Đầu năm nhập siêu 1,64 tỷ USD, cán cân thương mại 2022 có đáng lo?

Đầu năm đã nhập siêu

Theo số liệu mới nhất vừa được Tổng cục Hải quan công bố, trong 15 ngày đầu năm 2022 (từ ngày 01/01 đến 15/01/2022), tổng trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt 27,55 tỷ USD, giảm 20,7% (tương ứng giảm 7,21 tỷ USD) so với kết quả thực hiện trong nửa cuối tháng 12/2021. 

Cụ thể về xuất khẩu, tổng trị giá hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam trong kỳ 1 tháng 01/2022 đạt gần 12,96 tỷ USD, giảm 30,6% (tương ứng giảm 5,72 tỷ USD về số tuyệt đối) so với kỳ 2 tháng 12/2021.

Trị giá xuất khẩu hàng hóa trong nửa đầu tháng 01/2022 giảm so với nửa cuối tháng 12/2021 ở một số nhóm hàng như: Máy vi tính, sản phẩm điện tử & linh kiện giảm 1,21 tỷ USD, tương ứng giảm 43,5%; điện thoại các loại & linh kiện giảm 1,2 tỷ USD, tương ứng giảm 39,5%; máy móc thiết bị dụng cụ & phụ tùng khác giảm hơn 1 tỷ USD, tương ứng giảm 42,2%; hàng dệt may giảm 576 triệu USD, tương ứng giảm 28,5%...

Từ chiều ngược lại, tổng trị giá hàng hoá nhập khẩu của Việt Nam trong kỳ 1 tháng 01/2022 đạt gần 14,6  tỷ USD, giảm 9,2% (tương ứng giảm 1,49 tỷ USD về số tuyệt đối) so với kết quả thực hiện trong nửa cuối tháng 12/2021.

Trị giá nhập khẩu hàng hóa trong nửa đầu tháng 01/2022 giảm so với nửa cuối tháng 12/2021 chủ yếu ở một số nhóm hàng là dược phẩm giảm 249 triệu USD, tương ứng giảm 68,9%; điện thoại các loại & linh kiện giảm 178 triệu USD, tương ứng giảm 16,1%; dầu thô giảm 162 triệu USD, tương ứng giảm 51,5%... Như vậy, trong kỳ 1 tháng 01/2022, cán cân thương mại hàng hóa thâm hụt 1,64 tỷ USD.

Dù nhập siêu ngay từ đầu năm nhưng các chuyên gia kinh tế đều khẳng định không đáng lo. Bởi số liệu xuất nhập khẩu trong giai đoạn ngắn 15 ngày lại rơi vào thời điểm 2 tuần đầu tiên của năm mới, sẽ không phản ánh đúng bản chất nguy cơ thâm hụt thương mại. Ngoài ra, đây là thời điểm trùng với dịp nghỉ Noel và năm mới của các nước Mỹ, châu Âu… người dân và doanh nghiệp nghỉ lễ nên các hoạt động thương mại cũng giảm sút mạnh.

Hơn nữa, đầu năm là thời điểm doanh nghiệp tăng nhập khẩu nguyên vật liệu, tư liệu để chuẩn bị sản xuất đơn hàng xuất khẩu cho các tháng tiếp theo.

Thực tế năm 2021 đã cho thấy, suốt 9 tháng Việt Nam liên tục nhập siêu, thặng dư thương mại chỉ trở lại ở quý cuối cùng và kết quả cả năm 2021 vẫn xuất siêu tới 4 tỷ USD.

Từ kết quả ấn tượng trong năm 2021, Bộ Công Thương đã đặt ra mục tiêu cho năm 2022 là kim ngạch xuất khẩu tăng khoảng 6-8%; cán cân thương mại duy trì trạng thái thặng dư.

Hiệp định thương mại tự do sẽ là điểm tựa?

