Chuyển đổi số trong dịch vụ y tế ở Thụy Điển và bài học kinh nghiệm cho các nước khác

Chuyển đổi số đang trở nên ngày càng hiện hữu trong sự phát triển của mỗi quốc gia, ở nhiều lĩnh vực từ chính trị, kinh tế đến xã hội. Chuyển đổi số là sự tích hợp của công nghệ cao giúp con người quản trị, tổ chức các hoạt động, giúp xóa nhòa ranh giới, tạo ra sự kết nối giữa con người và máy móc. Đây là cơ hội cho tất cả quốc gia, kể cả những quốc gia không phát triển về công nghiệp, đồng thời cũng tiềm tàng nhiều rủi ro. Chuyển đổi số không chỉ là xu hướng về công nghệ mà còn tác động lên nhiều mặt của nền kinh tế toàn cầu.

Các nước châu Âu thường theo đuổi mục tiêu xây dựng một hệ thống chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, bao gồm việc đạt được các tiêu chí về chất lượng chăm sóc sức khỏe cao, mang lại hiệu quả cũng như công bằng đối với tất cả người dân và dễ dàng tiếp cận. Một trong những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu suất của hệ thống chăm sóc sức khỏe để đạt được mục tiêu này là sự thay đổi công nghệ, bao gồm quy trình số hóa các dịch vụ y tế.

Nhiều quốc gia thành viên đã rất thành công áp dụng công nghệ cao trong việc khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe người dân như Thụy Điển. Mặt khác, chuyển đổi số là lĩnh vực mới với Việt Nam, đang được chính phủ Việt Nam đặc biệt quan tâm và nỗ lực thúc đẩy trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Số hóa quản lý thông tin người bệnh đang là bước đầu tiên được Việt Nam áp dụng nhằm cải thiện việc chăm sóc sức khỏe người dân. Tuy vậy, việc áp dụng còn chưa đồng bộ và cần phải được thúc đẩy sử dụng công nghệ nhiều hơn trong việc chăm sóc sức khỏe.

Do đó, nghiên cứu việc chuyển đổi số trong dịch vụ y tế ở Thụy Điển và cách vận hành hệ thống để đảm bảo sự bền vững của hệ thống này sẽ giúp cho việc phân tích, so sánh và áp dụng chuyển đổi số trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tốt hơn tại Việt Nam.

1. Chuyển đổi số trong dịch vụ y tế các nước thuộc Cộng đồng châu Âu

Để đưa ra định nghĩa về chuyển đổi số là không dễ dàng bởi quá trình này khác nhau tùy thuộc vào đặc thù riêng của từng ngành, lĩnh vực. Tuy vậy, nhìn chung có thể nói chuyển đổi số là một quá trình mà các công nghệ kỹ thuật số được sử dụng nhằm thay đổi cả giao dịch với thị trường bên ngoài lẫn các giá trị bên trong của một tổ chức. Nói cách khác, chuyển đổi số là “sự tích hợp các công nghệ số vào hoạt động của doanh nghiệp, tổ chức để thay đổi căn bản cách thức vận hành, mô hình kinh doanh và cung cấp các giá trị mới cho khách hàng. Nói cách khác, đó là sự thay đổi về cách thức điều hành, quy trình, thủ tục, văn hóa, dựa trên nền tảng số, hướng tới mục tiêu hiệu quả hơn".

Có thể nói, sự phát triển của chuyển đổi số, ở một mặt nào đó, thể hiện sự phát triển của từng nền kinh tế. Chuyển đổi số mang lại nhiều lợi ích cho cả doanh nghiệp, người lao động và những người liên quan. Chuyển đổi số giúp giảm bớt chi phí hoạt động nhờ giảm bớt thời gian xử lý vấn đề, tiết kiệm thời gian và tăng năng suất cũng như hiệu quả hoạt động thông qua việc thông tin được chia sẻ một cách thông suốt. Đặc biệt, chuyển đổi số thổi một làn gió mới đến văn hóa doanh nghiệp, thúc đẩy họ không ngừng sáng tạo, đổi mới, đồng thời luôn sẵn sàng trước mọi thay đổi, thất bại. Ngoài ra, chuyển đổi số cũng khiến người dân chủ động hơn trong việc quản lý công việc của mình, rút ngắn khoảng cách, giúp họ có thể tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ một cách dễ dàng hơn.

