“Ma trận” thiết bị bảo vệ quá tải điện

Theo một số chuyên gia về điện, hiện tại hệ thống mạng điện gia đình và nhiều công trình điện công cộng còn tổ chức và giám sát sơ sài, mạng điện rắc rối có khả năng gây ra hiện tượng cháy chập điện thậm chí gây hỏa hoạn. Trong đó, có những vụ việc gây cháy xuất phát từ hiện tượng quá tải điện.

Quá tải là một thuật từ liên quan tới công suất nguồn (ví dụ máy phát điện, máy dao điện) hay công suất truyền tải (thí dụ máy biến áp, dây dẫn điện). Hiện tượng quá tải là hiện tượng dòng điện của các phụ tải tiêu thụ lớn quá so với dòng điện định mức của dây dẫn, các thiết bị đóng cắt hoặc nguồn cấp.

Quá dòng là một thuật từ liên quan đến cường độ. Cơ sở tính là A (ampe). Quá dòng có thể gặp ở bất cứ máy móc, khí cụ điện nào, không phân biệt nguồn hay phụ tải. Hiện tượng quá dòng xảy ra khi cường độ vượt quá cường độ định mức, thí dụ trong các trường hợp đoản mạch (chập điện), sét đánh, hay cộng hưởng tự cảm (đối với các khí cụ dây quấn). Bản chất thì cả 2 đều là hiện tượng dòng điện vượt cường độ định mức.

Để hạn chế việc cháy chập điện do quá tải, quá dòng, nhiều người đã sử dụng các thiết bị như cầu dao điện, aptomat, cầu chì, rơ le... làm thiết bị đóng cắt và bảo vệ.

Trên thị trường Hà Nội, theo khảo sát của PV Chất lượng Việt Nam (VietQ.vn), các thiết bị bảo vệ quá tải, ngắn dòng được bày bán rộng rãi với nhiều mẫu mã, giá cả, chủng loại khác nhau. Những thiết bị này có ở hầu hết các cửa hàng chuyên kinh doanh đồ điện nước, điện dân dụng. Thiết bị bảo vệ quá tải, ngắn dòng có nhiều loại như cầu chì, aptomat, rơ le nhiệt... Do đó, mức giá của các sản phẩm này cũng khác nhau.

Đối với cầu dao tự động (aptomat), thị trường xuất hiện nhiều thương hiệu như Panasonic, Schneider, Mitsubish, Delixi… và một số sản phẩm sản xuất từ Việt Nam. Mức giá của loại thiết bị này khá đa dạng, có loại chỉ 40.000 đồng/chiếc, có loại lên tới cả triệu đồng tùy vào mục đích sử dụng, phù hợp với dòng điện làm việc lớn nhất của các thiết bị cần bảo vệ. Các sản phẩm cầu chì dân dụng bán trên thị trường có giá dao động hiện khoảng 500 đồng/chiếc tới 10.000 đồng/chiếc tùy mục đích sử dụng. Còn rơ le nhiệt, tùy vào cường độ A (ampere) mà mức giá dao động từ 170 ngàn đồng/ chiếc đến 4,5 triệu đồng/ chiếc.

Qua quá trình khảo sát thực tế, PV nhận thấy trên thị trường, bên cạnh các sản phẩm có chức năng bảo vệ quá tải, ngắn mạch, quá dòng được đảm bảo “chuẩn” về tem, nhãn mác còn có không ít các sản phẩm thiếu đi những yêu cầu này. Thậm chí, có những loại sản phẩm không có bao bì, nilon bao bọc mà để bên ngoài, bị bụi phủ vẫn được bán cho người dùng. Có những sản phẩm còn không có tem bảo hành và thông tin cần thiết về hướng dẫn sử dụng.

Không những thế, trên mạng xã hội, nhiều sản phẩm được rao bán cũng không rõ ràng về các thông tin kỹ thuật, hình ảnh về sản phẩm ít trực quan khiến người dùng gặp khó khăn khi chọn mua.

Người dùng thờ ơ, chọn thiết bị theo cảm tính

Mặc dù các thiết bị bảo vệ quá tải, ngắn mạch, quá dòng có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ hệ thống điện, hạn chế các sự vụ cháy, chập điện nhưng đối với nhiều người dùng, các tính năng, cảnh báo về sản phẩm này chưa được quan tâm đúng mức.

Trao đổi với PV, chị Hà (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết, bản thân chị cùng nhiều người dùng khác hiện không thể biết chi tiết về những đặc tính kỹ thuật hay những “chuẩn” được áp dụng cho các thiết bị bảo vệ quá tải, ngắn mạch, quá dòng.

“Thường thì khi nào thiết bị hỏng thì chúng tôi mua về thay thế. Ví dụ như thay aptomat, tôi chỉ để ý xem loại đó là bao nhiêu A (Ampe). Còn những vấn đề khác như xuất xứ, đặc tính kỹ thuật thì cũng không để ý nhiều. Vì không có chuyên môn thì cũng chỉ biết hỏng là thay thôi”, chị Hà cho hay.

Cùng quan điểm với chị Hà, anh Nguyên (chủ một quán ăn) cho rằng với một người dân bình thường, việc đánh giá xem sản phẩm bảo vệ quá tải, ngắn mạch, quá dòng mà mình mua có chất lượng hay không là điều rất khó khăn, cần phải có kiến thức.

“Cũng chính vì điều này mà có không ít người dùng khi có nhu cầu mua sản phẩm thì sẽ chọn những loại đã từng sử dụng, những thương hiệu đã từng dùng để mua. Ví dụ trước đây tôi dùng aptomat loại 20A của Panasonic, giờ cứ hỏng thiết bị đó là tôi lại mua cái mới y hệt”, anh Nguyên nói thêm.

Yêu cầu về bảo vệ chống quá tải theo quy định tại Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia  về hệ thống điện của nhà ở và nhà công cộng Trong hệ thống điện nhà phải sử dụng thiết bị bảo vệ chống quá tải đáp ứng đồng thời hai điều kiện sau đây: IB ≤ In ≤ Iz (3) và I2 ≤ 1,45 x Iz (4) Trong đó: IB là dòng điện tính toán thiết kế mạch điện, tính bằng ampe (A); In là dòng điện danh định của thiết bị bảo vệ, tính bằng ampe (A). Đối với thiết bị bảo vệ có thể chỉnh được thì dòng điện danh định In là dòng điện chỉnh định; IZ là dòng điện tải liên tục lâu dài cho phép của dây dẫn, tính bằng ampe (A); I2 là dòng điện tác động có hiệu quả trong thời gian quy ước của thiết bị bảo vệ, tính bằng ampe (A). Dòng I2 được quy định tại tiêu chuẩn sản phẩm hoặc do nhà chế tạo cung cấp. Vị trí lắp đặt thiết bị bảo vệ chống quá tải: a) Thiết bị bảo vệ chống quá tải phải được lắp đặt ở chỗ có sự thay đổi (tiết diện dây dẫn, phương pháp lắp đặt, kết cấu) làm cho khả năng tải dòng điện cho phép của dây dẫn bị giảm đi, trừ các trường hợp quy định tại Điểm b của mục 2.6.3.2 và tại mục 2.6.4... b) Thiết bị bảo vệ chống quá tải có thể được lắp đặt trên phần dây dẫn giữa điểm có sự thay đổi với vị trí lắp đặt thiết bị bảo vệ...

Phong Lâm