Trung Quốc tăng tốc giành vị thế thống trị tiêu chuẩn công nghệ toàn cầu vào năm 2035

Với tầm nhìn “China Standards 2035”, Trung Quốc đang từng bước hiện thực hóa tham vọng chuyển mình từ một quốc gia “đi sau” trong lĩnh vực tiêu chuẩn kỹ thuật sang vị thế cường quốc định hình các quy tắc công nghệ toàn cầu. Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ ngày càng gắn chặt với quyền lực địa chính trị, chiến lược này không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật, mà còn là đòn bẩy quan trọng giúp Bắc Kinh mở rộng tầm ảnh hưởng trên phạm vi quốc tế.

Tiêu chuẩn kỹ thuật từ lâu đã được coi là yếu tố quyết định của nền công nghiệp hiện đại. Một quốc gia nắm quyền thiết lập tiêu chuẩn đồng nghĩa với việc có thể quyết định hướng phát triển của thị trường, quy định các thông số kỹ thuật bắt buộc mà những bên khác buộc phải tuân theo. Điều này không chỉ mang lại lợi thế cạnh tranh về chi phí và năng lực sản xuất, mà còn giúp quốc gia đó thu về nguồn lợi lớn từ bản quyền, cấp phép và ảnh hưởng thương mại.

Trung Quốc đang dần dẫn đầu toàn cầu về xây dựng tiêu chuẩn công nghệ

Trong suốt hơn ba thập kỷ qua, Trung Quốc đã xây dựng một hệ thống chuẩn hóa bài bản, được điều phối bởi nhà nước và phối hợp chặt chẽ với khu vực tư nhân. Từ những lĩnh vực truyền thống như viễn thông, điện tử, đến các ngành công nghệ mới như xe điện, trí tuệ nhân tạo hay lượng tử, quốc gia này đang từng bước thiết lập tiêu chuẩn riêng và thúc đẩy việc quốc tế hóa các tiêu chuẩn đó. Các tập đoàn lớn như Huawei hay ZTE đã tham gia sâu vào các tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn như 3GPP ((Third Generation Partnership Project) - cơ quan định hình các chuẩn công nghệ di động toàn cầu, qua đó gia tăng đáng kể ảnh hưởng của Trung Quốc trong lĩnh vực viễn thông.

Một điểm mấu chốt là việc Trung Quốc phân loại tiêu chuẩn thành hai nhóm: một là “Tiêu chuẩn cấp Nhà nước” do chính phủ kiểm soát toàn bộ; hai là “Tiêu chuẩn cấp thị trường” do doanh nghiệp và chính phủ cùng bàn. Cơ cấu này cho phép chính phủ Trung Quốc vừa giữ vai trò điều hành vừa linh hoạt huy động tư nhân, nhằm tăng tốc thiết lập ưu thế trong tiêu chuẩn kỹ thuật.

Mặt khác, một bước ngoặt quan trọng trong chiến lược của Trung Quốc là việc ban hành “Chương trình phát triển tiêu chuẩn hóa quốc gia” (National Standardization Development Outline) vào năm 2021. Văn kiện này xác định rõ định hướng phát triển hệ thống tiêu chuẩn có tính tương thích quốc tế, lấy doanh nghiệp làm trung tâm nhưng vẫn duy trì sự quản lý thống nhất của nhà nước. Mục tiêu là đến năm 2035, Trung Quốc sẽ trở thành quốc gia có ảnh hưởng lớn nhất trong việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn toàn cầu, chuyển trọng tâm từ “tốc độ và quy mô” sang “chất lượng và hiệu quả”. 

Song song với đó, Bắc Kinh còn đẩy mạnh việc “xuất khẩu tiêu chuẩn” bằng cách đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật, mạng lưới viễn thông, năng lượng và giao thông tại nhiều nước châu Phi và châu Á, Trung Quốc không chỉ cung cấp công nghệ mà còn định hình các tiêu chuẩn kỹ thuật được sử dụng tại những quốc gia này. Việc áp dụng tiêu chuẩn Trung Quốc ngày càng phổ biến nhờ chi phí thấp hơn và ít rào cản pháp lý hơn so với tiêu chuẩn phương Tây, giúp nước này từng bước mở rộng phạm vi ảnh hưởng kỹ thuật ra ngoài biên giới.

Chiến lược này cũng đem lại lợi ích kinh tế rõ rệt. Khi tiêu chuẩn kỹ thuật do Trung Quốc đặt ra trở thành khuôn mẫu chung, các doanh nghiệp trong nước sẽ có lợi thế sản xuất hàng loạt, đồng thời thu lợi từ việc cung cấp linh kiện, phần mềm hoặc bản quyền công nghệ cho các thị trường nước ngoài. Đây là bước chuyển dịch quan trọng, giúp Trung Quốc giảm dần sự phụ thuộc vào xuất khẩu hàng hóa truyền thống và tăng thu từ tài sản trí tuệ.

Tuy vậy, để đạt được mục tiêu thống trị tiêu chuẩn toàn cầu vào năm 2035, Trung Quốc vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Hệ thống tiêu chuẩn hóa của nước này dù đã phát triển nhanh chóng nhưng vẫn bị đánh giá là thiếu minh bạch, đặc biệt trong việc chia sẻ dữ liệu và phối hợp với các tổ chức quốc tế. Một số nhà phân tích cũng chỉ ra rằng, năng lực đổi mới sáng tạo thực chất – nền tảng để đặt ra các tiêu chuẩn công nghệ mới của Trung Quốc vẫn chưa tương xứng với quy mô đầu tư. Việc dựa quá nhiều vào mô hình quản lý tập trung có thể hạn chế sự linh hoạt và sáng tạo của các nhóm nghiên cứu nhỏ, vốn là nguồn gốc của những đột phá công nghệ trên thế giới.

Dù vậy, không thể phủ nhận rằng chiến lược “China Standards 2035” đang đi đúng hướng. Với sự kết hợp giữa sức mạnh nhà nước, năng lực công nghiệp và tầm nhìn dài hạn, Trung Quốc đang dần chuyển dịch vị thế từ người thực thi sang người thiết lập luật chơi. Điều này không chỉ tạo ra thay đổi sâu sắc trong trật tự công nghệ toàn cầu, mà còn đặt ra thách thức đối với các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam về việc phải chủ động hơn trong tham gia các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế, nhằm không bị động tron cuộc cạnh tranh định hình tương lai công nghệ.

Bảo Linh (biên dịch)