Công nghệ - đòn bẩy quan trọng của ngành nông nghiệp

Tuy nhiên, con đường đưa một giống cây trồng mới hay giải pháp công nghệ tiên tiến vào sản xuất đại trà vẫn còn vướng nhiều tầng nấc khảo nghiệm kéo dài và thủ tục hành chính phức tạp.

Mô hình khảo nghiệm giống cây trồng hiện hành đang bộc lộ nhiều bất cập khi không theo kịp tốc độ phát triển nhanh của công nghệ và nhu cầu thị trường. Theo các chuyên gia, điều cần thiết lúc này là một cơ chế thử nghiệm linh hoạt – vừa đủ chặt để đảm bảo an toàn, vừa đủ mở để khuyến khích và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Hướng tới một nền nông nghiệp sáng tạo, bền vững.

Tại nhiều quốc gia phát triển, quá trình khảo nghiệm giống cây trồng được tổ chức theo hướng trao quyền chủ động cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp sẽ tự thực hiện khảo nghiệm theo các hướng dẫn cụ thể của cơ quan quản lý, đồng thời chịu trách nhiệm toàn diện về tính chính xác, minh bạch của số liệu và quy trình. Nhà nước giữ vai trò giám sát xuyên suốt và thẩm định kết quả cuối cùng. Mô hình này không chỉ nâng cao năng lực nghiên cứu – phát triển của khu vực tư nhân, mà còn giúp tiết kiệm ngân sách và rút ngắn đáng kể chu trình đưa sản phẩm ra thị trường.

Trao quyền khảo nghiệm trong khuôn khổ pháp lý rõ ràng đang là xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, để mô hình này vận hành hiệu quả, cần thiết lập một hệ thống hậu kiểm chặt chẽ, có tiêu chí đánh giá rủi ro minh bạch và một nền tảng dữ liệu dùng chung giữa các bên liên quan.

Cùng với đó, việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Khoa học và Công nghệ (sửa đổi) cần được đẩy nhanh. Tư duy quản lý cũng cần chuyển từ tiền kiểm sang hỗ trợ – giám sát, tạo điều kiện cho sáng kiến và cải tiến được thử nghiệm sớm, triển khai nhanh hơn trong thực tiễn sản xuất.

Các chuyên gia cho rằng, nếu cơ chế thử nghiệm – sản xuất được thiết kế và vận hành đúng cách sẽ hình thành mối quan hệ mới giữa nhà nước và doanh nghiệp. Nhà nước không còn "làm thay", mà sẽ là người kiến tạo hành lang pháp lý – "đường ray" – để doanh nghiệp tự tin đổi mới, phát triển sản phẩm và công nghệ một cách chủ động.

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Luật số 93) có hiệu lực từ ngày 1/10/2025 là cột mốc quan trọng, không chỉ tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận các cơ chế đổi mới linh hoạt mà còn thúc đẩy triển khai mô hình sandbox – không gian thử nghiệm chính sách – trong các lĩnh vực công nghệ cao. Các chính sách đi kèm như đánh giá nhanh, quy trình thử nghiệm rút gọn... sẽ giúp doanh nghiệp và người dân sớm ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất.

Sau khi luật có hiệu lực, kỳ vọng sẽ có nhiều nghị định và thông tư hướng dẫn được ban hành, thiết lập môi trường pháp lý phù hợp để đồng hành và hỗ trợ khu vực sản xuất, đặc biệt là các doanh nghiệp nông nghiệp đổi mới sáng tạo.

Một cơ chế thử nghiệm linh hoạt không chỉ rút ngắn chu trình từ nghiên cứu đến sản xuất, mà còn giúp công nghệ phát triển đúng hướng trong khuôn khổ minh bạch, có kiểm soát. Khi doanh nghiệp được trao quyền thử nghiệm, cơ quan quản lý đóng vai trò kiến tạo thay vì can thiệp hành chính và khi các rào cản thủ tục được tháo gỡ kịp thời – đó sẽ là những đòn bẩy để đổi mới sáng tạo trở thành động lực tăng trưởng mới cho nông nghiệp Việt Nam trong thời kỳ hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.

 Phương Nam