Nông nghiệp Việt Nam trước cơn sóng chuyển đổi số

Thực trạng chuyển đổi số trong nông nghiệp: Doanh nghiệp tiên phong mở đường

Nông nghiệp Việt Nam có tiềm năng lớn nhưng vẫn chủ yếu dựa vào phương thức canh tác truyền thống, phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm và lao động thủ công. Sản xuất nhỏ lẻ khiến việc ứng dụng khoa học công nghệ còn hạn chế, năng suất thấp và giá trị gia tăng chưa cao. Theo các chuyên gia, dù đã có một số mô hình ứng dụng công nghệ như sinh học, AI hay IoT vào sản xuất, song quy mô còn nhỏ, thiếu đồng bộ và chưa hình thành chuỗi liên kết chặt chẽ.

Giữa bức tranh đó, Tập đoàn ThaiBinh Seed nổi lên như một điểm sáng trong quá trình chuyển đổi số và phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Theo ông Trần Mạnh Báo - Chủ tịch HĐQT ThaiBinh Seed, doanh nghiệp không chỉ sản xuất, cung ứng giống cây trồng mà còn đóng vai trò trong quản trị chuỗi giá trị. Tập đoàn đã ứng dụng công nghệ số để quản lý vùng nguyên liệu, truy xuất nguồn gốc, tối ưu chi phí và giảm phát thải, giúp minh bạch hóa toàn bộ quy trình sản xuất. ThaiBinh Seed cũng đầu tư mạnh cho nghiên cứu và đổi mới, hướng đến mô hình “nông nghiệp không rác thải”, tận dụng tối đa phụ phẩm để tái sử dụng, góp phần xây dựng nền nông nghiệp tuần hoàn và bền vững.

Chiến lược của ThaiBinh Seed trong giai đoạn tới là xây dựng “Tập đoàn kinh tế phát triển theo hướng đa ngành”.

Tại Vĩnh Long, việc ứng dụng IoT và AI trong sản xuất thủy sản đang mang lại hiệu quả rõ rệt. Khoảng 30% diện tích nuôi trồng chủ lực của tỉnh đã được trang bị hệ thống camera giám sát, cảm biến môi trường và phần mềm phân tích AI giúp người dân chủ động kiểm soát chất lượng nước, theo dõi sức khỏe vật nuôi, phòng tránh rủi ro dịch bệnh và tiết kiệm chi phí vận hành. Đây là minh chứng cho thấy, công nghệ đang thực sự làm thay đổi phương thức sản xuất, từ kinh nghiệm sang quản trị dữ liệu, từ lao động tay chân sang vận hành thông minh.

Dù vậy, rào cản vẫn không nhỏ. Hạ tầng số ở nông thôn còn yếu, chi phí đầu tư cao, nông dân thiếu kỹ năng công nghệ và thiếu sự kết nối đồng bộ giữa các khâu trong chuỗi sản xuất. Theo ông Hà Văn Thắng- Chủ tịch Hội đồng doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam (VCAC), hiện tại chưa có chính sách khuyến khích cụ thể trong lĩnh vực này, các doanh nghiệp nhỏ và vừa khó tiếp cận vốn và công nghệ, nhận thức và năng lực quản trị còn hạn chế. Khung chính sách chưa hoàn thiện, đội ngũ chuyên gia công nghệ xử lý chất thải còn thiếu, trong khi các hoạt động ứng dụng khoa học và công nghệ vẫn vướng nhiều quy định lạc hậu.

Ông Thắng nhấn mạnh, kinh tế tuần hoàn là hướng đi tất yếu giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo giá trị gia tăng bền vững cho nông nghiệp Việt Nam. Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần có hệ sinh thái chính sách đồng bộ, sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, nông dân, nhà khoa học và nhà đầu tư. “Chúng tôi kiến nghị các cơ quan quản lý nhà nước sớm xây dựng lộ trình, ban hành các cơ chế cụ thể và khả thi để hỗ trợ doanh nghiệp mạnh dạn chuyển đổi mô hình, đầu tư đổi mới sáng tạo theo hướng tuần hoàn”- ông Thắng cho biết.

Giải pháp để nông nghiệp Việt Nam bứt phá và phát triển bền vững

Theo ông Võ Văn Quang - Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Bắc Á, Việt Nam có lợi thế lớn về nông nghiệp với 80% diện tích đất tự nhiên là đất nông nghiệp, tài nguyên phong phú và khí hậu thuận lợi. Tuy nhiên, sản xuất hiện nay vẫn chủ yếu theo hình thức nhỏ lẻ, tự phát, thiếu liên kết chuỗi và ứng dụng công nghệ, khiến năng suất thấp, chất lượng chưa cao và lãng phí tài nguyên.

Các mô hình nhà màng, nhà lưới, thủy canh và canh tác hữu cơ kết hợp cảm biến thông minh đang được triển khai ngày càng phổ biến trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long.

Để khắc phục thực trạng này, cần đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao khoa học công nghệ, nhất là công nghệ sinh học và số hóa trong các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản và lâm nghiệp. Trọng tâm là xây dựng hệ thống dữ liệu ngành, phát triển công nghệ số phù hợp với từng lĩnh vực, đồng thời hình thành quy trình sản xuất khép kín, giảm đầu vào, tái chế và kéo dài vòng đời sản phẩm. Bên cạnh đó, cần ưu tiên đầu tư cho các công nghệ trọng điểm, tăng cường đào tạo và chuyển giao kỹ thuật cho nông dân, nhân rộng mô hình tuần hoàn và phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo để thúc đẩy kinh tế xanh.

Về phía Nhà nước, cần có cơ chế hỗ trợ cụ thể cho doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, bao gồm ưu đãi tín dụng, thuế và hạ tầng số. Chính sách phải đủ linh hoạt để khuyến khích đổi mới sáng tạo, đồng thời tháo gỡ các rào cản về pháp lý trong hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ. Khi hệ sinh thái giữa các bên – Nhà nước, doanh nghiệp, nông dân, nhà khoa học và tổ chức tài chính – được thiết lập vững chắc, nông nghiệp Việt Nam sẽ có nền tảng để chuyển mình mạnh mẽ theo hướng số hóa và tuần hoàn.

Nếu những doanh nghiệp tiên phong như ThaiBinh Seed cùng các mô hình công nghệ tại Vĩnh Long được nhân rộng, kết hợp với sự hỗ trợ chính sách đồng bộ, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng nền nông nghiệp thông minh, xanh và bền vững. Trong kỷ nguyên số, chuyển đổi số và kinh tế tuần hoàn không còn là lựa chọn, mà là con đường sống còn để nông nghiệp Việt Nam giữ vững vị thế và tạo đột phá phát triển.

Thanh Hiền