Không chỉ riêng lĩnh vực kinh tế, chuyển đổi số đang từng bước thâm nhập và thể hiện ưu thế của mình trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội như y tế, dịch vụ hành chính công, truyền thông, y tế, khoa học, giáo dục... Đối với lĩnh vực y tế, chuyển đổi số trong lĩnh vực này (eHealth) được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa là việc sử dụng một cách có hiệu quả công nghệ thông tin và truyền thông để hỗ trợ sức khỏe và các lĩnh vực liên quan đến sức khỏe, bao gồm các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giám sát sức khỏe, tài liệu y tế và đào tạo, nghiên cứu về vấn đề sức khỏe. Chuyển đổi số mang lại nhiều lợi ích cho cả người dân và các nhà quản lý, bao gồm cả việc chuyển đổi từ chữa bệnh sang phòng bệnh, trong đó đặt người bệnh ở vị trí trung tâm trong việc chăm sóc, hỗ trợ.

Các công nghệ chuyển đổi số hỗ trợ trao quyền cho người dân, giúp họ dễ dàng quản lý, kiểm soát bệnh tật của mình, nhờ đó tăng tính hiệu quả, an toàn và giảm chi phí cho hệ thống chăm sóc sức khỏe. Những lợi ích này được kích hoạt thông qua các tính năng sau của công nghệ kỹ thuật số: (i) Cá nhân hóa và độ chính xác cao; (ii) Tự động hóa; (iii) Dự đoán; (iv) Phân tích dữ liệu; (v) Tương tác.

Tại các nước thuộc Cộng đồng châu Âu, chiểu theo tốc độ già hóa dân số hiện nay thì dự kiến đến năm 2060, tỷ lệ người trong độ tuổi lao động sẽ giảm còn 51%, số lượng người già dự kiến sẽ đạt mức 30% tổng quy mô dân số. Cùng với đó, ngân sách cho y tế công sẽ tăng từ 7,2% GDP lên 8,5% GDP. Vì vậy, trong thời gian vừa qua, chính phủ nhiều nước EU đã tích cực, chủ động áp dụng chuyển đổi số trong cung cấp các dịch vụ y tế để thích ứng với những thách thức trong giai đoạn trước mắt và tương lai. Các nước EU đã triển khai nhiều chiến lược, chương trình nhằm thúc đẩy người dân sử dụng công nghệ cao trong chăm sóc sức khỏe. Các chiến lược này đều đặt mục tiêu tăng cường kết nối số, tối đa hóa tiềm năng phát triển của các quốc gia và giúp đỡ công dân EU có thể dễ dàng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở các quốc gia thành viên.

Năm 2004, EU lần đầu tiên đưa ra Chương trình hành động về chăm sóc sức khỏe điện tử. Mục tiêu chính của chương trình hành động này là thúc đẩy sự chung tay của các nước thành viên EU để phát triển chiến lược sức khỏe điện tử. Chương trình này nhắm đến một số mục tiêu như nâng cao nhận thức của người dân về Sức khỏe điện tử trên toàn EU, phát triển tiêu chuẩn kỹ thuật cho sổ sức khỏe điện tử (HER), phát triển dịch vụ đơn thuốc điện tử (ePrescription) ở một số nước, thí điểm chuẩn đoán và tư vấn từ xa (Telemedicine) ở các quốc gia Bắc Âu, thí điểm việc sử dụng thẻ Bảo hiểm sức khỏe điện tử ở châu Âu (electronic European Health Insurance card), đưa vào hoạt động cổng thông tin sức khỏe cộng đồng của EU và phát triển thị trường cho các sản phẩm và dịch vụ của eHealth. Trước những chính sách liên tục của EU nhằm thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi eHealth trên toàn EU, các nước thành viên đã tích cực tham gia vào các dự án thí điểm quy mô lớn về chăm sóc sức khỏe xuyên biên giới và thiết lập một mạng lưới chăm sóc sức khỏe điện tử.

