Tình trạng chôn lấp chất thải nguy hại nguy cơ ô nhiễm lan rộng

Liên tiếp phát hiện sai phạm nghiêm trọng

Trong thời gian gần đây, tình trạng nhiều doanh nghiệp tự ý chôn lấp hoặc đổ thải chất thải nguy hại tại những khu vực hẻo lánh, vùng trũng hoặc đất trống đang trở thành vấn đề đáng báo động. Hệ quả không chỉ dừng lại ở các điểm ô nhiễm cục bộ, mà còn có thể gây tổn hại tới môi trường đất, nguồn nước và sức khỏe cộng đồng trong nhiều năm sau đó.

Đơn cử, tại Hà Nội, một cơ sở tái chế kim loại hoạt động không phép từ tháng 7/2024 đã phát sinh lượng lớn xỉ và bùn thải trong quá trình tái chế ắc quy. Thay vì xử lý đúng quy định, các loại chất thải này bị tập kết rồi chôn xuống khu vực trũng xung quanh, tạo ra nguy cơ phát tán kim loại nặng vào môi trường. Qua kiểm tra, tổng lượng xỉ chì bị chôn lấp lên tới 1.623 tấn, nằm ngay sát khu vực sản xuất và dân cư, gây lo ngại về nguy cơ ô nhiễm lâu dài đối với đất và nguồn nước ngầm.

Vụ việc tiếp theo tại Hải Phòng, hoạt động xử lý chất thải của một doanh nghiệp trong KCN Nam Cầu Kiền và một doanh nghiệp khác tại xã Cẩm Giàng cũng để lộ sai phạm nghiêm trọng. Trong thời gian dài, hàng nghìn tấn bùn thải và cát cháy đã bị đổ thải trái phép, chôn lấp không qua xử lý. Những loại chất thải này có chứa hàm lượng tạp chất và kim loại nặng cao, khi thấm qua đất có thể gây biến đổi cấu trúc đất và làm suy thoái hệ sinh thái tự nhiên.

Tình trạng vi phạm chôn lấp chất thải nguy hại gây ảnh hưởng không nhỏ tới môi trường. Ảnh: Bộ Công an

Hay tại Quảng Ngãi, tổng cộng 117.930 kg chất thải nguy hại đã bị chôn lấp trái phép trong quá trình xử lý chất xúc tác công nghiệp. Mặc dù người quản lý biết rõ tính nguy hại của chất thải, hành vi này vẫn diễn ra trong thời gian dài mà không có biện pháp ngăn chặn. Nhiều chuyên gia cảnh báo, chất xúc tác chứa kim loại nặng và các chất hữu cơ bền vững có khả năng tồn lưu lâu dài trong đất, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới nguồn nước và sức khỏe người dân sống gần khu vực.

Các vụ việc liên tiếp được phát hiện cho thấy một thực tế đáng lo ngại, nhiều doanh nghiệp xem nhẹ trách nhiệm môi trường, coi xử lý chất thải là khoản chi phí có thể cắt giảm, dẫn đến những hành vi đổ thải tùy tiện, gây hệ lụy khó kiểm soát.

Nguy cơ sức khỏe và môi trường

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm Việt Nam phát sinh hàng triệu tấn chất thải nguy hại từ các ngành sản xuất công nghiệp, y tế và nông nghiệp. Ô nhiễm do chất thải nguy hại không chỉ gia tăng về khối lượng mà còn trở nên phức tạp do tính chất độc hại, khó phân hủy, và dễ gây ô nhiễm kéo dài. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa có hệ thống xử lý đạt chuẩn, khiến chất thải độc hại bị xả trực tiếp ra môi trường, dẫn đến nguy cơ ô nhiễm nghiêm trọng tại nhiều địa phương.

Theo đánh giá của các chuyên gia môi trường, việc chôn lấp chất thải nguy hại trái phép có thể gây ra những tác động kéo dài và âm thầm, nhưng hậu quả thì vô cùng nghiêm trọng. Ô nhiễm đất và nguồn nước là rủi ro lớn nhất. Các loại xỉ chì, bùn thải hay chất xúc tác công nghiệp thường chứa kim loại nặng như chì, thủy ngân, cadimi… Khi thấm xuống tầng đất và lan vào mạch nước ngầm, chúng rất khó bị phân hủy, có thể tồn tại trong môi trường hàng chục năm.

Song song đó là nguy cơ ô nhiễm không khí, khi chất thải bị phân hủy hoặc tiếp xúc với nhiệt độ cao sẽ phát tán các khí độc hại. Những chất này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ hô hấp, hệ thần kinh, thậm chí là nguyên nhân dẫn tới các căn bệnh nguy hiểm như ung thư hoặc rối loạn nội tiết.

Đáng lo ngại hơn, các chất độc này có thể xâm nhập vào cơ thể con người thông qua nước uống, thực phẩm trồng trên đất nhiễm độc hoặc hô hấp. Điều này tạo ra các mối nguy lâu dài cho cộng đồng, từ suy giảm miễn dịch, rối loạn nội tiết đến ảnh hưởng khả năng sinh sản.

Các chuyên gia cho rằng nếu không kiểm soát chặt, những khu vực từng bị đổ thải trái phép có thể trở thành "điểm nóng" ô nhiễm, đòi hỏi chi phí khắc phục rất lớn và cần nhiều năm phục hồi. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về giám sát, cảnh báo và xử lý nghiêm vi phạm để ngăn chặn tình trạng tái diễn.

Những vụ việc gần đây cho thấy một bộ phận doanh nghiệp vẫn đang theo đuổi tư tưởng “tiết kiệm chi phí bằng mọi giá”. Thay vì đầu tư hệ thống xử lý chất thải đạt chuẩn, nhiều đơn vị chọn phương án rẻ hơn như chôn lấp hoặc đổ trộm, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường và cộng đồng.

Trong bối cảnh các quy định pháp lý ngày càng chặt chẽ, hành vi này không chỉ đối mặt với nguy cơ bị xử phạt từ trăm triệu đến hàng tỷ đồng, mà còn phải gánh chịu trách nhiệm khắc phục hậu quả, thậm chí xử lý hình sự nếu vi phạm ở mức độ nghiêm trọng. Điều đó cho thấy bảo vệ môi trường không phải là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để doanh nghiệp tồn tại bền vững.

Bên cạnh vai trò của doanh nghiệp, các cơ quan quản lý và chính quyền địa phương cần tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, giám sát, đồng thời tuyên truyền để người dân chủ động phản ánh các hành vi xả thải trái phép. Chỉ khi cả hệ thống cùng hành động, môi trường sống mới được bảo vệ một cách bền vững và hiệu quả.

 An Dương (T/h)