Nông nghiệp đô thị – hướng đi chiến lược của các thành phố hiện đại

Ngày 18/11, Hội thảo “Nông nghiệp đô thị – Giải pháp phát triển không gian xanh” được diễn ra tại Trung tâm Công nghệ sinh học TP.HCM do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp cùng các đơn vị chuyên môn tổ chức. Hội thảo quy tụ đông đảo chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và cơ quan quản lý tham dự. Sự kiện hướng đến tìm kiếm các mô hình, giải pháp giúp đô thị phát triển bền vững trong bối cảnh mật độ xây dựng cao và biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét.

Phát biểu khai mạc, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, nhấn mạnh tốc độ đô thị hóa nhanh trong hai thập kỷ qua đang tạo sức ép lớn lên môi trường sống của người dân. Ông cho rằng muốn phát triển bền vững, đô thị không thể đi theo lối cũ mà cần áp dụng tư duy sinh thái, thông minh, coi chất lượng sống làm trung tâm.

Hội thảo “Nông nghiệp đô thị – Giải pháp phát triển không gian xanh” được diễn ra tại Trung tâm Công nghệ sinh học TP.HCM do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức vào sáng 18/11. 

Theo PSG.TS Nguyễn Thành Lợi, nông nghiệp đô thị nổi lên như một hướng đi chiến lược, vừa đáp ứng nhu cầu thực phẩm an toàn, vừa bổ sung không gian xanh, cải thiện môi trường sinh thái, đồng thời lan tỏa lối sống bền vững.

Ông cũng dẫn kinh nghiệm từ các quốc gia như Singapore, Nhật Bản, Hà Lan – nơi nông nghiệp đô thị trở thành trụ cột của quy hoạch, góp phần giảm phát thải, tạo sinh kế mới và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Tại Việt Nam, ông ghi nhận nhiều mô hình đã lan tỏa mạnh, từ vườn trên mái, thủy canh – khí canh đến trang trại công nghệ cao trong khu dân cư. Tuy vậy, ông chỉ rõ nhiều điểm nghẽn còn tồn tại như khung chính sách chưa hoàn thiện, chi phí công nghệ cao còn lớn và sự thiếu liên kết giữa các chủ thể.

“Đây chính là những vấn đề mà hội thảo hôm nay mong muốn phân tích, đánh giá để các chuyên gia, nhà khoa học đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam” – ông Lợi nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị phát biểu khai mạc Hội thảo. 

Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Ngọc Tuấn, Giám đốc Công ty cổ phần Bình Điền Mekong nhấn mạnh tính cấp thiết của chủ đề nông nghiệp đô thị trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa tăng nhanh tại các thành phố lớn.

Theo ông Tuấn, TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng hay Cần Thơ đều đang đối diện với những thách thức ngày càng hiện hữu: quỹ đất trống sụt giảm, không gian xanh bị thu hẹp, ô nhiễm môi trường gia tăng và biến đổi khí hậu tác động rõ rệt đến đời sống đô thị. Ông nhấn mạnh: “Những vấn đề này buộc các đô thị phải tìm kiếm một mô hình phát triển mới – nơi tăng trưởng kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường, nơi nhu cầu sống xanh của cư dân được đáp ứng dù quỹ đất ngày càng hạn chế.”

Trong bối cảnh đó, ông Tuấn nhận định, nông nghiệp đô thị không chỉ là sản xuất nông nghiệp trong lòng thành phố, mà là một chiến lược tái thiết không gian đô thị: kiến tạo mảng xanh, nâng chất lượng sống, mở ra giá trị kinh tế mới và tạo sự kết nối hài hòa giữa con người – thiên nhiên – công nghệ. Đây cũng là xu hướng mà nhiều thành phố tiên tiến trên thế giới đang áp dụng thành công.

Tại Việt Nam, hàng loạt mô hình nông nghiệp đô thị đã chứng minh tính khả thi và sức lan tỏa mạnh mẽ. TP.HCM nổi bật với nông trại trên sân thượng, farm trong khu dân cư và hệ thống thủy canh – khí canh ứng dụng IoT. Hà Nội kết hợp hiệu quả các vùng sản xuất ven đô như Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức với các farm xanh hiện đại trong nội thành. Đà Nẵng trở thành “điểm thử nghiệm” cho nông nghiệp công nghệ cao gắn với du lịch sinh thái, trong khi Cần Thơ phát triển mạnh các HTX và trang trại rau an toàn, sen, hoa, thủy canh trong khu dân cư.

Ông Tuấn phân tích: “Các mô hình này không chỉ cung cấp thực phẩm sạch, mà còn góp phần giảm bức xạ nhiệt đô thị, hấp thụ CO2, cải thiện vi khí hậu và tạo thêm sinh kế bền vững cho người dân.”

