Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu giúp ngành gỗ duy trì tăng trưởng bền vững

Ngành gỗ đối mặt nhiều rào cản

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, gỗ và sản phẩm gỗ đã và đang trở thành nhóm hàng xuất khẩu chiến lược, góp phần gia tăng thặng dư thương mại, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản đạt 17,3 tỷ USD, đóng góp lớn vào thành tích xuất khẩu nông nghiệp, tạo việc làm cho hơn 500.000 lao động trực tiếp và mang lại sinh kế cho hàng triệu hộ trồng rừng.

Theo ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM (HAWA), trong 8 tháng đầu năm nay, xuất khẩu gỗ đạt 11,1 tỉ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm 2024. Các thị trường chính tập trung vào Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và EU. Đây là mức tăng trưởng được đánh giá là đáng khích lệ trong bối cảnh thương mại toàn cầu diễn biến phức tạp.

Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu giúp ngành gỗ duy trì tăng trưởng bền vững. (Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, ông Mẫn cho rằng mức tăng này đạt được trong điều kiện ngành gỗ phải đối mặt với hàng loạt rào cản như thuế đối ứng, cuộc điều tra Mục 232 của Bộ Thương mại Mỹ đối với gỗ dán, cùng quy định chống phá rừng khắt khe tại châu Âu. Đây đều là những trở ngại khiến xuất khẩu gỗ chưa đạt như kỳ vọng, dù con số vẫn tăng trưởng.

Mới đây nhất vào ngày 30/9, Chính phủ Mỹ công bố quyết định áp thuế nhập khẩu mới đối với sản phẩm gỗ, nhằm bảo hộ ngành sản xuất nội địa. Theo đó, Mỹ sẽ áp thuế 10% đối với gỗ và gỗ xẻ nhập khẩu, đồng thời áp thuế 25% đối với tủ bếp, tủ phòng tắm và đồ nội thất bọc nệm. Các mức thuế này có hiệu lực từ 14/10/2025 và tăng mạnh từ ngày 1/1/2026, trong đó thuế đối với đồ nội thất bọc có thể lên tới 30% và đối với tủ bếp, bàn trang điểm có thể tăng tới 50%.

Đây là một trong những chính sách thương mại được đánh giá là có ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ nhất đến các quốc gia xuất khẩu gỗ vào Mỹ. Trong đó, Việt Nam đang đứng trước nguy cơ phải chịu “tác động kép”. Một mặt, doanh nghiệp FDI đặt nhà máy tại Việt Nam sẽ chịu mức thuế cao hơn khi xuất khẩu sang Mỹ, có thể giảm nhu cầu mở rộng đầu tư mới. Mặt khác, các doanh nghiệp Việt Nam vốn cũng đẩy mạnh xuất khẩu đồ gỗ sang Mỹ trong những năm gần đây, có nguy cơ mất lợi thế cạnh tranh do giá bán bị đẩy lên cao.

Nếu mức thuế tăng lên 50% đối với một số mặt hàng như bàn trang điểm, tủ bếp từ đầu năm 2026, nhiều doanh nghiệp sẽ phải tính toán lại chiến lược. Trong khi thị trường Mỹ chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu gỗ và nội thất của Việt Nam, việc tìm kiếm thị trường thay thế không dễ dàng trong ngắn hạn.

Chủ động đa dạng hóa thị trường là giải pháp thiết yếu

Trước bối cảnh trên, ông Phùng Quốc Mẫn nhận định ngành gỗ Việt Nam cần có giải pháp chủ động, trong đó quan trọng nhất là đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc quá lớn vào thị trường Mỹ. Ngành cũng cần tập trung nâng cao giá trị gia tăng, chuyển đổi sang mô hình ODM gắn liền với thiết kế để tạo lợi thế cạnh tranh.

Ngoài ra, ngành gỗ có thể khai thác tốt hơn thế mạnh thương mại điện tử xuyên biên giới thông qua các sàn lớn như Amazon, Alibaba… nhằm mở rộng kênh tiếp cận khách hàng quốc tế.

Đáng chú ý, ông Mẫn nhấn mạnh việc làm mới cách tiếp cận với các thị trường truyền thống, gia tăng giá trị xuất khẩu. Hiện nay, Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc là ba thị trường lớn nhưng giá trị gia tăng còn thấp do chủ yếu xuất khẩu các mặt hàng như viên nén, dăm gỗ, gỗ dán – những sản phẩm có giá trị không cao. Ngành cần hướng đến chiến lược đa dạng hóa sản phẩm, đẩy mạnh xuất khẩu đồ gỗ nội thất để gia tăng giá trị cho ngành gỗ Việt Nam.

Một số ý kiến khác cũng cho rằng, để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp cần được hỗ trợ về vốn, công nghệ, tiêu chuẩn sản xuất xanh và chứng chỉ bền vững, nhất là trong bối cảnh các thị trường lớn đều siết chặt quy định về xuất xứ và phát triển bền vững. Việc đầu tư vào công nghệ chế biến gỗ, chuyển đổi số và phát triển thương hiệu quốc tế sẽ là con đường tất yếu nếu ngành gỗ Việt Nam muốn duy trì vị thế trên thị trường Mỹ nói riêng và các thị trường xuất khẩu nói chung.

Thanh Tùng