Trong giai đoạn 2012 – 2020, Chương trình hành động về chăm sóc sức khỏe điện tử hướng đến mục tiêu nâng cao nhận thức giữa các công dân EU về lợi ích của eHealth và trao quyền cho họ, khuyến khích người dân tích cực tham gia vào hoạt động chăm sóc sức khỏe của chính mình. Chương trình này cũng tính đến các yếu tố như khả năng tương tác của người dân và các chủ thể khác, quyền riêng tư, bảo mật dữ liệu bệnh nhân đồng thời phát triển một thị trường sức khỏe điện tử cạnh tranh ở châu Âu.

2. Chiến lược quốc gia về sức khỏe điện tử ở Thụy Điển - Một mô hình thành công trong áp dụng chuyển đổi số vào dịch vụ y tế

* Bối cảnh hình thành Chiến lược quốc gia về sức khỏe điện tử ở Thụy Điển

Đến thời điểm hiện nay, Thụy Điển nằm trong nhóm những nước thành công trong việc áp dụng chuyển đổi số vào lĩnh vực y tế. Việc phát triển hệ thống chăm sóc sức khỏe điện tử của Thụy Điển được đẩy mạnh với 3 lý do chính:

Một là, các nước Bắc Âu, trong đó có Thụy Điển là khu vực phát triển vượt trội trong lĩnh vực công nghệ, đặc biệt là thực hiện chuyển đổi số trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Các nước này có tốc độ chuyển đổi số nhanh và phát triển hơn hẳn những quốc gia khác trong khu vực EU. Quá trình tích hợp thông tin khu vực này không chỉ là trao đổi dữ liệu, mà còn là việc tích hợp các thông tin liên quan đến bệnh nhân, cũng như các tổ chức y tế và chăm sóc sức khỏe với các nhà cung cấp công nghệ thông tin và truyền thông. Trong khi nhiều nước thành viên còn chậm trong việc phát triển chuyển đổi số trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe bởi khả năng ứng dụng công nghệ thông tin còn yếu của đa số người dân, Thụy Điển lại nổi lên là nước có tỷ lệ tiếp cận internet cao trên thế giới, kể cả ở nhóm người cao tuổi.

Với dân số hơn mười triệu dân trong đó 87% dân số sống ở thành phố, người dân Thụy Điển có tuổi thọ trung bình khá cao, 84 tuổi đối với nữ và 80 tuổi đối với nam. Với điều kiện sống như vậy, để có thể xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe điện tử hiệu quả, cần phải tính đến đối tượng người già trên 65, chiếm 20% dân số Thụy Điển. Hiểu rõ tầm quan trọng của internet, Thụy Điển đã thúc đẩy việc phát triển công nghệ, đặc biệt là đẩy mạnh số lượng người dân được tiếp cận internet ở nước này. Người dân Thụy Điển có tỷ lệ truy cập internet cao, đặc biệt là tỷ lệ người già tiếp cận internet ở Thụy Điển tăng cao trong những năm gần đây, tăng từ 27% năm 2010 lên 97% trong gần 10 năm.

Hình 1: Tỷ lệ dân số có internet tại nhà ở Thụy Điển giai đoạn 2010 - 2018

Hai là, cũng như nhiều nước trên thế giới, hệ thống chăm sóc sức khỏe của Thụy Điển đứng trước nhiều thách thức trong thời gian gần đây. Xu hướng già hóa dân số cùng với tuổi thọ trung bình ở quốc gia này tăng trong những năm gần đây cũng tạo ra những áp lực nhất định đến nguồn tài chính cho hệ thống chăm sóc sức khỏe. Ngoài ra, ở thời điểm hiện nay, sự phổ biến của các bệnh mãn tính dẫn đến sự gia tăng chi phí dược phẩm, khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe cùng với một số nhóm bệnh nhân như người già, người ốm yếu cũng tạo gánh nặng tài chính cho hệ thống y tế. Trong khi đó, hệ thống y tế của Thụy Điển mang tính phổ quát khiến gánh nặng lên ngân sách nhà nước là vô cùng lớn. Vì vậy, điều này đe dọa sự bền vững tài chính của mô hình chăm sóc sức khỏe truyền thống ở nhiều quốc gia như của Thụy Điển trước đây. Mô hình chăm sóc sức khỏe mới là giải pháp phù hợp cho những quan tâm về tài chính này.

