Xử lý nghiêm hàng hóa gắn mác 'Made in Vietnam' để hưởng thuế ưu đãi

Thông tin tại Hội nghị sơ kết quý I năm 2025 về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, các đơn vị, địa phương đã bắt giữ, xử lý 30,6 nghìn vụ việc vi phạm. Trong đó, lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ 6,7 nghìn vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu; 22,7 nghìn vụ gian lận thương mại, gian lận về thuế; 1,1 nghìn vụ hàng giả, vi phạm sử hữu trí tuệ; thu nộp ngân sách nhà nước hơn 4,6 nghìn tỷ đồng; khởi tố hình sự 1,3 nghìn vụ, 2 nghìn đối tượng.

Theo nhận định của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia: Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang, kéo theo nguy cơ lan rộng thành xung đột thương mại toàn cầu. Nhằm lách hàng rào thuế quan của Mỹ, nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã sử dụng chiêu trò như nhập hàng hóa từ nước khác về Việt Nam, thay đổi bao bì, gắn mác “Made in Việt Nam” rồi xin cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) để xuất khẩu sang nước thứ 3. Thậm chí, có nhiều đơn vị chỉ thực hiện các giai đoạn gia công đơn giản, không đủ điều kiện cấp C/O – nhưng vẫn khai gian để hưởng ưu đãi thuế.

Không chỉ vậy, nhiều đối tượng còn lợi dụng hình thức thương mại điện tử và dịch vụ chuyển phát nhanh để ngụy trang hàng hóa nhập lậu, hợp thức hóa hồ sơ xuất xứ thông qua các giao dịch khó kiểm soát trên mạng xã hội hoặc website không chính thống.

Theo cơ quan chức năng, đối tượng thường làm giả xuất xứ các mặt hàng như dệt may, đồ gỗ, mật ong, nhôm, sắt thép, thủy sản… Đây là những sản phẩm dễ "đội lốt", vì quy định về quy tắc xuất xứ còn sơ hở, trong khi nhu cầu xuất khẩu lại lớn.

Trước thực trạng trên, Phó Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Dũng cho biết thành phố đã kiến nghị Ban Chỉ đạo 389 quốc gia tăng cường chỉ đạo lực lượng chức năng siết chặt kiểm tra tại các điểm nóng, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử – nơi đang bị lợi dụng để hợp thức hóa hàng hóa giả mạo.

Ngoài các biện pháp quản lý truyền thống, thành phố cũng đẩy mạnh phối hợp liên ngành, chia sẻ dữ liệu giữa hải quan, quản lý thị trường và thanh tra chuyên ngành để sớm phát hiện và xử lý những doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường trong hoạt động xuất nhập khẩu.

Một hướng đi mới đang được cân nhắc là ứng dụng công nghệ blockchain vào việc cấp và xác thực giấy chứng nhận xuất xứ. Công nghệ này có thể giúp đảm bảo tính minh bạch, không thể làm giả và truy xuất được hành trình hàng hóa từ gốc đến điểm đến.

Theo các chuyên gia, nếu không kiểm soát kịp thời, tình trạng giả mạo xuất xứ sẽ ảnh hưởng lâu dài đến uy tín thương hiệu "Made in Vietnam", kéo theo hệ lụy với hàng triệu doanh nghiệp làm ăn chân chính. Bên cạnh việc nâng cao năng lực giám sát và xử phạt nghiêm hành vi vi phạm, giới chuyên môn cho rằng cần tập trung vào đào tạo doanh nghiệp về quy tắc xuất xứ, các hiệp định thương mại tự do (FTA) và khuyến khích minh bạch hóa chuỗi cung ứng.

Giữ vững uy tín quốc gia không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng, mà còn là thách thức đặt ra cho cả cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng. Nếu không hành động mạnh mẽ, "hàng Việt" rất dễ bị đánh đồng với "hàng lậu đội lốt", đánh mất lợi thế tại các thị trường cao cấp như Mỹ, EU, Nhật Bản...

Dưới góc độ quản lý, mới đây, Bộ Khoa học và Công nghệ có tờ trình gửi Chính phủ về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, trong đó có chỉ rõ “trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng giữa các quốc gia, gian lận xuất xứ đã ảnh hưởng lớn đến việc sản xuất của các doanh nghiệp chân chính, uy tín của các sản phẩm và môi trường kinh doanh từng quốc gia”.

Như lưu ý của tờ trình này: “để ngăn chặn gian lận xuất xứ từ việc biến một nước nào đó thành điểm trung chuyển hàng xuất khẩu giả sang nước thứ ba, một số nước đã áp dụng các biện pháp trấn áp hàng giả và gian lận xuất xứ để đảm bảo uy tín của sản phẩm, hàng hóa của quốc gia mình”.

Từ đó để thấy việc tiếp tục ngăn chặn mạnh mẽ hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp vào Việt Nam là cực kỳ cấp thiết trong bối cảnh biến động thuế quan như hiện nay.

An Nguyên