Doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường, tuân thủ quy tắc xuất xứ để tránh rủi ro phòng vệ thương mại

Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết đã liệt kê các nhóm hàng có nguy cơ cao bị điều tra phòng vệ thương mại, gồm: gỗ và sản phẩm gỗ; thép và sản phẩm thép; các sản phẩm kim loại khác (trừ thép); nhóm vật liệu và một số sản phẩm công nghiệp chế tạo.

Đáng chú ý, với nhóm gỗ và sản phẩm gỗ, mặt hàng gỗ dán từ nguyên liệu gỗ cứng (Hardwood plywood) đang được Mỹ áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với sản phẩm tương tự nhập khẩu từ Trung Quốc. Trong 6 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu gỗ dán của Việt Nam sang Mỹ đạt 280 triệu USD, tăng 38,5% so với cùng kỳ 2024, chiếm 33,4% tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ. Tháng 6/2020, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) khởi xướng điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đối với gỗ dán nhập khẩu từ Việt Nam. Đến tháng 7/2023, DOC kết luận sản phẩm có lõi sử dụng ván bóc nhập khẩu từ Trung Quốc bị coi là lẩn tránh. Hiện DOC cho phép doanh nghiệp Việt Nam đủ điều kiện tham gia cơ chế tự xác nhận để được loại trừ, song yêu cầu lưu giữ hồ sơ truy xuất nguồn gốc nguyên liệu một cách khoa học để sẵn sàng cung cấp khi kiểm tra.

Sau giai đoạn sụt giảm do điều tra lẩn tránh, kim ngạch xuất khẩu gỗ dán đã tăng trở lại. Tháng 6/2025, DOC tiếp tục khởi xướng điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với mặt hàng này của Việt Nam.

Nguy cơ tương tự cũng đang đặt ra với ghế sofa có khung gỗ: 6 tháng 2025 kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt 1,7 tỷ USD, tăng 18,1%, chiếm 51,9% tổng nhập khẩu của Mỹ. Với tốc độ tăng trưởng cao, Mỹ có thể khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại hoặc lẩn tránh thuế với sản phẩm này.

Đối với nhóm thép và sản phẩm thép, EU đã áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp với thép phủ vật liệu hữu cơ nhập từ Trung Quốc. Trong 6 tháng 2025, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam sang EU đạt 66,8 triệu USD, tăng 63,7%, chiếm 8,8% tổng nhập khẩu.

Các sản phẩm thép hình cán nóng, thép kết cấu rỗng xuất sang Australia, nhựa polyester xuất sang Mexico… cũng nằm trong diện cảnh báo. Mexico đã áp thuế chống bán phá giá nhựa polyester từ Trung Quốc; kim ngạch xuất khẩu nhựa polyester Việt Nam sang Mexico 6 tháng 2025 đạt 44,5 triệu USD, tăng 64,3%, chiếm 41,8% tổng nhập khẩu.

Gỗ và nhiều sản phẩm thép, nhóm vật liệu chế tạo có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại từ thị trường Mỹ, EU, Canada... (Ảnh minh họa)

Nhóm kim loại khác (trừ thép) như nhôm thanh định hình xuất khẩu sang Canada cũng cần lưu ý: Canada đã áp thuế chống bán phá giá với sản phẩm tương tự của Trung Quốc. 6 tháng 2025, kim ngạch xuất khẩu nhôm thanh định hình Việt Nam sang Canada đạt 40,6 triệu USD, tăng 32,4%, chiếm 6,9% tổng nhập khẩu.

Ngoài ra, nhóm vật liệu và sản phẩm công nghiệp chế tạo như kính nổi xuất sang Mỹ, Ấn Độ; sợi polyester có độ bền cao xuất sang EU; thủy tinh nghiền xuất sang Indonesia; máy giặt dân dụng cỡ lớn, lốp xe tải và xe khách, xe đạp điện… cũng được cảnh báo nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại.

Thương mại toàn cầu biến động khó lường, hàng hóa xuất khẩu Việt Nam ngày càng đối mặt với nhiều rào cản kỹ thuật và phòng vệ thương mại từ các quốc gia nhập khẩu. 

Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI trích dẫn từ Cục Phòng vệ Thương mại, trong bức tranh chung của thương mại toàn cầu, tính đến 8 tháng năm 2025 tổng số vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa nhập khẩu ở Việt Nam khoảng 293 vụ việc từ 25 thị trường, các vụ việc đa phần là chống bán bán phá, chống lẩn tránh thuế, tiếp đó là chống trợ cấp và tự vệ. Riêng trong các tháng năm 2025 đã có 16 vụ việc mới đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam đến từ 10 thị trường, con số này tăng hơn 3 vụ việc trong năm 2024, phản ánh đúng xu thế chung của thương mại toàn cầu. 

Để tham gia các vụ việc, đặc biệt khi bị chọn điều tra mẫu đại diện cho cả ngành, doanh nghiệp cần chuẩn bị nguồn lực nhân sự, thời gian, tài chính, thuê luật sư tại nước nhập khẩu và phối hợp với đối tác Việt Nam để kháng kiện. Chi phí thuê luật sư cho một vụ việc tại Mỹ trung bình khoảng 13 tỷ đồng.

