Cơ chế voucher: Cầu nối giúp sản phẩm công nghệ Việt vượt 'thung lũng chết'

Mới đây, Chính phủ ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN & ĐMST); khuyến khích hoạt động KH,CN & ĐMST trong doanh nghiệp; công nhận trung tâm đổi mới sáng tạo, hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; công nhận cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; hạ tầng, mạng lưới và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Đây là văn bản quan trọng cụ thể hóa cơ chế, tiêu chí và điều kiện thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước, góp phần hiện thực hóa mục tiêu hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia và khuyến khích khu vực doanh nghiệp đầu tư cho KH&CN.

Phiếu hỗ trợ tài chính (voucher) là cơ chế khá mới nhằm thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm sáng tạo tại Việt Nam. 

Trong đó, Nghị định đưa ra công cụ mới là Phiếu hỗ trợ tài chính (voucher), nhằm thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm sáng tạo. Đây là cơ chế được đánh giá khá mới ở Việt Nam.

Theo đại diện Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ), hiểu một cách đơn giản, voucher là cơ chế hỗ trợ tài chính "kép": thay vì đưa tiền trực tiếp cho nhà sản xuất, Nhà nước sẽ cấp phiếu mua hàng có giá trị cho chính người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp có nhu cầu. Đây là một cú hích kép, vừa hỗ trợ bên cung, vừa kích thích bên cầu.

Chính sách này góp phần giải quyết bài toán "con gà - quả trứng" trong thương mại hóa công nghệ. Nhiều sản phẩm sáng tạo của Việt Nam rất tốt nhưng lại chật vật để có được những khách hàng đầu tiên, bởi người dùng thường e ngại rủi ro khi thử một sản phẩm mới. Voucher chính là giải pháp để phá vỡ rào cản này, giúp sản phẩm vượt qua "thung lũng chết" để bước chân vào thị trường.

Về các thức vận hành, trước tiên, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia sẽ xây dựng các chương trình voucher cho từng lĩnh vực ưu tiên, lựa chọn sản phẩm, dịch vụ đổi mới sáng tạo đã sẵn sàng thương mại hóa để tham gia. Doanh nghiệp hoặc người dùng có nhu cầu sẽ nhận được các voucher này và sử dụng để được giảm giá khi mua sản phẩm. Doanh nghiệp cung cấp sản phẩm sau đó sẽ dùng voucher để thanh toán lại với Quỹ.

Cơ chế này đảm bảo tiền của Nhà nước chỉ được chi ra khi có giao dịch thực sự trên thị trường, giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng, giúp người dùng được trải nghiệm công nghệ mới với chi phí thấp, Nhà nước đạt được mục tiêu thúc đẩy thương mại hóa một cách hiệu quả nhất.

Về việc phát triển một hệ sinh thái mở và cạnh tranh, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo cho hay, Nghị định hướng tới xây dựng một bộ công cụ tài chính đa dạng, mỗi công cụ nhắm đến một giai đoạn, một “nút thắt” khác nhau trong hành trình đổi mới sáng tạo, gồm: Tài trợ và đặt hàng dành cho giai đoạn nghiên cứu, phát triển ban đầu và giải quyết các bài toán chiến lược của quốc gia; Hỗ trợ lãi suất vay dành cho giai đoạn mở rộng quy mô, khi doanh nghiệp cần nguồn vốn lớn để đầu tư sản xuất; và voucher là mảnh ghép cuối cùng, dành cho giai đoạn thâm nhập thị trường, giúp sản phẩm có được những hợp đồng thương mại đầu tiên.

Khi kết hợp lại, bộ công cụ này sẽ tạo ra một hệ sinh thái mở và cạnh tranh. Theo đó, doanh nghiệp ở bất kỳ giai đoạn nào (từ ý tưởng, đến sản xuất quy mô lớn, hay tìm kiếm khách hàng đầu tiên) đều có một "cánh cửa" phù hợp để tìm kiếm sự hỗ trợ của Nhà nước. Bên cạnh đó, doanh nghiệp muốn được tài trợ phải chứng minh ý tưởng vượt trội; muốn được hỗ trợ lãi suất phải thuyết phục được ngân hàng; muốn tham gia chương trình voucher phải có sản phẩm đủ tốt để thị trường chấp nhận.

“Tóm lại, Nghị định này góp phần kiến tạo hệ thống hỗ trợ liền mạch, từ phòng thí nghiệm ra đến thị trường. Bằng cách trao cho doanh nghiệp không chỉ một mà nhiều công cụ phù hợp, chúng tôi tin rằng sẽ khơi dậy được nội lực, thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh và hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực sự năng động, đủ sức tạo ra những sản phẩm công nghệ "Made in Vietnam" chinh phục cả thị trường trong nước và quốc tế”, đại diện Cục Đổi mới sáng tạo nhấn mạnh.

Thanh Tùng