Nhận thức rõ đặc thù của nông nghiệp đô thị – diện tích nhỏ, yêu cầu kỹ thuật cao, tính thẩm mỹ và sự tiện lợi – Bình Điền Mekong đã phát triển hệ giải pháp đồng bộ cho đô thị xanh. Doanh nghiệp xây dựng hệ sinh thái sản phẩm chuyên biệt gồm NPK cao cấp, phân bón hữu cơ, chế phẩm bảo vệ thực vật sinh học… tất cả đều được thiết kế theo hướng nhỏ gọn – an toàn – dễ sử dụng – hiệu quả cao trong môi trường đô thị.

Song song đó, công ty mở rộng mạng lưới phân phối tại các đô thị lớn và đưa toàn bộ sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Haravan, giúp khách hàng tiếp cận thuận tiện hơn và thúc đẩy thói quen canh tác xanh trong cộng đồng.

TS. Trần Đình Lý – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM chia sẻ tại Hội thảo. 

Tại hội thảo, các chuyên gia thống nhất rằng, muốn nông nghiệp đô thị phát triển đúng tiềm năng, Việt Nam cần đồng thời theo đuổi ba mục tiêu trọng tâm: xây dựng mô hình kinh tế – cộng đồng xanh trong lòng đô thị; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và mô hình sản xuất thích ứng không gian hạn chế; đồng thời hoàn thiện chính sách và quy hoạch để tạo hành lang pháp lý đủ mạnh cho lĩnh vực này.

Ông Lại Thành Nam, Chủ tịch Liên hiệp Khoa học Công nghệ Xanh Việt Nam, nhận định quá trình đô thị hóa nhanh chóng – với dự báo tỷ lệ dân số đô thị vượt 50% vào năm 2030 – đang khiến nhu cầu thực phẩm sạch, an toàn, minh bạch nguồn gốc trở thành xu hướng chủ đạo. Chính sự thay đổi này mở ra thị trường rộng lớn cho nông nghiệp đô thị. Ông cho rằng những không gian nhỏ như sân thượng, ban công, khoảng đất bỏ trống hay vùng ven đô hoàn toàn có thể “biến hóa” thành các vườn rau, vườn hoa hoặc trang trại mini. Điều này không chỉ tạo thêm sinh kế tại chỗ, giảm chi phí vận chuyển mà còn nâng cao mức độ tự chủ thực phẩm của cư dân đô thị, đóng góp tích cực cho môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Góc nhìn từ lĩnh vực sinh học – môi trường, TS. Vũ Thị Quyền- Trưởng ngành Công nghệ sinh học Trường Đại học Văn Lang, nhấn mạnh rằng, phát triển không gian xanh không đơn thuần là nhiệm vụ bảo vệ môi trường mà là chiến lược quốc gia trong ứng phó biến đổi khí hậu và thúc đẩy tăng trưởng xanh. Theo bà, TP.HCM có nhiều điều kiện thuận lợi để hình thành mạng lưới không gian xanh gắn với sông Sài Gòn và các trục kênh rạch. Tại khu vực trung tâm, bà đề xuất đẩy mạnh mô hình công trình xanh, phủ xanh mái nhà và tường đứng; trong khi tại các dãy nhà ven kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, cần ưu tiên cây xanh thân gỗ nhiều tầng tán nhằm hấp thụ CO2 hiệu quả hơn và cải thiện chất lượng không khí.

Đồng quan điểm, TS. Trần Đình Lý – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM – cho rằng, thành phố đang bước vào giai đoạn quan trọng để tái định hình bản sắc đô thị của mình. Việc kết hợp không gian xanh với mô hình nông nghiệp đô thị hiện đại không chỉ giải quyết vấn đề môi trường mà còn tăng cường khả năng chống chịu của đô thị, nâng cao sức khỏe người dân và định hình nếp sống văn minh, bền vững.

Tuy nhiên, ông Lý đồng thời chỉ ra rào cản lớn nhất hiện nay: nguồn nhân lực chất lượng cao dành cho lĩnh vực này còn thiếu. Nếu không có đội ngũ am hiểu về kỹ thuật, công nghệ và vận hành mô hình nông nghiệp đô thị, các chiến lược sẽ khó thành công như kỳ vọng. Với vai trò trung tâm đào tạo – nghiên cứu – chuyển giao, Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM cam kết tiếp tục đồng hành cùng Thành phố trong xây dựng hệ sinh thái xanh, phát triển nhân lực và lan tỏa các mô hình đô thị bền vững.

Kim Thoa