Nghiên cứu mới: Ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến có thể rút ngắn tuổi thọ hơn 10%
18:08 29/08/2025(VietQ.vn) - Một nghiên cứu quy mô lớn vừa được công bố cho thấy việc tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến như nước ngọt, thịt nguội, bánh mì tinh chế… có thể rút ngắn tuổi thọ hơn 10%.
Món lạp xưởng nướng đá “gây sốt”: Cảnh báo sức khỏe và lời khuyên cho người tiêu dùng
Chuyên gia khuyến cáo nên hạn chế sử dụng dầu cọ và dầu dừa công nghiệp để tốt cho sức khỏe
Bác sĩ khuyến cáo nên cẩn trọng khi dùng thuốc điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
Một nghiên cứu quy mô lớn vừa được công bố đã dấy lên lo ngại toàn cầu về tác động của thực phẩm siêu chế biến đối với sức khỏe và tuổi thọ con người. Theo kết quả, những người thường xuyên tiêu thụ nhóm thực phẩm này có thể bị rút ngắn tuổi thọ trung bình hơn 10%, đồng thời đối mặt với nguy cơ mắc nhiều bệnh mạn tính nguy hiểm.
Công trình do Viện Ung thư Quốc gia Mỹ thực hiện, theo dõi hơn 500.000 người từ 50 đến 71 tuổi trong gần ba thập kỷ. Kết quả cho thấy nguy cơ tử vong tăng 15% ở nam giới và 14% ở nữ giới nếu họ duy trì thói quen tiêu thụ lượng lớn thực phẩm siêu chế biến.
Bà Erikka Loftfield, tác giả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh: “Đồ uống, đặc biệt là nước ngọt ăn kiêng và đồ uống có đường, là nguồn tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến lớn nhất. Đây chính là tác nhân hàng đầu làm gia tăng nguy cơ sức khỏe.”
Theo hệ thống phân loại NOVA do Giáo sư Carlos Monteiro (Đại học São Paulo, Brazil) đề xuất, thực phẩm siêu chế biến là những sản phẩm chứa nhiều thành phần công nghiệp mà người tiêu dùng không thể tìm thấy trong gian bếp gia đình. Chúng thường gồm chất bảo quản, phẩm màu, hương liệu nhân tạo, chất tạo ngọt, chất nhũ hóa, chất tạo khối…
Thực phẩm siêu chế biến có thể vô tình làm giảm tuổi thọ nếu ăn quá nhiều. Ảnh minh họa
Nhóm này bao gồm: nước ngọt có gas, đồ uống năng lượng, thịt nguội, xúc xích, bánh mì công nghiệp, bánh ngọt đóng gói, khoai tây chiên, ngũ cốc ăn sáng nhiều đường… Với hương vị hấp dẫn, tiện lợi và giá thành rẻ, thực phẩm siêu chế biến ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong khẩu phần ăn hiện đại, đặc biệt ở đô thị.
Điều đáng chú ý là nước ngọt ăn kiêng vốn được quảng bá là “lành mạnh hơn” cũng bị xếp vào nhóm thực phẩm siêu chế biến. Nguyên nhân là loại đồ uống này thường chứa chất tạo ngọt nhân tạo như aspartame, acesulfame kali hoặc stevia.
Nhiều nghiên cứu trước đó đã chỉ ra mối liên hệ giữa nước ngọt ăn kiêng và nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường type 2, béo phì, đột quỵ và thậm chí cả chứng mất trí nhớ. Điều này cho thấy, ngay cả khi không chứa đường, loại đồ uống này cũng không phải là lựa chọn an toàn.
Một khảo sát công bố năm 2019 cho thấy phụ nữ uống hơn hai khẩu phần đồ uống có đường mỗi ngày có nguy cơ tử vong sớm cao hơn 63% so với người ít sử dụng, trong khi nam giới tăng nguy cơ 29%. Ngoài ra, thực phẩm siêu chế biến còn liên quan đến tình trạng viêm mạn tính, rối loạn chuyển hóa, ung thư, suy giảm miễn dịch.
Đặc biệt, chất béo hydro hóa và dầu công nghiệp trong thực phẩm chế biến sẵn được coi là “thủ phạm thầm lặng” gây xơ vữa động mạch. Muối trong thịt nguội, xúc xích hay đồ ăn nhanh cũng góp phần làm tăng huyết áp, dẫn đến đột quỵ và suy tim.
Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), điểm chung của thực phẩm siêu chế biến là chứa những thành phần “xa lạ” với nấu nướng truyền thống. Đó là chất chống nấm mốc, chất chống tạo bọt, chất tẩy trắng, chất điều vị tổng hợp… Những chất này giúp kéo dài thời gian bảo quản, cải thiện màu sắc, hương vị và kết cấu, nhưng lại để lại gánh nặng cho sức khỏe lâu dài.
Một thống kê toàn cầu cho thấy tại Mỹ, gần 60% lượng calo hằng ngày của người trưởng thành đến từ thực phẩm siêu chế biến. Ở châu Âu, tỷ lệ này dao động từ 36% đến 50%. Ngay cả tại các nước đang phát triển, thói quen ăn nhanh, tiện lợi cũng đang làm gia tăng lượng thực phẩm siêu chế biến trong khẩu phần hàng ngày.
