Bảo vệ thanh niên yếu thế khi các chiêu trò lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi

Thực trạng lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam

Sự bùng nổ của internet và các nền tảng số đã mang lại nhiều cơ hội cho thanh niên trên toàn cầu, nhưng đồng thời cũng mở ra cánh cửa cho các loại tội phạm mạng, trong đó lừa đảo trực tuyến là một vấn đề đáng báo động. Thanh niên yếu thế, bao gồm những người khuyết tật hoặc gặp khó khăn về kinh tế, thường trở thành mục tiêu dễ dàng của các thủ đoạn lừa đảo do hạn chế trong việc tiếp cận thông tin, thiếu kỹ năng tự bảo vệ và đôi khi là sự cả tin. Trước thực trạng này, Hội Thanh niên Khuyết tật Việt Nam đã bắt tay cùng Công ty cổ phần tập đoàn giải trí Đại Dương - Ocean Entertainment Group (OEG) để triển khai các chương trình thiết thực, nhằm nâng cao nhận thức và trang bị kỹ năng cho nhóm đối tượng này.

Thanh niên yếu thế là đối tượng được quan tâm bảo vệ trong không gian mạng.

Chủ tịch Hội Thanh niên khuyết tật Việt Nam Phạm Văn Thành khẳng định, đây là hoạt động đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc xây dựng một môi trường số an toàn, giúp Việt Nam tăng cường năng lực phòng thủ trên không gian số và giảm thiểu nguy cơ là mục tiêu tấn công của tội phạm mạng trên toàn cầu.

Cũng theo ông Thành, trong thời đại số, khi công nghệ kết nối con người gần nhau hơn, thì cũng là lúc các chiêu trò lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi và nguy hiểm hơn. Mỗi ngày, hàng ngàn người trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo trên không gian mạng. Những cú click chuột tưởng chừng vô hại có thể dẫn đến mất mát tài sản, danh tính bị đánh cắp và hậu quả khôn lường.

Theo thống kê từ Cục An toàn thông tin (Bộ Công an), chỉ trong 9 tháng đầu năm 2024, đã có hơn 22.200 trường hợp lừa đảo trực tuyến được ghi nhận qua Cổng cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam. Trong số đó, 80% vụ việc liên quan đến hành vi chiếm đoạt tài sản thông qua các hình thức như giả mạo ngân hàng, lừa đảo qua ví điện tử hoặc mời chào đầu tư “siêu lợi nhuận”.

Bộ Công an cũng báo cáo rằng, trong 8 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 815 vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản, với hơn 55% diễn ra trên không gian mạng. Các thủ đoạn lừa đảo qua mạng phổ biến ở các hình thức: giả mạo cơ quan tổ chức nhà nước để yêu cầu người dùng cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP; Lừa đảo đầu tư: Các dự án đầu tư giả mạo trong lĩnh vực tiền điện tử và ngoại hối; Lừa đảo tình cảm và xã hội: lợi dụng các ứng dụng hẹn hò hoặc mạng xã hội để xây dựng mối quan hệ, sau đó lừa tiền thông qua các câu chuyện giả mạo như cần hỗ trợ tài chính khẩn cấp; Ngoài ra, tội phạm mạng lợi dụng sự phát triển của công nghệ AI như Deepfake và giả mạo giọng nói để lừa đảo: Kẻ xấu sử dụng công nghệ Deepfake để tạo ra các video giả mạo hình ảnh và giọng nói của các nhân vật có uy tín, của người thân, bạn bè để lừa đảo.

Những con số này cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn nạn lừa đảo và sự cần thiết của các biện pháp bảo vệ, đặc biệt dành cho những người dễ bị tổn thương.

Điển hình là trường hợp của một nữ công nhân bị khiếm thính đang mang thai tại Bắc Giang. Vào ngày 04/02/2024, chị đã suýt tự tử sau khi bị lừa mất toàn bộ số tiền tiết kiệm khi tìm kiếm thông tin về bảo hiểm thai sản trên mạng xã hội. Tin tưởng vào một tài khoản giả mạo, chị chuyển tiền cho “đối tác” với hy vọng được hỗ trợ, nhưng sau đó phát hiện mình bị lừa.