Ba là, vấn đề mà người dân từng gặp phải ở Thụy Điển khi tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe trực tiếp là không duy trì được quy trình chăm sóc sức khỏe một cách thường xuyên bởi nhiều yếu tố, một trong những nguyên nhân là khoảng cách địa lý từ nhà dân đến các cơ sở chăm sóc sức khỏe ở một số khu vực khá xa. Theo đó, mật độ dân số không đồng đều dẫn đến ở những khu vực dân cư thưa thớt, việc tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản còn hạn chế và còn khó khăn hơn nữa khi cần đến bệnh viện hay các chăm sóc chuyên khoa. Để xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe có thể hài hòa giữa hai yếu tố dân số và quy mô của vùng cần rất nhiều nỗ lực ở cả cấp quốc gia và địa phương. Tuy vậy, với sự trợ giúp của các công nghệ thông tin – truyền thông thì việc này lại khá đơn giản.

Hình 2: Tỷ lệ bác sĩ ở Thụy Điển trong bán kính 1km2 ở các vùng khác nhau 2017

* Chiến lược quốc gia về sức khỏe điện tử ở Thụy Điển

Thụy Điển là quốc gia đứng thứ hai ở chỉ số những nước áp dụng số hóa vào cuộc sống, trong đó các chỉ số về kết nối mạng, nguồn lực con người nằm trong top 10. Trong khi đó, hệ thống chăm sóc sức khỏe của Thụy Điển là một trong những nước có chất lượng tốt nhất hiện nay khi số người tử vọng vì ung thư, số người sử dụng kháng sinh ở mức thấp, số lượng bác sĩ và y tá trên đầu người cao hơn so với nhiều nước.

Tuy vậy, hệ thống y tế của Thụy Điển có một nhược điểm là việc tiếp cận chưa thực sự thuận lợi ở một số nơi. Với mục tiêu xây dựng hệ thống sức khỏe điện tử mang đến những lợi ích cao nhất cho người dân, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế ở Thụy Điển diễn ra khá sớm và toàn diện.

Bên cạnh chính sách của EU, Thụy Điển đã xây dựng chiến lược thể hiện quyết tâm phát triển hệ thống chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho người dân. Hiện tại, Thụy Điển là một trong những nước có phát triển công nghệ trong chăm sóc sức khỏe. Mục tiêu của chiến lược phát triển công nghệ trong chăm sóc sức khỏe ở Thụy Điển là:

Đến năm 2025, Thụy Điển sẽ là nước tận dụng tốt nhất các cơ hội từ chuyển đổi số và sức khỏe điện tử trên thế giới giúp người dân dễ dàng đạt được sức khỏe và phúc lợi tốt nhất trên thế giới trong việc sử dụng các cơ hội do chuyển đổi số và sức khỏe điện tử mang lại để người dân dễ dàng tiếp cận và được đối xử bình đẳng trong việc chăm sóc sức khỏe và các phúc lợi xã hội.

Bằng việc tận dụng các cơ hội do chuyển đổi số mang lại, Thụy Điển muốn giúp mọi người dân có thể tiếp cận bình đẳng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và các phúc lợi xã hội khác, đồng thời phát triển và củng cố khả năng độc lập và tham gia vào xã hội.

Với quyết tâm cao như vậy, Thụy Điển đã sớm xây dựng một chiến lược với tầm nhìn dài hạn. Ngay từ năm 2005, sau Chương trình hành động về chăm sóc sức khỏe điện tử đầu tiên của EU, Chính phủ Thụy Điển và các cơ quan y tế đã thiết lập mối quan hệ chặt chẽ nhằm tạo điều kiện cho việc quản lý thông tin tích hợp và hiệu quả hơn bằng cách sử dụng hỗ trợ công nghệ thông tin truyền thông hiện đại.

