Để đầu tư công thành 'cú hích' cho nền kinh tế bứt phá năm 2025

Ngay từ đầu năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo để tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, tuy nhiên kết quả vẫn còn chậm. Ông có thể nêu những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này, khó khăn và vướng mắc ở đâu?

Tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 5/1/2024 về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2024, Chính phủ đã quy định việc phấn đấu giải ngân 95% kế hoạch được giao. Để cụ thể hóa mục tiêu trên, từ đầu năm 2024 đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có các Nghị quyết, 4 Chỉ thị, 6 công điện và một số văn bản chỉ đạo điều hành, đôn đốc việc giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân năm 2024 vẫn chưa có nhiều cải thiện.

Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, lũy kế giải ngân từ đầu năm đến ngày 31/10/2024 đạt 50,9% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Ước giải ngân từ đầu năm đến ngày 30/11/2024 đạt 60,43% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn gần 5% so với năm ngoái.

Theo số liệu báo cáo trên, ước giải ngân 11 tháng vốn ngân sách trung ương đạt 61,11% đạt tỷ lệ cao hơn cùng kỳ năm 2023, tuy nhiên vốn ngân sách địa phương giải ngân còn thấp với 60,04%. Vẫn còn nhiều bộ, cơ quan trung ương và địa phương giải ngân thấp hơn bình quân chung của cả nước. Cá biệt, có một số đơn vị có tỷ lệ giải ngân bằng 0, hoặc gần bằng 0. Trong đó, việc một số địa phương có kế hoạch lớn nhưng tỷ lệ giải ngân không cao như TP.HCM, Hà Nội đã ảnh hưởng làm giảm tỷ lệ giải ngân chung của cả nước.

Trên thực tế, một số điểm nghẽn ảnh hưởng tới tốc độ giải ngân đầu tư công đã được Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ định kỳ hàng tháng, như công tác lập, phân bổ kế hoạch chưa sát với khả năng thực hiện và giải ngân của từng dự án; công tác tổ chức thực hiện có nơi, có đơn vị còn chưa thực sự hiệu quả.

Bên cạnh đó, trong quá trình giải ngân đầu tư công còn nhiều khó khăn vẫn chưa được giải quyết dứt điểm, như vướng mắc về cơ chế chính sách, vướng mắc trong quy định về quản lý đầu tư công, cơ chế đấu thầu,... Hoặc một số vướng mắc về giải phóng mặt bằng, quy hoạch sử dụng đất và nguồn cung ứng nguyên vật liệu; vướng mắc ở các khâu hoàn thiện thủ tục đầu tư, quy trình giải ngân của các dự án ODA,...

Tỷ lệ giải ngân năm 2024 vẫn chưa có nhiều cải thiện.

Để tháo gỡ điểm nghẽn liên quan đến cơ chế chính sách, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đang quyết liệt chỉ đạo việc sửa đổi, thay thế đồng bộ các cơ chế, chính sách có liên quan đến dự án đầu tư công để trình Quốc hội vào Kỳ họp tháng 10 như: Sửa đổi Luật Đầu tư công, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật đấu thầu, Luật ngân sách nhà nước, Luật quản lý sử dụng tài sản công,... Với quan điểm chỉ đạo xuyên suốt trong quá trình sửa các Luật dựa trên nguyên tắc: đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, đáp ứng kịp thời thực tiễn, tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ các khó khăn, bất cập, vướng mắc, đây được coi là cải cách lớn và đồng bộ nhằm tháo gỡ các khó khăn mang tính điểm nghẽn đối với việc thực hiện và giải ngân các dự án đầu tư công.

Thưa ông, chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công sẽ ảnh hưởng như thế nào tới quá trình tăng trưởng kinh tế của nước ta?

Trong bối cảnh tình hình kinh tế, chính trị thế giới có nhiều biến động, tình hình thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu tạo sức ép lên lạm phát, sản xuất kinh doanh khó khăn, nhu cầu thị trường thấp, Chính phủ xác định đầu tư công là một trong những yếu tố quan trọng và quyết định đối với việc thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế năm 2024.

Đầu tư công có vai trò hết sức quan trọng, đưa lượng vốn lớn vào nền kinh tế để đầu tư kết cấu hạ tầng, tạo động lực, không gian phát triển cho các ngành, lĩnh vực, giải quyết công ăn việc làm, tăng thu nhập, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Với vai trò hết sức quan trọng như vậy, việc chậm giải ngân vốn đầu tư công sẽ ảnh hưởng rất lớn tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế từ nhiều góc độ khác nhau.

Vậy giải pháp để đảm bảo tiến độ giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công trong năm 2025 là gì, thưa ông?

Chính phủ đã có Tờ trình báo cáo Quốc hội về dự toán ngân sách nhà nước năm 2025. Theo đó, kế hoạch đầu tư công nguồn ngân sách trung ương năm 2025 sẽ tăng khoảng 75.000 tỷ đồng so với năm 2024.

Đặc biệt, năm 2025 là năm quyết định việc thực hiện mục tiêu 5 năm giai đoạn 2021- 2025, vì vậy song song với việc xây dựng và trình dự toán, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán NSNN năm 2025 và Thông tư hướng dẫn điều hành dự toán 2025 nhằm mục tiêu thực hiện tốt nhất dự toán 2025, trong đó có việc giải ngân vốn đầu tư công.

Hiện nay, để đẩy nhanh tiến độ và hiệu quả dự án đầu tư công từ năm 2025 và các năm tiếp theo, trên cơ sở nhận diện vướng mắc về thể chế trong thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo việc sửa đổi, thay thế đồng bộ các cơ chế, chính sách có liên quan đến dự án đầu tư công như sửa đổi Luật đã nói ở trên. Các Luật này dự kiến có hiệu lực từ tháng 1/2025 được xác định sẽ là cú huých lớn để đẩy nhanh quá trình thực hiện và giải ngân các dự án đầu tư công.

Về phía Bộ Tài chính, với vai trò là cơ quan quản lý về giải ngân vốn đầu tư công, Bộ sẽ chủ động thực hiện các giải pháp điều hành, đáp ứng đủ nhu cầu vốn kế hoạch năm theo tiến độ cho các dự án trong phạm vi dự toán đã được Quốc hội giao. Đặc biệt, Bộ trưởng Bộ Tài chính trực tiếp làm Tổ trưởng, kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công tại một số địa phương. Qua đó, trực tiếp tháo gỡ vướng mắc trong thẩm quyền và đôn đốc các địa phương triển khai quyết liệt giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân các dự án.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!

Việt Vũ (thực hiện)