Bé gái nguy kịch vì ngộ độc máu sau bữa canh ghẹ

Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (Thành phố Hồ Chí Minh) vừa tiếp nhận cấp cứu bé P.T.M. (trú tại Cần Đước, Long An) trong tình trạng nguy kịch: da môi tím tái, da xanh, tay chân lạnh, SpO2 chỉ còn 75%. Trước đó, bé ăn cơm với canh ghẹ nấu cải bó xôi bằng nước giếng tại nhà. Khoảng một giờ sau bữa ăn, khi đang chơi, bé đột ngột giật mình, tím môi và da xanh tím. Gia đình lập tức đưa đi cấp cứu.

Theo bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, Phó Giám đốc Bệnh viện, khi nhập viện, bé tỉnh, quấy khóc, da niêm xanh tím rõ, tuần hoàn tạm ổn định, thở nhanh, không sốt, không có dấu hiệu viêm hô hấp. Kết quả khí máu động mạch cho thấy thiếu oxy trầm trọng, toan chuyển hóa nặng, nồng độ lactate tăng cao. X-quang ngực và siêu âm tim không phát hiện bất thường. Sau khi loại trừ nguyên nhân tim phổi, bác sĩ nghi ngờ bé bị methemoglobinemia – một dạng rối loạn hiếm gặp khiến hemoglobin trong hồng cầu không còn khả năng vận chuyển oxy.

Máu của trẻ bị ngộ độc có màu đen ở thời điểm nhập viện.

Để xác định, bác sĩ lấy mẫu máu cho tiếp xúc với khí trời. Kết quả: máu có màu nâu đen và không đổi màu khi lắc mạnh – dấu hiệu điển hình của ngộ độc methemoglobin. Ngay lập tức, bệnh nhi được thở oxy, uống than hoạt và tiêm tĩnh mạch thuốc giải độc xanh methylene liều 1mg/kg. Chỉ sau 5–10 phút, da trẻ hồng trở lại, SpO2 cải thiện nhanh, đạt 95% sau khoảng 30 phút.

Nguyên nhân được xác định có thể đến từ nitrate (NO₃⁻) - chất thường có trong nước giếng và nhiều loại rau như cải bó xôi, củ dền, rau dền. Trong đường tiêu hóa, nitrate chuyển thành nitrite, sau đó oxy hóa hemoglobin thành methemoglobin (hem Fe³⁺), làm mất khả năng vận chuyển oxy trong máu, dẫn đến thiếu oxy mô, tím tái. Trẻ nhỏ, nhất là sơ sinh và trẻ thiếu tháng, có nguy cơ cao do hệ enzyme chuyển hóa chưa hoàn thiện.

Không chỉ rau củ có thể gây ngộ độc, nhiều thực phẩm chế biến như xúc xích, thịt nguội, lạp xưởng hoặc đồ hộp có sử dụng nitrat/nitrite làm chất bảo quản. Nếu tiêu thụ quá mức hoặc thực phẩm bị ôi thiu, lên men sai cách, nguy cơ chuyển hóa thành nitrite càng cao. Đặc biệt, ở nhiều vùng nông thôn, nước giếng nhiễm phân bón hóa học chứa nitrate với hàm lượng cao. Nếu dùng nấu ăn hoặc uống trực tiếp, đặc biệt với trẻ nhỏ, nguy cơ ngộ độc methemoglobin là rất lớn.

Bác sĩ khuyến cáo, phụ huynh cần sử dụng nước máy đã được xử lý để nấu ăn cho trẻ, không dùng nước giếng chưa kiểm định chất lượng, nhất là khi chế biến rau củ chứa nhiều nitrate. Tuyệt đối không pha sữa hoặc cho trẻ uống nước luộc rau đỏ như củ dền vì quan niệm “bổ máu”, bởi điều này có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Thanh Hiền (t/h)