Chiến lược quốc gia về sức khỏe điện tử của Thụy Điển dựa trên định nghĩa về sức khỏe của Tổ chức y tế thế giới (WHO) kết hợp với việc giới thiệu và sử dụng công nghệ cho phép và tăng tốc độ cải tiến chất lượng trong các hoạt động chăm sóc sức khỏe và dịch vụ xã hội nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu và mong đợi của cá nhân. Chiến lược chăm sóc sức khỏe hiện nay đẩy mạnh sự phối hợp trong toàn bộ lĩnh vực, cả chăm sóc sức khỏe và xã hội.

Chiến lược này đã có nhiều điều chỉnh hơn để phù hợp với nhu cầu hiện nay. Chiến lược trước đây nhấn mạnh vào việc phát triển công nghệ thông tin - truyền thông trong các dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Chiến lược hiện nay đã kết hợp đầy đủ các hoạt động khác nhau của các dịch vụ xã hội.

Chiến lược Quốc gia về Sức khỏe điện tử trước đây nhấn mạnh nhiều nhất vào việc phát triển CNTT - TT trong các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, phản ánh những vấn đề và nhu cầu phổ biến tại thời điểm số. Tuy nhiên, để mang lại sự gắn kết và hiệu quả cho tất cả hoạt động chăm sóc sức khỏe và xã hội, cần có sự phối hợp trong toàn bộ lĩnh vực. Chiến lược sửa đổi nhấn mạnh rõ ràng hơn rằng các dự án CNTT – TT khác nhau không có giá trị nội tại, nhưng tất cả đều là một phần của nỗ lực cải thiện chất lượng, hiệu quả và dịch vụ trong toàn bộ lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Mục tiêu của chiến lược là mang đến lợi ích cho các cá nhân sử dụng dịch vụ, các cán bộ chăm sóc sức khỏe và xã hội và lãnh đạo trong lĩnh vực dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

* Đặc điểm của chiến lược

Chiến lược Quốc gia về Sức khỏe điện tử được Chính phủ Thụy Điển thông qua năm 2006. Chiến lược của Thụy Điển là tập trung vào việc xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe điện tử, trong đó thúc đẩy sự tham gia một cách chủ động của toàn bộ người dân.

Hệ thống chăm sóc sức khỏe của Thụy Điển với 4 đặc tính của hệ thống an sinh xã hội ở các nước Bắc Âu, đó là bao phủ toàn dân, tiếp cận dịch vụ tự do và công bằng, mức độ phân quyền cao và nguồn tài chính chủ yếu đến từ thuế. Chính vì vậy, chương trình chăm sóc sức khỏe điện tử của Thụy Điển cũng được xây dựng tuân theo 4 đặc tính này, bao gồm:

Đầu tiên, một trong những mục tiêu quan trọng nhất của hệ thống y tế của Thụy Điển là bao phủ toàn dân. Hầu hết công dân Thụy Điển được tiếp cận các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe công. Trong mục tiêu của hệ thống sức khỏe của Thụy Điển đến năm 2025 đã đặt ra là giúp người dân dễ dàng đạt được sức khỏe và phúc lợi tốt nhất. Với việc thực hành số hóa, cụ thể là các công cụ eHealth thì Thụy Điển đã thành công trong việc giúp cho toàn bộ người dân có thể tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe dù ở khu vực nào.

Thứ hai, hệ thống chăm sóc sức khỏe Thụy Điển được xây dựng để mọi người dân có thể tiếp cận dịch vụ một cách tự do và công bằng. Việc lấy người dân làm trung tâm giúp cho mọi người dân Thụy Điển đều được trao quyền và dù họ ở vùng nào cũng đều có thể chủ động tìm hiểu thông tin về sức khỏe, quản lý, giám sát bệnh tật của mình.

