BIM và GIS: Phá vỡ rào cản, mở lối cho xây dựng hiện đại ở Việt Nam

Thực tế ứng dụng: Dự án & doanh nghiệp tiêu biểu đi đầu chuyển đổi số

Một trong những đơn vị nổi bật nhất trong việc áp dụng BIM‑GIS là Portcoast, công ty tư vấn hạ tầng với nhiều dự án cảng biển, giao thông quy mô lớn. Portcoast hiện đã triển khai các giải pháp như “Scan-to-BIM”, BIM‑GIS, mô hình đô thị thông minh và quản lý tài sản công trình nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, thi công và vận hành hạ tầng.

Nhờ vậy, các công trình phức tạp, cảng biển hay cơ sở hạ tầng giao thông có thể kiểm soát chặt chẽ thông tin, tiến độ, chi phí và minh bạch hơn trong toàn bộ vòng đời dự án.

Thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong hoạt động xây dựng, quản lý và khai thác kết cấu hạ tầng xây dựng.

Một ví dụ rõ nét cho hiệu quả ứng dụng BIM‑GIS là dự án tuyến metro Metro Bến Thành, Suối Tiên, tại đó, mô hình tích hợp BIM & GIS được sử dụng để quản lý, khai thác, vận hành và bảo trì hạ tầng sau nghiệm thu, giúp đảm bảo chất lượng, độ chính xác và tính đồng bộ dữ liệu qua các giai đoạn.

Không chỉ trong giao thông hay cảng biển, BIM‑GIS còn được sử dụng để xây dựng quy trình hoàn công dự án cảng biển với việc ứng dụng công nghệ cao như quét laser 3D, photogrammetry và dữ liệu đám mây giúp đối chiếu thực tế thi công với thiết kế, lưu trữ và chia sẻ thông tin hiệu quả. Giải pháp này rút ngắn thời gian hoàn công, giảm sai sót và tăng minh bạch dữ liệu.

Những nỗ lực trên không phải ngẫu nhiên. Bộ Xây dựng đã đưa BIM và GIS vào kế hoạch chuyển đổi số toàn ngành giai đoạn 2024–2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu chuẩn hóa quy trình, phát triển hạ tầng số, và áp dụng BIM + GIS rộng rãi trong quản lý quy hoạch, thi công, thẩm định, cấp phép và vận hành công trình.

BIM và GIS: Công cụ chuyển đổi số nâng cao năng suất và chất lượng

Việc ứng dụng BIM cho phép tích hợp toàn bộ dữ liệu kỹ thuật số của công trình từ thiết kế, vật liệu, khối lượng, tiến độ đến vận hành trên cùng một nền tảng, giúp mọi bên liên quan có thể truy cập và phối hợp thông tin hiệu quả. Khi kết hợp với GIS, các dữ liệu không gian và địa lý được quản lý trực quan, hỗ trợ đánh giá tác động môi trường, quy hoạch hạ tầng và điều phối thi công.

Sự tích hợp này giúp các doanh nghiệp xây dựng kiểm soát toàn bộ vòng đời dự án, giảm sai sót, tiết kiệm chi phí và thời gian. Thêm vào đó, việc dựa trên dữ liệu thống nhất giúp ra quyết định chính xác hơn, từ khâu thẩm định thiết kế, cấp phép xây dựng, đến quản lý vận hành và bảo trì công trình, tạo ra lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp tiên phong trong chuyển đổi số.

Kể từ khi Quyết định 258/QĐ-TTg năm 2023 được ban hành, việc phổ biến BIM tại các địa phương đã có nhiều chuyển biến tích cực. Gần 30 hội thảo đã được tổ chức tại những thành phố có nhu cầu cao về hạ tầng như TP.HCM, Hà Nội và Đà Nẵng, với mục tiêu thúc đẩy áp dụng BIM trong các công trình sử dụng vốn nhà nước, nhà ở xã hội và hạ tầng đô thị phức tạp, nơi BIM chứng tỏ hiệu quả trong minh bạch chi phí và tối ưu thiết kế. Bộ Xây dựng đang nghiên cứu sửa đổi toàn diện Luật Xây dựng (dự kiến trình năm 2026), hướng tới số hóa toàn bộ quy trình thủ tục hành chính từ cấp phép xây dựng, cấp chứng chỉ hành nghề đến quản lý dự án, dựa trên dữ liệu BIM và GIS tích hợp.

BIM giúp giảm sai sót, tăng minh bạch và tính hiệu quả đối với ngành Xây dựng.

Tuy nhiên, nhiều khó khăn vẫn tồn tại: các quy định về bảo mật dữ liệu, xác nhận mô hình BIM và tiêu chuẩn kỹ thuật cho các công trình đặc thù còn thiếu, định mức đơn giá chưa rõ ràng, nhân lực thiếu kiến thức chuyên sâu, cơ sở vật chất CNTT lạc hậu, và chương trình đào tạo ở các trường đại học mới chỉ giới thiệu BIM.

Để khắc phục, các chuyên gia đề xuất nâng cấp hạ tầng CNTT, ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật về dữ liệu BIM và thúc đẩy đào tạo đồng bộ cho lực lượng tham gia dự án. TS Tạ Ngọc Bình nhấn mạnh, doanh nghiệp nào xem BIM là khoản đầu tư chiến lược dài hạn sẽ nắm bắt cơ hội phát triển toàn cầu, bởi BIM là “ngôn ngữ quốc tế” và “hộ chiếu kỹ thuật số” giúp doanh nghiệp Việt tự tin bước vào thị trường quốc tế.

Những dự án tiêu biểu tại Việt Nam cho thấy hiệu quả của BIM và GIS là rõ ràng. Đơn cử, dự án tuyến metro Bến Thành – Suối Tiên sử dụng mô hình tích hợp BIM – GIS để quản lý tiến độ, vận hành và bảo trì hạ tầng sau nghiệm thu, giúp nâng cao độ chính xác và đồng bộ dữ liệu. Các công ty như Portcoast cũng triển khai BIM – GIS trong quản lý cảng biển, hạ tầng giao thông, sử dụng công nghệ quét laser 3D, photogrammetry và dữ liệu đám mây để rút ngắn thời gian hoàn công, giảm sai sót và minh bạch thông tin dự án.

Để hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi số ngành xây dựng, cần sự dẫn dắt quyết liệt từ cơ quan quản lý, sự chủ động đổi mới từ doanh nghiệp, cùng một khung pháp lý, hạ tầng và nhân lực đồng bộ. Chỉ khi đó, BIM và GIS mới thực sự trở thành “xương sống số” của đô thị thông minh Việt Nam, giúp nâng cao năng suất, tối ưu chất lượng và tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Thanh Hiền