Thêm một ấn cổ triều Trần được phát hiện tại Hà Nội

Trong đợt khai quật Di tích Hoàng thành Thăng Long thời Lý Trần mới đây, tại khu G cạnh Tòa nhà Quốc Hội (18 Hoàng Diệu, Ba Đình, Hà Nội), các nhà khảo cổ đã phát hiện được một di vật  quý giá: Ấn “Sắc Mệnh Chi Bảo” khắc bằng gỗ của Nhà Trần, có niên đại cách nay khoảng 750 năm. Ấn gỗ còn nguyên vẹn, chữ khắc còn rất sắc nét, có kích thước vuông 11,5cmx11,5cm, dùng để ban cấp cho văn võ, phong tặng cho thần dân...

Chiếc ấn gỗ đặc biệt của triều Trần vừa được phát hiện

Căn cứ vào cốn chữ khắc trên ấn: “Sắc mệnh chi bảo” thì đây là ấn của nhà vua, dùng khi ban bố mệnh lệnh, sắc chỉ. Vậy sao Quốc ấn này không phải bằng ngọc (Ngọc tỷ) mà lại bằng gỗ? Và hoàn cảnh lịch sử ra đời của quả ấn gỗ này có gì đặc biệt?

Lần theo sử sách được biết, trong suốt lịch sử thời Trần chỉ có một lần duy nhất nhà vua hạ lệnh khắc ấn gỗ để dùng vào việc ban bố sắc mệnh, đó là trung tuần tháng chạp năm Đinh Tỵ (khoảng đầu năm 1258). Sự kiện này được Đại Việt Sử ký Toàn thư chép như sau:

“Năm Đinh Tỵ, Mùa đông (…) Tháng 12, ngày 12, tướng nhà Nguyên là Ngột Lương hợp đài xâm lấn đồng Bình lệ (…)

Khi ấy vua thân đem sáu quân đi chống giặc. Quan chưởng ấn vội vàng giấu ấn báu lên rường điện Đại minh, chỉ mang theo ấn nội mật đi theo; nửa đường ấn ấy lại mất. Giấy tờ trong việc quân không có ấn, vua sai thợ khắc gỗ làm ấn.”

Vậy rất có thể quả ấn gỗ vua sai khắc năm ấy chính là quả ấn gỗ “Sắc mệnh chi bảo” vừ khai quật được ở Di tích khảo cổ Hoàng thành Thăng Long nói trên.

Ấn cổ tới nay vẫn sắc nét

Nếu vậy thì quả ấn gỗ này được ra đời vào những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược Đại Việt lần thứ nhất – 1258 dưới thời vua Thái Tông Trần Cảnh. Và nó chỉ được dùng trong khoảng 15-18 ngày cuối tháng Chạp năm Đinh tỵ. Sau đại thắng Đông Bộ Đầu vào ngày 24 tháng Chạp Đinh Tỵ, quân dân Đại Việt đã đuổi quân Nguyên ra khỏi bờ cõi. Khi vua cùng triều đình trở lại Kinh thành Thăng Long thì không những quả ấn báu giấu ở điện Đại Minh vẫn còn mà quả ấn nội mật bị mất trên đường kháng chiến cũng được tìm thấy.

Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng: “Đến khi (vua) trở về Kinh sư, lại có người đem dâng ấn bị mất; ấn giấu đi vẫn còn nguyên ở chỗ cũ”. Ngay ngày mồng một Tết Mậu Ngọ ấy, vua ngự tại chính điện định công phong tước cho tướng sĩ, đình thần có công đánh giặc và ban bố các đạo dụ ổn định đất nước sau cuộc chiến chống ngoại xâm. Khi đó, chắc chắn Vua Trần Thái tông sẽ dùng “ấn báu” vào việc ban sắc chỉ. Và như vậy, quả ấn gỗ được khắc vội trong thời chiến sẽ chấm dứt vai trò lịch sử của mình.

Tuy chỉ có vai trò lịch sử ngắn ngủi chưa tới hai chục ngày, nhưng quả ấn gỗ “Sắc Mệnh Chi Bảo” vừa được tìm thấy trong lòng đất Hoàng thành Thăng Long cùng với hoàn cảnh ra đời của nó là một bằng chứng hùng hồn cho cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên Mông của quân dân Đại Việt, một thời chói lọi của hào khí Đông A. Quả ấn gỗ thời chiến đó thực sự có vị trí đặc biệt trong kho tàng di tích lịch sử của dân tộc.

Trịnh Trọng Quý.