Để thực hiện được mục tiêu này, Bộ Công Thương sẽ tập trung thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó triển khai hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có hiệu lực, đẩy mạnh việc đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, cơ cấu lại các ngành hàng xuất khẩu hiệu quả; nâng cao chất lượng hàng hóa theo hướng đáp ứng quy định về các rào cản Kỹ thuật đối với Thương mại (TBT), quy định về an toàn thực phẩm và kiểm dịch động, thực vật (SPS), yêu cầu về tiêu chuẩn môi trường, chất lượng sản phẩm và quy tắc xuất xứ hàng hóa, chú trọng quản lý nhập khẩu.

Mặc dù Chính phủ các nước đang rút dần gói hỗ trợ do ảnh hưởng của đại dịch, chính sách tiền tệ được kỳ vọng sẽ giữ lãi suất ở mức tương đối dễ chịu trong khi một số biện pháp kích thích tài khóa bổ sung dự kiến sẽ đến từ Nhật Bản và các nước phát triển khác như Mỹ và EU.

Bên cạnh đó, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2022 được kỳ vọng sẽ thúc đẩy dòng chảy thương mại của Việt Nam. Hơn nữa, năm 2022, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) có thể thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang EU tích cực hơn vì khu vực kinh tế đang phục hồi với tốc độ nhanh hơn kỳ vọng.

Nhìn chung, các hoạt động thương mại của Việt Nam vẫn có nhiều dư địa để tăng trưởng trong năm 2022, được hỗ trợ bởi nhu cầu bên ngoài ngày càng tăng và các thỏa thuận thương mại như EVFTA, UKVFTA và RCEP. Các chuyên gia cũng cho rằng, thị trường xuất khẩu trong năm 2022 sẽ tiếp tục mở rộng ở nhiều quốc gia, đặc biệt là với một số "siêu thị trường" đến từ các quốc gia cùng tham gia FTA. Trong đó, các ngành sản xuất như: dệt may, giày dép, gỗ, linh kiện điện tử… cũng đưa ra kế hoạch tăng trưởng hơn 10% so với năm 2021.

Tuy nhiên, con đường phía trước không chỉ có “màu hồng”, bởi trong báo cáo tổng kết năm 2021, triển khai nhiệm vụ năm 2022, Bộ Công Thương đã thẳng thắn nhìn nhận, mặc dù xuất khẩu tăng mạnh nhưng mức độ phụ thuộc vào khu vực FDI lại tăng lên so với những năm gần đây. Giá trị gia tăng trong xuất khẩu chưa được như mong muốn.

Tốc độ đa dạng hóa thị trường ở một số sản phẩm (như rau quả) còn chậm, chưa có khả năng đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn, chất lượng thị trường, chưa tận dụng tốt ưu đãi thuế quan từ các FTA đã ký kết. Một số nông sản quá dựa vào hình thức trao đổi cư dân nên luôn tiềm ẩn nguy cơ gây ách tắc kéo dài tại cửa khẩu. Năng lực xuất khẩu của doanh nghiệp 100% vốn Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa cao.

Bên cạnh đó, công tác theo dõi, đánh giá và triển khai thực thi các cam kết hội nhập bước đầu đã có những đổi mới song vẫn còn hạn chế. Sự chủ động và năng lực tham gia hội nhập của doanh nghiệp trong nước đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa cao.

Công tác cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, cải cách hành chính còn chậm đổi mới; công tác nghiên cứu khoa học - công nghệ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn chưa đáp ứng yêu cầu tái cơ cấu và phát triển ngành theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh.

Ngoài ra, xuất khẩu của Việt Nam phụ thuộc nhiều vào nhu cầu thị trường thế giới, những mặt hàng mà Việt Nam đang xuất khẩu chính hoàn toàn có thể sản xuất ở một quốc gia khác trong khu vực. Do vậy kim ngạch xuất khẩu năm 2022 cũng sẽ phụ thuộc nhiều vào tăng trưởng của kinh tế thế giới.

Nguyễn Hương (t/h)