Một số vụ việc điển hình, vào ngày 19/3/2025, Bộ Thương mại Mỹ (U.S. Department of Commerce) chính thức phát động điều tra chống bán phá giá (AD) và chống trợ cấp (CVD) đối với sản phẩm “chassis và các bộ phận phụ trợ” (chassis and subassemblies- thực chất là khung gầm kéo sơ-mi rơ-moóc dùng để gắn container khi vận chuyển bằng đường bộ) nhập khẩu từ Mexico, Thái Lan và Việt Nam.

Mỹ cáo buộc các sản phẩm từ Việt Nam được bán với giá thấp hơn giá trị thực và có thể nhận trợ cấp từ chính phủ. Bên kê đơn là Liên minh các Nhà sản xuất Chassis nội địa Mỹ (U.S. Chassis Manufacturers Coalition). Vụ này xác định các biên độ bán phá giá “alleged dumping margins” rất cao, ví dụ Việt Nam bị cáo buộc biên độ ~302,52%. Đến nay, cuộc điều tra vẫn đang trong giai đoạn sơ bộ, với quyết định sơ bộ của Bộ Thương mại Mỹ dự kiến công bố vào đầu tháng 8/2025, và quyết định cuối cùng vào tháng 10/2025.

Ngày 22/5/2025, Ủy ban Châu Âu (EC) ban hành Thông báo khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm nhựa PET (polyethylene terephthalate) có xuất xứ từ Việt Nam. Sản phẩm bị điều tra là PET có độ nhớt 78 ml/g trở lên, theo Tiêu chuẩn ISO 1628-5, thuộc mã CN 39076100.

Theo số liệu của bên nguyên đơn, giai đoạn bán phá giá (từ 1/1/2024 đến 31/12/2024) Việt Nam đã xuất khẩu 402.545 tấn PET sang thị trường EU. Biên độ bán phá giá bị cáo buộc ở mức 11-19%. Giai đoạn điều tra thiệt hại được xác định từ 1/1/2021 đến 31/12/2024. Vụ việc sẽ được điều tra trong vòng 1 năm, có thể gia hạn nhưng không vượt quá 14 tháng kể từ ngày ban hành thông báo khởi xướng. Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) đã cảnh báo các doanh nghiệp xuất khẩu liên quan cần nghiên cứu kỹ tài liệu của EC, hợp tác đầy đủ cung cấp thông tin theo yêu cầu để bảo vệ quyền lợi của mình. Nếu EC kết luận có bán phá giá và thiệt hại, các doanh nghiệp Việt Nam có thể bị áp thuế chống bán phá giá khi xuất khẩu PET sang EU.

Ngày 30/5/2025, Ủy ban Thương mại và Cục Thương mại Mỹ thông báo vào giai đoạn cuối điều tra song song AD (chống bán phá giá) và CVD (chống trợ cấp) đối với sản phẩm xơ sợi tạo hình bằng ép nhiệt nhập khẩu từ Trung Quốc và Việt Nam. Cuộc điều tra khởi đầu khi phía Mỹ nhận được khiếu nại sản phẩm từ các nhà sản xuất nội địa cho rằng hàng nhập khẩu từ Việt Nam bị bán phá giá hoặc nhận trợ cấp không công bằng.

Theo thông tin công bố, Vietnam Yuzhan Packaging Technology Co. Ltd., HC Packaging Asia, Honha Eco Pulp Viet Nam Paper Tray và Martin Vietnam Co. Ltd nằm trong các doanh nghiệp bị điều tra trợ cấp với biên độ rất cao (~173,51%) trong một số trường hợp. Vụ này đang ở giai đoạn xác định trợ cấp sơ bộ và điều tra bán phá giá đồng thời.

Mới đây vào ngày 11/7/2025 Bộ Thương mại Mỹ đăng thông báo khởi xướng điều tra chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp với hộp đựng, chảo, khay, nắp nhôm dùng một lần nhập khẩu từ Việt Nam và Thái Lan. Trong vụ việc này, nguyên đơn gồm Hiệp hội các nhà sản xuất hộp nhôm (AFCMA) cáo buộc Việt Nam và Thái Lan nhập khẩu giấy bạc nhôm từ Trung Quốc – nguyên liệu chính để sản xuất sản phẩm hộp đựng, chảo, khay và nắp nhôm dùng một lần (thuộc mã HS 7615.10.7125, 7612.90.1090, 7615.10.3015, 7615.10.3025, 7615.10.7130, 7615.10.7155, 7615.10.7180, 7615.10.9100 và 8309.90.0000), sau đó hoàn thiện và xuất khẩu sang Mỹ nhằm lẩn tránh thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp mà Hoa Kỳ đang áp dụng với Trung Quốc.

Theo Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), sự tăng trưởng nhanh và chiếm thị phần lớn tại các thị trường trọng điểm đồng nghĩa với rủi ro cao hơn về phòng vệ thương mại. Doanh nghiệp xuất khẩu được khuyến nghị chủ động đa dạng hóa thị trường, kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu, tuân thủ quy tắc xuất xứ và theo dõi chặt chẽ chính sách thương mại quốc tế để hạn chế rủi ro pháp lý, đồng thời duy trì bền vững thị phần xuất khẩu.

An Dương