Tại Việt Nam, chưa có số liệu thống kê toàn diện, song các chuyên gia dinh dưỡng cảnh báo giới trẻ thành thị ngày càng phụ thuộc nhiều vào đồ uống ngọt, mì ăn liền, đồ ăn nhanh. Đây chính là nguyên nhân khiến tỷ lệ thừa cân, béo phì và bệnh mạn tính gia tăng rõ rệt trong thập kỷ qua.
Các chuyên gia khuyến cáo, để bảo vệ sức khỏe và kéo dài tuổi thọ, mỗi người cần ưu tiên chế độ ăn dựa trên thực phẩm tươi, ít chế biến hoặc chế biến tối thiểu. Cụ thể, tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt. Ưu tiên protein lành mạnh như cá, thịt nạc, đậu, hạt thay vì thịt chế biến sẵn. Hạn chế đồ uống có đường và nước ngọt ăn kiêng, thay bằng nước lọc, trà xanh hoặc nước ép tự nhiên. Nấu ăn tại nhà nhiều hơn để kiểm soát thành phần và lượng gia vị.
Điều quan trọng không phải là cắt bỏ hoàn toàn, mà là giảm dần tỷ lệ thực phẩm siêu chế biến trong khẩu phần hàng ngày. Ngay cả việc thay một lon nước ngọt bằng nước lọc, hay một gói snack bằng hoa quả tươi, cũng tạo ra khác biệt tích lũy lâu dài.
Nghiên cứu mới một lần nữa khẳng định, thói quen ăn uống hiện đại đang trực tiếp quyết định tuổi thọ của con người. Nếu không kiểm soát, việc lạm dụng thực phẩm siêu chế biến sẽ khiến gánh nặng bệnh tật gia tăng, kéo theo chi phí y tế và ảnh hưởng đến chất lượng dân số.
Thay đổi chế độ ăn uống là điều không dễ dàng, song mỗi lựa chọn hàng ngày đều có tác động lớn. Giảm dần sự phụ thuộc vào thực phẩm siêu chế biến, quay về với bữa ăn tươi, lành mạnh, gần gũi với thiên nhiên chính là chìa khóa để con người sống khỏe và sống lâu hơn.
Thông điệp cốt lõi từ nghiên cứu này rất rõ ràng: thực phẩm chúng ta chọn hôm nay không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng hay sức khỏe trước mắt, mà còn quyết định cả tuổi thọ trong tương lai.
Những hành vi bị cấm trong an toàn thực phẩm
Căn cứ theo Luật An toàn thực phẩm 2010 sửa đổi bởi Luật số 28/2018/QH14, trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, pháp luật quy định rõ nhiều hành vi nghiêm cấm nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Trước hết, tuyệt đối không được sử dụng nguyên liệu ngoài mục đích thực phẩm, nguyên liệu quá hạn, không rõ nguồn gốc hay không bảo đảm chất lượng để chế biến. Việc dùng phụ gia, hóa chất ngoài danh mục cho phép, quá liều lượng, hoặc hóa chất không rõ nguồn gốc cũng bị nghiêm cấm. Động vật chết do bệnh, dịch bệnh hay không rõ nguyên nhân, kể cả đã bị tiêu hủy, tuyệt đối không được đưa vào sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
Các loại thực phẩm bị cấm sản xuất, kinh doanh bao gồm: hàng hóa vi phạm quy định về nhãn mác, không phù hợp quy chuẩn kỹ thuật, bị biến chất, chứa chất độc hại, nhiễm bẩn vượt ngưỡng, có bao gói, dụng cụ chứa không bảo đảm vệ sinh; thịt và sản phẩm từ thịt chưa qua kiểm tra thú y hoặc kiểm tra nhưng không đạt yêu cầu; thực phẩm phục vụ phòng, chống dịch nhưng chưa được phép lưu hành; sản phẩm thuộc diện bắt buộc công bố hợp quy nhưng chưa đăng ký; thực phẩm không rõ nguồn gốc, quá hạn sử dụng.
Ngoài ra, việc dùng phương tiện gây ô nhiễm hoặc từng vận chuyển hóa chất độc hại để chở thực phẩm khi chưa được làm sạch, cung cấp sai hoặc giả mạo kết quả kiểm nghiệm, che giấu sự cố an toàn thực phẩm đều là hành vi bị cấm. Người mắc bệnh truyền nhiễm không được phép tham gia sản xuất, kinh doanh thực phẩm. Các cơ sở chưa có giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm cũng không được phép hoạt động.
Luật còn nghiêm cấm quảng cáo sai sự thật, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng, đưa tin sai lệch về an toàn thực phẩm gây hoang mang dư luận hoặc thiệt hại kinh tế. Đồng thời, hành vi tận dụng lòng đường, vỉa hè, hành lang, sân chung để chế biến, kinh doanh thức ăn đường phố trái phép cũng nằm trong danh mục cấm nhằm đảm bảo vệ sinh và an toàn sức khỏe cộng đồng.
Vân Thảo (T/h)
