Con đường để nâng cao năng suất lao động tại Việt Nam

Tăng năng suất lao động là mục tiêu hàng đầu

Hiện nay, tăng năng suất lao động là mục tiêu hàng đầu mà các quốc gia trên thế giới đang hướng đến, trong đó có Việt Nam. Ý nghĩa của tăng năng suất lao động đối với tăng trưởng kinh tế càng trở nên quan trọng khi các yếu tố đầu vào, như: vốn, đất đai, tài nguyên trở nên khan hiếm, nguồn lao động đang bị ảnh hưởng bởi xu thế già hóa dân số ngày càng nhanh.

Sau gần 40 năm đổi mới toàn diện, Việt Nam đã từng bước thoát khỏi tình trạng kém phát triển, vươn lên trở thành quốc gia có mức thu nhập trung bình. Những chính sách cải cách về kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế không chỉ giúp ổn định đời sống nhân dân mà còn tạo nền tảng vững chắc cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tăng năng suất lao động là mục tiêu hàng đầu mà các quốc gia trên thế giới đang hướng đến, trong đó có Việt Nam. (Ảnh minh họa)

Từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, Việt Nam đã trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài, từng bước khẳng định vai trò trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Thành tựu này là minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của ý chí dân tộc, tầm nhìn chiến lược và sự đồng lòng của toàn xã hội trong công cuộc đổi mới.

Năm 2024, năng suất lao động toàn nền kinh tế đạt 221,9 triệu đồng/lao động (tương đương khoảng 9.182 USD/lao động), tăng 726 USD so với năm 2023, tăng 802 USD so với năm 2022. Năng suất lao động bình quân cả nước giai đoạn 2010 – 2024 tăng hơn 3,96 lần, từ gần 56 triệu đồng/lao động năm 2010 lên 221,9 triệu đồng/lao động năm 2024.

Trong nhiều thập kỷ qua, Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ tăng năng suất lao động cao nhất ở châu Á và dẫn đầu khối ASEAN. Năm 2024, tốc độ tăng năng suất lao động của Việt Nam ước đạt 5,88%, cao hơn mức tăng bình quân giai đoạn 2010 - 2023 (5,05%), vượt chỉ tiêu Quốc hội giao, đây là tín hiệu tích cực góp phần quan trọng vào việc tăng GDP bình quân đầu người và đưa hàng triệu người thoát khỏi đói nghèo, là động lực chính cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam.

Con đường tăng năng suất lao động?

Theo PGS. TS Đặng Quang Định - Viện trưởng Viện Triết học (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) mặc dù năng suất lao động đã có nhiều cải thiện nhưng vẫn còn khoảng cách đáng kể so với các nước trong khu vực. Điều này do nguyên nhân chủ yếu như: chất lượng lao động chưa cao; hạn chế, rào cản về thể chế; máy móc, thiết bị và quy trình công nghệ còn lạc hậu...

Để bắt nhịp với những chuyển động của kinh tế thế giới và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, PGS. TS Đặng Quang Định cho rằng, cần nhận thức đầy đủ về ý nghĩa sống còn của việc nâng cao năng suất lao động; cần coi nâng cao năng suất lao động là một trong những giải pháp quan trọng hàng đầu, bảo đảm tăng trưởng nhanh và bền vững trong bối cảnh thế giới đầy biến động, khó lường hiện nay.

Khoa học công nghệ là đòn bẩy nâng cao năng suất lao động. (Ảnh minh họa)

Mặt khác, theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), có hai con đường để tăng năng suất lao động cho các quốc gia ASEAN. Một là tăng hiệu quả các ngành công nghiệp chính bằng cách áp dụng công nghệ mới, nâng cấp máy móc, đầu tư vào đào tạo kỹ năng và đào tạo nghề.

Tuy nhiên, năng suất lao động có thể tăng nhiều nhất thông qua con đường thứ hai – chuyển dịch sang các hoạt động có giá trị gia tăng lớn hơn. Bởi vậy, các quốc gia cần chuyển dịch từ nông nghiệp và các ngành dịch vụ cấp thấp sang các ngành chế tạo và dịch vụ cao cấp. Để làm được điều này, Chính phủ cần cung cấp cơ sở hạ tầng có chất lượng, hệ thống giáo dục và phát triển kỹ năng tốt, doanh nghiệp cần có khả năng đầu tư và nắm bắt cơ hội.

Giới chuyên gia cũng cho rằng, nhằm nâng cao năng suất lao động tại Việt Nam, cần chú trọng triển khai các giải pháp sau: Cơ quan quản lý Nhà nước thúc đẩy cải cách thể chế, xây dựng khung khổ pháp luật, môi trường thuận lợi thúc đẩy phát triển, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số; hỗ trợ, khuyến khích sự ra đời, hoạt động của những lĩnh vực mới, mô hình kinh doanh mới. Sửa đổi những quy định mâu thuẫn, chồng chéo, cản trở phát triển kinh tế; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền, ủy quyền gắn với tăng cường kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm cá nhân và nâng cao trách nhiệm phối hợp giữa các cấp, các ngành.

Đối với doanh nghiệp cần xác định chiến lược kinh doanh phù hợp với tình hình thực tế và sở trường, năng lực tài chính của doanh nghiệp. Lựa chọn quy mô phù hợp, phát triển những sản phẩm mới có giá trị gia tăng và hàm lượng công nghệ cao. Tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Giữ vững các thị trường truyền thống và từng bước thâm nhập vào thị trường cao cấp.

Đối với người lao động cần nâng cao ý thức, kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp vì điều này không chỉ mang lại lợi ích cho doanh nghiệp mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với chính người lao động. Khi có ý thức tổ chức kỷ luật tốt, làm việc nghiêm túc, chịu khó học hỏi, rèn luyện tay nghề... người lao động sẽ nâng cao năng suất lao động của chính bản thân mình, tạo uy tín trong môi trường làm việc và có cơ hội để nâng cao thu nhập. Vì vậy, cần có sự nỗ lực từ lãnh đạo doanh nghiệp và người lao động để góp phần hình thành hệ ý thức, kỷ luật chung của người lao động.

Thanh Tùng