“Những câu chuyện như vậy không chỉ là mất mát về vật chất mà còn để lại vết thương tinh thần sâu sắc,” ông Phạm Văn Thành, Chủ tịch Hội Thanh niên Khuyết tật Việt Nam chia sẻ.

Về tình trạng lừa đảo, chuyên gia Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC, đại diện chongluadao.vn) cho hay, thời gian gần đây, các hình thức lừa đảo trực tuyến ngày càng trở nên tinh vi hơn. Những kẻ xấu có rất nhiều kịch bản để dẫn dụ người bị hại, trong đó có nhiều "cái bẫy" tưởng chừng rất vô hại.

"Đơn cử như hình thức lừa đảo mới "cuộc gọi trắng". Kẻ gian thực hiện các cuộc gọi nháy máy hoặc im lặng nhằm kích thích sự tò mò của người nhận, khiến họ gọi lại và phải chịu phí viễn thông cao", vị chuyên gia cho biết.

Lý giải nguyên nhân phương thức lừa đảo này có thể tồn tại trong bối cảnh các tập đoàn viễn thông của Việt Nam đều đã rất phát triển, chuyên gia Ngô Minh Hiếu cho rằng, việc kiểm soát tất cả các cuộc gọi là thách thức không hề nhỏ. Bên cạnh đó, kẻ gian sẽ chủ động, thường xuyên thay đổi số điện thoại và phương thức gọi, gây nhiều khó khăn cho công tác phát hiện, ngăn chặn.

"Nếu nhận cuộc gọi từ số không quen, đặc biệt là số có mã vùng quốc tế, chúng ta không nên gọi lại. Thay vào đó, cần lập tức thông báo cho nhà cung cấp dịch vụ viễn thông hoặc tham khảo biện pháp xử lý từ trang chongthurac.vn; đồng thời, thường xuyên theo dõi các cảnh báo từ cơ quan chức năng và truyền thông về các hình thức lừa đảo mới", chuyên gia Hiếu PC khuyến cáo.

Giải pháp từ sự hợp tác chiến lược

Để đối phó với tình trạng trên, Hội Thanh niên Khuyết tật Việt Nam và Công ty OEG đã xây dựng một kế hoạch hành động dựa trên ba trụ cột chính:

Một, giáo dục và nâng cao nhận thức: Các hội thảo và khóa đào tạo được tổ chức thường xuyên nhằm giúp thanh niên yếu thế nhận diện các chiêu trò lừa đảo phổ biến như email giả mạo, tin nhắn lừa đảo hay các lời mời gọi đầu tư không minh bạch. Nội dung đào tạo được thiết kế đơn giản, trực quan và phù hợp với khả năng tiếp nhận của thanh niên khuyết tật, từ đó giúp họ tự tin hơn khi sử dụng internet.

Hai, ứng dụng công nghệ: OEG đã phát triển các công cụ hỗ trợ như website checker, cho phép người dùng kiểm tra độ tin cậy của các trang web trước khi cung cấp thông tin cá nhân hoặc thực hiện giao dịch. Đây là một giải pháp thiết thực, giúp thanh niên yếu thế tránh xa các trang web lừa đảo và bảo vệ dữ liệu cá nhân khỏi các cuộc tấn công mạng.

Ba, xây dựng cộng đồng cảnh giác: Cả hai tổ chức khuyến khích thanh niên yếu thế tham gia các mạng lưới hỗ trợ, nơi họ có thể chia sẻ kinh nghiệm, cảnh báo lẫn nhau về các hình thức lừa đảo mới và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết. Điều này không chỉ tăng cường sự đoàn kết mà còn xây dựng một “lá chắn cộng đồng” chống lại tội phạm mạng.

Sự hợp tác này đã mang lại những kết quả tích cực. Nhiều thanh niên khuyết tật tham gia chương trình cho biết họ cảm thấy an tâm hơn khi sử dụng internet và biết cách bảo vệ mình trước các mối đe dọa trực tuyến.

Duy Trinh (t/h)