Thứ ba, mức độ phân quyền cao: Ngay từ đầu, trách nhiệm của chính quyền trung ương là thiết lập những nguyên tắc và hướng dẫn, đưa ra mục tiêu về chính trị cho chương trình sức khỏe và phúc lợi còn những hành động cụ thể sẽ được thực hiện bởi các cấp thấp hơn. Cụ thể, thành phố/ hội đồng quận (chính quyền địa phương và khu vực) chịu trách nhiệm chính về các dịch vụ xã hội và chăm sóc sức khỏe, bao gồm các công việc như tổ chức, hướng dẫn, lập kế hoạch, phát triển, đảm bảo chất lượng và phân bổ tài chính. Về đối tượng của từng cấp chính quyền, Hội đồng hạt sẽ chịu trách nhiệm cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe nói chung còn các cấp thành phố sẽ chịu trách nhiệm chăm sóc người già tại nơi ở của họ hoặc ở những cơ sở chăm sóc đặc biệt, những người khuyết tật về thể chất và các rối loạn tâm lý. Có khoảng 1.150 phòng khám cung cấp các dịch vụ chăm sóc cơ bản trên khắp Thụy Điển. Trong đó, trung bình hai phần ba do các cơ quan y tế khu vực trực tiếp điều hành và một phần ba là các cơ quan tư nhân có hợp đồng với chính quyền khu vực.

Cuối cùng, là một nước có nguồn tài chính chủ yếu từ thuế: Lợi thế của Thụy Điển khi mà hầu hết nguồn tài chính đến từ thuế và chính phủ quản lý đa số các tổ chức liên quan thì việc phân phối nguồn lực trở nên dễ dàng hơn. Trên thực tế, 21 vùng, bang của Thụy Điển chi trả hầu như toàn bộ các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và cung cấp hầu như toàn bộ dịch vụ chăm sóc sức khỏe, một số ít có thể có thêm bảo hiểm y tế tư nhân.

Đóng góp của nguồn tài chính công và bảo hiểm tư nhân là khác nhau tùy từng khu vực, hạt khác nhau. Cơ cấu dân số thay đổi và tuổi thọ trung bình tăng, gánh nặng về tài chính cho hệ thống y tế của Thụy Điển là vô cùng lớn. Do đó, việc sử dụng các công nghệ số vào lĩnh vực này giúp giảm bớt gánh nặng về ngân sách cho Thụy Điển.

Với mục tiêu được đề ra, Thụy Điển đã xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe lấy người bệnh làm trung tâm với các chính sách thúc đẩy người dân chủ động tham gia vào việc chăm sóc và quản lý sức khỏe của mình. Dựa vào sự phối kết hợp giữa các bên, chiến lược của Thụy Điển được xây dựng tập trung vào 4 nhiệm vụ chính là xây dựng khung pháp lý về sức khỏe điện tử ở Thụy Điển; nhất quán về thuật ngữ, tiêu chuẩn, theo dõi. Nếu các quy định cần được thay đổi, các nhu cầu về quyền riêng tư và bảo mật cần được bảo đảm.

- Nhất quán về thuật ngữ: Cho phép trao đổi thông tin thông qua việc sử dụng các thuật ngữ và cấu trúc thống nhất.

- Tiêu chuẩn: Cho phép hệ thống chia sẻ thông tin một cách an toàn.

- Theo dõi: Theo dõi và giám sát tiến độ.

* Công nghệ

Cụ thể, các chương trình chăm sóc sức khỏe điện tử của Thụy Điển bao gồm 4 chương trình chính:

Hình 3: Các chương trình chăm sóc sức khỏe điện tử của Thụy Điển

Thứ nhất, Thụy Điển đã xây dựng được cổng thông tin sức khỏe điện tử 1177.se. Đây là nơi cung cấp thông tin chính xác các vấn đề về sức khỏe như chăm sóc sức khỏe, các loại bệnh, triệu chứng, các loại thuốc, cách điều trị. Như hiện nay, cổng thông tin sức khỏe của Thụy Điển cung cấp nhiều thông tin về Covid-19, các triệu chứng và cho phép người dân được đăng ký tiêm vắc xin ở đây. Ngoài ra, người dân để tên ẩn danh để được tư vấn các vấn đề sức khỏe của mình bởi các bác sĩ trên cổng thông tin.

