Phát huy vai trò quản lý đổi mới sáng tạo của các Sở Khoa học và Công nghệ

Trong những năm gần đây, hoạt động quản lý đổi mới sáng tạo của các Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) trên cả nước chủ yếu tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm như hỗ trợ doanh nghiệp, phát triển thị trường công nghệ và thúc đẩy chuyển giao các thành tựu nghiên cứu vào sản xuất, kinh doanh.

Bộ Chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) năm 2025 cho thấy, bức tranh phát triển giữa các địa phương có sự phân hóa rõ rệt, với nhóm dẫn đầu gồm Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng và Thừa Thiên Huế.

Tính đến năm 2025, cả nước có hơn 73.000 doanh nghiệp công nghệ số và 858 doanh nghiệp KH&CN, trong đó vùng Đông Nam Bộ đạt điểm số PII cao nhất. Đáng chú ý, đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vượt 50% tăng trưởng ở một số tỉnh có hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển.

Cần phát huy vai trò quản lý đổi mới sáng tạo của các Sở Khoa học và Công nghệ trên cả nước. (Ảnh minh họa)

Theo ông Chu Thúc Đạt, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, chỉ khoảng 1/3 số tỉnh/ thành phố có các trung tâm trực thuộc Sở KH&CN hoạt động hiệu quả liên quan đến đổi mới sáng tạo, tập trung chủ yếu ở Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Hồng. Cả nước có khoảng 84 vườn ươm và 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh.

Bên cạnh đó, ông Chu Thúc Đạt chỉ ra một số khó khăn trong tổ chức và quản lý hệ thống đổi mới sáng tạo. Thứ nhất là sự thay đổi của bộ máy - sự phức tạp trong phân cấp quản lý giữa trung ương và địa phương dẫn đến tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, làm giảm hiệu quả điều hành, việc bước đầu vận hành chính quyền địa phương 2 cấp còn gặp nhiều khó khăn.

Thứ hai là thiếu bộ phận chuyên trách - số lượng các Sở KH&CN có đơn vị chuyên biệt phụ trách quản lý đổi mới sáng tạo còn hạn chế, gây khó khăn trong việc tập trung nguồn lực và triển khai các nhiệm vụ KH&CN chuyên biệt tại địa phương.

Thứ ba là cơ cấu hành chính đang trong quá trình tinh gọn, còn nặng nề, thiếu sự tự chủ, linh hoạt trong việc quyết định các vấn đề đổi mới sáng tạo cấp địa phương, ảnh hưởng đến tốc độ triển khai.

Mặt khác, việc thiếu nhận thức, đầu tư thấp và thủ tục hành chính phức tạp là những rào cản chính ngăn cản tiến trình đổi mới sáng tạo tại các tỉnh. Phần lớn doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa nhận thức đầy đủ hoặc chưa đầu tư nguồn lực cho đổi mới sáng tạo.

Tỷ lệ đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Việt Nam còn rất thấp so với khu vực (mục tiêu cần đạt 1-2% GDP). Ngoài ra, kết nối giữa Viện nghiên cứu, Trường đại học và doanh nghiệp địa phương còn yếu, làm giảm khả năng thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Từ đó, ông Chu Thúc Đạt đề xuất tập trung vào 4 nhóm giải pháp được định hướng tại Nghị quyết 57-NQ/TW, đó là: Đột phá về thể chế; Đột phá về nguồn lực; Đột phá về hạ tầng; Đột phá về ứng dụng và thị trường.

Nhấn mạnh vai trò của phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 57 đã nêu rõ, phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược là những nội dung trọng tâm, cốt lõi, trong đó thể chế là điều kiện tiên quyết, cần hoàn thiện và đi trước một bước. Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật bảo đảm yêu cầu quản lý và khuyến khích đổi mới sáng tạo, loại bỏ tư duy "không quản được thì cấm". Chú trọng bảo đảm nguồn nhân lực trình độ cao cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia;…

Thanh Tùng