là thuốc lá điện tử đánh thẳng vào giới trẻ, tội phạm lợi dụng để tẩm ma túy, đầu độc và trục lợi.

Theo Đại tá Trường, những loại chất kích thích mà các đối tượng quảng cáo trên mạng là không phải ma túy, chỉ tạo hưng phấn là không đúng. Những chất kích thích này đều là chất rất hại với cơ thể người sử dụng vì nó tác động mạnh vào hệ thần kinh trung ương và hệ thống tim mạch. Nhiều trường hợp sử dụng đã bị ảnh hưởng trầm trọng đến sức khỏe, thậm chí tử vong.

"Những chất này có thời điểm chưa đưa vào danh mục chất cấm nên chưa phải chất ma túy chứ không phải vô hại và bán tràn lan. Đây là cảnh báo đến các bậc cha mẹ, phụ huynh hoặc những bạn trẻ có ý định tò mò, sử dụng", Đại tá Trường nói.

An Dương (T/h)