Thứ hai, hồ sơ y tế trực tuyến: Tất cả khu vực ở Thụy Điển đều đã cung cấp sổ sức khỏe trực tuyến cho người dân. Thông tin ở sổ sức khỏe được lấy từ những cơ sở chăm sóc sức khỏe với thông tin cá nhân về những lần khám, chữa bệnh với đầy đủ triệu chứng, chữa trị, kết quả xét nghiệm...

Thứ ba, các dịch vụ cá nhân điện tử: là hệ thống cấp quốc gia đưa ra lời khuyên liên quan đến sức khỏe cá nhân, đặt lịch hẹn, gia hạn đơn thuốc, đặt lịch xét nghiệm tại nhà, thông tin về các loại thuốc, kết quả xét nghiệm và cả quản lý dịch vụ dành cho con của mình. Đây là một phần của chương trình Tầm nhìn của Thụy Điển đến năm 2050, trong đó cho phép các thành viên trong gia đình cùng tham gia, bằng cách tạo điều kiện cho các gia đình tiếp cận các dịch vụ dễ hơn và lấy thông tin liên quan đến các thành viên trong gia đình.

Thứ tư, đơn thuốc điện tử: Đơn thuốc điện tử là một thành công của Thụy Điển khi tính tới thời điểm hiện tại, 99% đơn thuốc ở Thụy Điển là dưới dạng điện tử. Với mô hình này, người dân có thể ra bất kỳ hiệu thuốc nào để lấy thuốc theo đơn một cách dễ dàng. Đơn thuốc điện tử mang đến nhiều lợi ích như giảm lỗi sai và chi phí giao dịch giữa bệnh viện, bác sĩ và nhà thuốc với bệnh nhân. Đơn thuốc điện tử cũng ghi lại những lịch sử đơn thuốc trước đó, giúp bác sĩ đưa ra liều lượng chính xác hơn, xác định những thuốc có phản ứng với nhau và ngăn ngừa tình trạng lạm dụng thuốc.

Như vậy, nhóm các công nghệ đang được sử dụng trong quá trình thực hiện các chương trình sức khỏe điện tử ở Thụy Điển bao gồm 5 nhóm chính:

+ Nhóm công nghệ hỗ trợ việc thu thập thông tin về người bệnh để có thể có những chẩn đoán, xử lý phù hợp và nhanh chóng.

+ Nhóm chia sẻ thông tin và kinh nghiệm bệnh nhân.

+ Nhóm công nghệ nhắc nhở người bệnh dùng các đơn thuốc theo chỉ định và duy trì những lối sống lành mạnh, đặc biệt dành cho những bệnh nhân bị những bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch...

+ Nhóm công nghệ hỗ trợ quản lý việc chăm sóc sức khỏe cho người dân. Nó liên quan đến việc đánh giá nhu cầu, lập kế hoạch chăm sóc với các mục tiêu và kế hoạch điều trị. Nhóm công nghệ này cần có sự tham gia của cả bệnh nhân và những người chăm sóc trực tiếp.

+ Nhóm công nghệ theo dõi bệnh nhân, đưa ra phản hồi và cùng chăm sóc sức khỏe.

* Thành công và vấn đề còn tồn tại chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế ở Thụy Điển

Thành công

Tác động của số hóa các dịch vụ y tế rất sâu sắc và dự kiến sẽ còn sâu sắc hơn nữa trong tương lai. Thành công của Thụy Điển trong quá trình chuyển đổi số ở lĩnh vực chăm sóc sức khỏe là kết quả của cả một quá trình dài nỗ lực thúc đẩy chuyển đổi số trong các ngành, lĩnh vực. Chiến lược thúc đẩy chuyển đổi số ở Thụy Điển đã đạt được một số thành công như sau:

