Tiêu chuẩn đa dạng sinh học theo ISO 17298:2025 gắn với các mục tiêu phát triển bền vững

Sự suy giảm đa dạng sinh học đang trở thành một trong những thách thức môi trường nghiêm trọng nhất trong thế kỷ XXI. Báo cáo của Nền tảng Khoa học – Chính sách Liên chính phủ về Đa dạng sinh học và Dịch vụ Hệ sinh thái (IPBES) năm 2019 cho thấy khoảng một triệu loài sinh vật đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng, phần lớn do hoạt động của con người như chuyển đổi đất đai, ô nhiễm, khai thác quá mức và biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, tiêu chuẩn hóa quy trình theo các tiêu chuẩn quốc tế đóng vai trò trọng yếu trong việc thiết lập các nguyên tắc, yêu cầu và hướng dẫn nhằm hỗ trợ tổ chức - doanh nghiệp đánh giá, quản lý và giảm thiểu tác động tới các hệ sinh thái tự nhiên.

Tiêu chuẩn ISO 17298 về đa dạng sinh học ra đời nhằm cung cấp khung tham chiếu chung, giúp các bên áp dụng phương pháp tiếp cận dựa trên hệ sinh thái, tăng cường trách nhiệm môi trường và đóng góp thiết thực vào các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc.

Ngày 7/10/2025, tổ chức ISO ban hành tiêu chuẩn quốc tế ISO 17298, tiêu chuẩn này đưa ra những nguyên tắc trọng tâm như: nhận diện các thành phần đa dạng sinh học bị ảnh hưởng, đánh giá tác động đến sinh cảnh, thiết lập biện pháp tránh - giảm thiểu - phục hồi, giám sát dài hạn và đảm bảo sự tham gia của các bên liên quan. Tiêu chuẩn nhấn mạnh cách tiếp cận vòng đời, đánh giá đầy đủ các hoạt động của tổ chức từ khâu lập kế hoạch, triển khai đến vận hành, đóng cửa dự án hoặc hoàn trả mặt bằng.

Điều này đặc biệt quan trọng đối với các ngành kinh tế có nguy cơ cao đối với môi trường như xây dựng cơ sở hạ tầng, năng lượng, công nghiệp chế biến, nông nghiệp quy mô lớn và cả các khu công nghiệp đang mở rộng nhanh chóng. Điểm nổi bật của ISO 17298 là không chỉ yêu cầu giảm thiểu tác động tiêu cực mà còn khuyến khích doanh nghiệp tạo ra “tác động tích cực ròng” (net positive impact) cho hệ sinh thái thông qua hoạt động phục hồi thiên nhiên.

Ảnh minh hoạ.

Sự tương thích giữa ISO 17298 và các Mục tiêu Phát triển Bền vững được thể hiện rõ rệt ở ba nhóm mục tiêu trọng tâm. Thứ nhất, SDG 14 (Bảo tồn và sử dụng bền vững đại dương) và SDG 15 (Bảo tồn hệ sinh thái trên cạn) có mối liên hệ trực tiếp, vì tiêu chuẩn yêu cầu đánh giá ảnh hưởng tới sinh cảnh biển, đất ngập nước, rừng, đất nông nghiệp và các hành lang đa dạng sinh học. Việc xây dựng hồ sơ nền/đường cơ sở (baseline) và chương trình quan trắc sinh thái giúp tổ chức đáp ứng các chỉ tiêu như 15.1 (bảo tồn hệ sinh thái), 15.3 (chống sa mạc hóa), hay 14.2 (quản lý hệ sinh thái biển).

Thứ hai, ISO 17298 đóng góp đáng kể vào SDG 12 (Sản xuất và tiêu dùng bền vững) thông qua yêu cầu báo cáo minh bạch, quản lý chuỗi cung ứng, sử dụng bền vững tài nguyên và lồng ghép đa dạng sinh học trong quyết định đầu tư.

Thứ ba, tiêu chuẩn gắn bó chặt chẽ với SDG 13 (Ứng phó biến đổi khí hậu) do nêu ra được nhiều biện pháp bảo tồn - như bảo vệ rừng, đất ngập nước, bãi triều - đồng thời chỉ ra các giải pháp hấp thụ carbon, giảm rủi ro thiên tai và thích ứng dựa vào hệ sinh thái (Nature-based Solutions).

Bên cạnh đó, sự phù hợp của ISO 17298 với các mục tiêu SDGs còn tương thích với yêu cầu của Khung Đa dạng Sinh học Toàn cầu Kunming-Montreal (GBF, 2022). Đặc biệt, Mục tiêu 15 của GBF yêu cầu các doanh nghiệp lớn và tổ chức tài chính theo dõi, đánh giá và công bố minh bạch rủi ro, sự phụ thuộc và tác động lên đa dạng sinh học trong toàn bộ chuỗi giá trị và danh mục đầu tư. Đây là định hướng quan trọng nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực, nâng cao cơ hội tạo giá trị từ thiên nhiên, đồng thời thúc đẩy các mô hình sản xuất - kinh doanh bền vững.

Việc áp dụng ISO 17298 mang lại nhiều lợi ích rõ rệt cho doanh nghiệp và tổ chức quản lý.

Thứ nhất, tiêu chuẩn tạo ra cấu trúc thống nhất giúp doanh nghiệp giảm rủi ro pháp lý, nhất là trong bối cảnh các quốc gia siết chặt yêu cầu về đánh giá tác động môi trường và bảo tồn thiên nhiên.

Thứ hai, áp dụng tiêu chuẩn giúp cải thiện chỉ số ESG - đặc biệt nhóm E (Environment), qua đó tăng uy tín với đối tác quốc tế, quỹ đầu tư và khách hàng.

Thứ ba, tiêu chuẩn thúc đẩy sự phối hợp giữa doanh nghiệp - cơ quan quản lý - cộng đồng địa phương, góp phần hình thành mô hình đồng quản lý (co-management) hiệu quả và công bằng hơn.

Ngoài ra, việc theo dõi và báo cáo định kỳ theo tiêu chuẩn giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí dài hạn thông qua quản lý rủi ro, giảm thiểu sự cố môi trường và nâng cao hiệu suất tài nguyên.

Tóm lại, ISO 17298 cung cấp khuôn khổ hiệu quả, nhất quán và phù hợp với thông lệ quốc tế để quản lý đa dạng sinh học một cách bền vững. Khi được triển khai đúng cách, tiêu chuẩn không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro môi trường, nâng cao trách nhiệm xã hội mà còn đóng góp trực tiếp vào việc thực hiện nhiều mục tiêu quan trọng trong Chương trình nghị sự 2030 của Liên Hợp Quốc.

Trong bối cảnh suy giảm đa dạng sinh học tiếp tục diễn biến nhanh chóng, việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, kết hợp cùng các công cụ kinh tế - chính sách và các giải pháp dựa vào thiên nhiên, sẽ là chìa khóa quan trọng nhằm đảm bảo phát triển bền vững, bảo vệ hệ sinh thái và duy trì nền tảng tự nhiên cho các thế hệ tương lai.

Tài liệu tham khảo

[1] https://www.eea.europa.eu

[2] https://wedocs.unep.org/

[3] https://www.iso.org/home.html

ThS. Trần Anh Tuấn - CN. Đỗ Hồng Quân

Trung tâm Chứng nhận Phù hợp (QUACERT)