TCVN 12836-1:2020 về kiến trúc mô hình tham chiếu cho hệ thống giao thông thông minh

Hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của ứng dụng giao thông thông minh đòi hỏi khung chuẩn chung để bảo đảm các hệ thống có thể kết nối, chia sẻ dữ liệu và vận hành hiệu quả.

TCVN 12836-1:2020 về Hệ thống giao thông thông minh - Kiến trúc mô hình tham chiếu cho hệ thống giao thông thông minh (ITS) - Phần 1: Các miền dịch vụ, nhóm dịch vụ và dịch vụ ITS (Intelligent transport systems - Reference model architecture(s) for the ITS sector - Part 1: ITS service domains, service groups and services) được ban hành nhằm xác định rõ các miền dịch vụ, nhóm dịch vụ và dịch vụ ITS, tạo cơ sở thống nhất cho việc thiết kế và triển khai các giải pháp ITS trên cả nước.

Việc chuẩn hóa này không chỉ giúp tránh tình trạng manh mún trong đầu tư, mà còn tạo nền tảng cho khả năng tương tác giữa các hệ thống, nâng cao chất lượng phục vụ người tham gia giao thông và tiệm cận chuẩn mực quốc tế về phát triển ITS.

TCVN 12836-1:2020 giúp kết nối và phối hợp các dịch vụ ITS khác nhau vào một khung kiến trúc chung, thống nhất. (Ảnh minh họa)

Cụ thể, tiêu chuẩn mô tả về các dịch vụ chính mà việc triển khai ITS có thể mang lại cho người dùng ITS. Các dịch vụ có mục đích chung có thể được sắp xếp trong cùng “miền dịch vụ ITS” và trong các miền dịch vụ có thể có một số “nhóm dịch vụ ITS”.

Tiêu chuẩn xác định 13 miền dịch vụ ITS (trong đó có nhiều nhóm dịch vụ), bao gồm: Thông tin chuyến đi - miền dịch vụ này cung cấp cả thông tin tĩnh và động về mạng lưới giao thông cho người dùng trước và trong chuyến đi, bao gồm các tùy chọn đa phương thức, sự chuyển đổi giữa các phương thức và trạng thái của các phương thức vận tải khác.

Quản lý và điều hành giao thông - miền dịch vụ này đề cập cụ thể đến việc quản lý hoạt động của tất cả các loại phương tiện, hành khách và người đi bộ trên mạng lưới giao thông, bao gồm cả hoạt động giám sát và kiểm soát tự động, quy trình ra quyết định (cả tự động và thủ công) nhằm giải quyết các sự cố xảy ra trong thời gian thực và các xáo trộn khác trên mạng lưới giao thông, cũng như quản lý nhu cầu đi lại khi cần thiết để duy trì sự lưu thông của hệ thống.

Phương tiện giao thông - miền dịch vụ này tập trung vào việc tăng cường an toàn, bảo mật và hiệu quả trong hoạt động của phương tiện bằng các cảnh báo và hỗ trợ cho người dùng hoặc các dữ liệu đầu vào cung cấp cho hoạt động của phương tiện. Các dịch vụ này sử dụng thông tin bên ngoài từ các thiết bị cảm biến trên phương tiện, từ liên lạc không dây với các nguồn khác.

Vận tải hàng hóa - miền dịch vụ này đề cập đến việc quản lý hoạt động của các phương tiện thương mại và vận tải hàng hóa, bao gồm các hoạt động thúc đẩy quy trình, thủ tục xử lý vận chuyển hàng hóa xuyên quốc gia, các hoạt động thúc đẩy vận chuyển đa phương thức và hoạt động của các phương tiện vận tải hàng hóa sử dụng ứng dụng viễn thông để tăng cường hoạt động và quản lý đối với phương tiện.

Giao thông công cộng - miền dịch vụ này đề cập đến việc quản lý giao thông công cộng (vận chuyển) để cung cấp các dịch vụ hoạt động kịp thời và hiệu quả hơn, cung cấp thông tin vận hành cho nhà điều hành và người dùng, bao gồm cả các hoạt động đa phương thức.

Dịch vụ khẩn cấp - miền dịch vụ này được cung cấp để ứng phó với các sự cố được xác định là trường hợp khẩn cấp và cho phép các dịch vụ khẩn cấp nhanh chóng được triển khai và giải quyết nhanh hơn trong mạng lưới giao thông.

Thanh toán trong giao thông vận tải - miền dịch vụ này giải quyết các hoạt động thanh toán cho các dịch vụ và phương tiện vận tải thông qua thanh toán không dùng tiền mặt và không dừng, hoặc sử dụng cơ chế yêu cầu phương tiện dừng lại.

An toàn cá nhân trong giao thông vận tải đường bộ - các dịch vụ trong miền này chịu trách nhiệm bảo vệ sự an toàn cá nhân của người sử dụng phương tiện/ dịch vụ vận tải, bao gồm cả người đi bộ và các cá nhân sử dụng phương tiện/ cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ.

Giám sát điều kiện thời tiết và môi trường - các dịch vụ trong miền này chịu trách nhiệm cho hoạt động giám sát và thông báo cho người dùng, người quản lý về điều kiện thời tiết và môi trường có khả năng ảnh hưởng đến người dùng và mạng lưới giao thông.

Quản lý và điều phối ứng phó thảm họa - các dịch vụ trong miền này liên quan đến hoạt động quản lý vận tải dựa trên sự quản lý từ nhiều khu vực pháp lý trong các ứng phó đối với thiên tai, bạo động, tấn công khủng bố...

An ninh guốc gia - các dịch vụ trong lĩnh vực này liên quan đến việc giám sát phương tiện từ xa để phát hiện chất nổ hoặc vật liệu nguy hại (HAZMAT) và kiểm soát hoạt động của các phương tiện cho phép ngừng hoạt động phương tiện nếu phương tiện đang bị kẻ khủng bố chiếm giữ hoặc được trang bị để gây ra sự phá hoại (ví dụ được trang bị thuốc nổ).

Quản lý dữ liệu ITS - các dịch vụ trong miền này chịu trách nhiệm xác định và quản lý dữ liệu có khả năng được sử dụng bởi các dịch vụ khác mô tả trong tiêu chuẩn này.

Cuối cùng là quản lý hiệu suất - các dịch vụ trong miền này chịu trách nhiệm mô phỏng trực tuyến và ngoại tuyến về vận hành mạng lưới giao thông bằng cách sử dụng dữ liệu lưu trữ và/ hoặc dữ liệu trực tiếp thu được từ việc giám sát mạng lưới giao thông.

Việc phân loại các dịch vụ thành 13 nhóm cũng không quy định tất cả các kiến trúc ITS và việc triển khai từ kiến trúc đó được yêu cầu để tuân theo việc xây dựng này. Cấu trúc mà ITS sử dụng phải phù hợp nhất với mục đích sử dụng cuối cùng của chúng và phải độc lập với các dịch vụ mà chúng hỗ trợ.

Tiêu chuẩn này về bản chất là tư vấn và thông tin, được thiết kế để hỗ trợ tích hợp các dịch vụ vào một kiến trúc tham chiếu gắn kết, cộng với khả năng tương tác và sử dụng các định nghĩa dữ liệu phổ biến. Nói cách khác, tiêu chuẩn đóng vai trò như một hướng dẫn để các đơn vị có thể xây dựng các dịch vụ ITS theo cùng “ngôn ngữ”, dễ kết nối và dễ tích hợp trong một hệ thống giao thông thông minh tổng thể.

 Thanh Tùng