Thứ nhất, các công nghệ kỹ thuật số trong lĩnh vực sức khỏe đã tiếp cận được đa số người dân. Số lượng lớn người truy cập vào các chương trình chăm sóc sức khỏe điện tử quốc gia như cổng thông tin sức khỏe để được tư vấn sức khỏe cũng như tìm hiểu thông tin về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, các loại bệnh tật. Đây là thành công lớn của Thụy Điển so với quốc gia thành viên khác. Thứ hai, chuyển đổi số đã đạt được mục tiêu chăm sóc sức khỏe của Thụy Điển, trong đó giúp cho người dân có thể chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe của mình. Họ có thể tìm hiểu thông tin về bệnh của mình trên cổng thông tin, nhận được tư vấn từ bác sĩ trực tuyến, hay hỗ trợ những người có bệnh mãn tín trong việc kiểm soát bệnh tật của mình. Đặc biệt, với tình trạng mật độ bác sĩ tập trung không đều ở các khu vực khác nhau ở Thụy Điển, chuyển đổi số giúp cho người dân ở tất cả khu vực có thể tiếp cận dịch vụ y tế đều như nhau.

Cuối cùng, chuyển đổi số giúp tiết kiệm tài chính. Rất nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế giúp tiết kiệm chi phí hơn so với mô hình chăm sóc sức khỏe truyền thống. Việc giảm chi phí này đến từ cả phía người cung cấp dịch vụ lẫn bệnh nhân. Kết quả này cũng được xác nhận ở một số quốc gia khác.

Một số vấn đề còn tồn tại

Việc áp dụng chuyển đổi số trong dịch vụ y tế ở Thụy Điển đã đạt được nhiều thành công nhưng vẫn còn một số hạn chế. Tuy là số lượng người tiếp cận internet đã cao trong những năm gần đây nhưng vẫn còn gần 400.000 người già ở Thụy Điển chưa có máy tính hoặc tiếp cận được internet. Đây là nhóm người yếu thế và cũng là đối tượng mục tiêu của các chương trình an sinh xã hội của Thụy Điển trong dài hạn do cơ cấu dân số thay đổi, do đó cần được hỗ trợ và khuyến khích để tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Áp dụng công nghệ hiện đại chăm sóc sức khỏe mang lại nhiều lợi ích ở Thụy Điển nhưng vẫn cần có những thay đổi nhằm cải thiện như đơn giản hóa quy trình để giảm bớt thời gian cũng như nguồn lực vào những hoạt động không cần thiết. Ngoài ra, việc áp dụng công nghệ trong khám chữa bệnh gây ra nhiều vấn đề như việc phát hiện bệnh có thể chưa thực sự chính xác, người bệnh tự tin tự chẩn đoán bệnh cho mình. Những vấn đề này cần cải thiện trong thời gian tới.

3. Kết luận

Chuyển đổi số trong dịch vụ y tế được quan tâm đặc biệt trong chính sách phát triển của nhiều nước trên thế giới. Đây là một hành động cấp thiết bởi cấu trúc dân số thay đổi và số lượng người có bệnh mãn tính tăng khiến cho chính phủ các nước cần phải có những điều chỉnh nhanh chóng và mang tính sáng tạo để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân, đồng thời vẫn phải đảm bảo sự ổn định về tài chính công và thúc đẩy tăng trưởng. Chuyển đổi số là một cầu nối quan trọng giúp chính phủ các nước đáp ứng được những tiêu chí này.

Trong chiến lược phát triển của mình, EU coi chuyển đổi số trong dịch vụ y tế là một trong những lĩnh vực được tập trung phát triển mạnh nhất thời gian gần đây. Thụy Điển là nước có hệ thống công nghệ thông tin phát triển trong khu vực và đặt mục tiêu cao về việc bảo đảm công bằng và toàn diện cho toàn bộ người dân nên trong thời gian qua đã đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin – truyền thông vào việc nâng cao chất lượng dịch vụ y tế ở nước này. Các chiến lược đạt được một số thành công nhất định như các công nghệ kỹ thuật số tiếp cận được với đa số người dân, giúp người dân chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe của mình và giúp Thụy Điển tiết kiệm chi phí cho việc vận hành và quản lý của hệ thống y tế. Tuy vậy, Thụy Điển vẫn cần nỗ lực hơn nữa để các công nghệ thông tin hiện đại này tiếp cận được với nhóm những người già ở nước này, đồng thời cần cải thiện những bất cập nảy sinh trong quá trình cung cấp các dịch vụ sức khỏe số.

Nguyễn Bích Thuận - Viện Nghiên cứu châu Âu