Chuyển đổi kép giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường xuất khẩu

Trong bối cảnh xuất khẩu Việt Nam tiếp tục tăng trưởng mạnh và hội nhập ngày càng sâu rộng, các tiêu chuẩn xanh của thị trường quốc tế đang trở thành rào cản kỹ thuật mới đối với hàng hóa Việt Nam. Để thích ứng với yêu cầu ngày càng khắt khe này, doanh nghiệp buộc phải đẩy mạnh chuyển đổi kép. Đây không chỉ là giải pháp đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu mà còn là hướng đi chiến lược nhằm nâng cao năng suất, tăng hiệu quả vận hành và tạo lợi thế bền vững trên thị trường toàn cầu.

Theo số liệu báo cáo, trong 10 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam ước đạt khoảng 762 tỷ USD, tăng hơn 17% so với cùng kỳ năm trước. Đây là con số tích cực nhưng cũng đặt ra thách thức lớn: các thị trường chủ lực như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản hay Hàn Quốc đang liên tục nâng chuẩn về môi trường, quản lý carbon, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm xã hội. Nếu doanh nghiệp không nhanh chóng chuyển đổi, nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng là hoàn toàn có thể xảy ra. Các cơ chế như CBAM của EU hay quy định về thiết kế sinh thái đang thay đổi cách thức các quốc gia lựa chọn đối tác thương mại. Cơ chế này tác động trực tiếp tới các ngành sắt thép, xi măng, nhôm, phân bón. Bên cạnh đó, Quy định chống phá rừng (EUDR) tạo thêm sức ép lớn lên các ngành xuất khẩu chủ lực như gỗ, cà phê, cao su, yêu cầu chứng minh sản phẩm không liên quan đến phá rừng sau 31/12/2020 với dữ liệu GPS chính xác tới từng lô đất.

Doanh nghiệp Việt cần thay đổi nhanh chóng để đáp ứng với những yêu cầu đặt ra từ thị trường quốc tế

Trong bối cảnh đó, chuyển đổi kép trở thành một chiến lược không thể trì hoãn. Trên phương diện chuyển đổi số, doanh nghiệp có thể số hóa toàn bộ quy trình sản xuất kinh doanh, áp dụng tự động hóa và khai thác dữ liệu theo thời gian thực. Việc ứng dụng công nghệ như AI, IoT hay blockchain không chỉ làm tăng độ chính xác trong quản trị mà còn rút ngắn thời gian sản xuất, giảm thất thoát, nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc theo yêu cầu quốc tế. Điều này giúp doanh nghiệp minh bạch hơn khi làm việc với đối tác nước ngoài, đồng thời cải thiện năng suất từ 10–20% tùy ngành.

Song hành với chuyển đổi số là yêu cầu cấp thiết của chuyển đổi xanh. Các tiêu chuẩn như ISO 14000, ISO 14064, báo cáo ESG hay kiểm kê khí nhà kính đang trở thành điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tiếp tục tham gia xuất khẩu. Tuy nhiên, việc đáp ứng các tiêu chuẩn này không đơn giản, đặc biệt trong bối cảnh doanh nghiệp trong nước còn thiếu các thước đo chuẩn thống nhất. Ông Nguyễn Đình Tùng – Chủ tịch Vina T&T Group chia sẻ rằng dù doanh nghiệp của ông đã chủ động đo phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo và xây dựng tiêu chuẩn nội bộ, nhưng việc chứng minh mức phát thải theo yêu cầu từng thị trường vẫn gặp nhiều khó khăn. Điều này cho thấy nhu cầu cấp bách về việc xây dựng chuẩn quốc gia liên quan đến trung hòa carbon, nhằm tạo cơ sở chung cho doanh nghiệp áp dụng.

Không chỉ thiếu chuẩn đo lường, doanh nghiệp Việt còn đối mặt với khoảng cách lớn về năng lực chuyển đổi. Theo ông Đinh Hồng Kỳ – Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, có tới 65% doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính khi triển khai dự án xanh, và chỉ 12% doanh nghiệp có đội ngũ am hiểu ESG. Điều này khiến doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) đối diện nhiều rào cản hơn so với khối FDI – nhóm vốn có lợi thế về công nghệ, vốn và khả năng triển khai tiêu chuẩn quốc tế. Khoảng cách này tạo nên lo ngại rằng nếu không được hỗ trợ kịp thời, nhiều doanh nghiệp nội địa sẽ bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua xanh hóa chuỗi cung ứng.

Chuyển đổi kép được coi là công cụ hữu ích giúp các doanh nghiệp đáp ứng với "luật chơi mới" 

Tuy nhiên, thách thức về tài chính hay công nghệ không phải là trở ngại duy nhất. Theo bà Trần Thị Thu Trang – Chủ tịch Hanel PT, yếu tố quyết định nằm ở tư duy và con người. Chuyển đổi kép là quá trình thay đổi toàn diện cả về quản trị và văn hóa doanh nghiệp, đòi hỏi sự thống nhất từ lãnh đạo đến nhân viên. Đây không phải bài toán “mua công nghệ rồi sẽ xanh”, mà là hành trình đòi hỏi kế hoạch dài hạn, cam kết bền bỉ và sự chủ động của mỗi doanh nghiệp. Cùng chung quan điểm, ông Nguyễn Quốc Khánh – Giám đốc điều hành Nghiên cứu và Phát triển của Vinamilk, cho rằng nếu doanh nghiệp vượt qua được những “hàng rào xanh” của EU hay Nhật Bản, họ không chỉ giữ được khách hàng mà còn có thể đưa sản phẩm vào phân khúc giá trị cao hơn, nâng thương hiệu Việt lên tầm cao mới trên thị trường quốc tế.

Để hỗ trợ doanh nghiệp đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi, Nhà nước cũng đang hoàn thiện khung chính sách, đặc biệt thông qua Chương trình Go Global 2026–2035 của Cục Xúc tiến Thương mại. Chương trình hướng tới hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường, xây dựng chuỗi giá trị xuất khẩu và tạo hệ sinh thái liên kết giữa Nhà nước – doanh nghiệp – địa phương nhằm thúc đẩy chuyển đổi xanh – số. Trong đó, trọng tâm là nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế cho doanh nghiệp Việt, giúp họ bắt kịp tiêu chuẩn mới và gia tăng khả năng gia nhập các thị trường giá trị cao.

Có thể thấy, trong bối cảnh tiêu chuẩn xanh đang định hình lại thương mại toàn cầu, chuyển đổi kép đã trở thành “tấm hộ chiếu” để doanh nghiệp Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào các thị trường quốc tế. Việc áp dụng đồng thời chuyển đổi số và xanh hóa sản xuất không chỉ giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản kỹ thuật, mà quan trọng hơn, mở ra cơ hội khẳng định thương hiệu, tăng sức cạnh tranh và mở rộng thị trường xuất khẩu bền vững trong tương lai. Đây là chiến lược dài hạn mà mỗi doanh nghiệp cần bắt đầu ngay hôm nay, nếu không muốn bị đứng ngoài cuộc chơi mới của kinh tế toàn cầu.

Bảo Linh