Đổi mới công tác hợp chuẩn, hợp quy: Giảm gánh nặng hành chính, tăng hiệu quả quản lý

Hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, hàng hóa đang được Chính phủ chỉ đạo cải cách toàn diện, nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn trong quản lý chất lượng và giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Đây là bước đi cần thiết trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh hội nhập quốc tế, yêu cầu các tiêu chuẩn, quy chuẩn phải minh bạch, phù hợp thực tiễn và thông lệ quốc tế.

Thời gian qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan và cộng đồng doanh nghiệp để rà soát, xây dựng và trình Quốc hội thông qua hai đạo luật quan trọng: Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi) và Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (sửa đổi). Việc ban hành hai luật này nhằm khắc phục những chồng chéo, bất cập trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy, tạo hành lang pháp lý mới, hỗ trợ phát triển sản xuất – kinh doanh, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu cải cách thủ tục hành chính ngày càng cấp thiết.

Với tinh thần đổi mới tư duy quản lý, các luật sửa đổi đã chuyển mạnh từ phương thức "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" có trọng tâm, trọng điểm, theo cách tiếp cận mới là quản lý rủi ro. Theo đó, chỉ duy trì các biện pháp bắt buộc đối với sản phẩm, hàng hóa có rủi ro trung bình và cao; miễn công bố hợp quy đối với sản phẩm đã đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý chất lượng theo luật chuyên ngành. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh chuyển đổi số, đơn giản hóa và cắt giảm thủ tục hành chính, công bố công khai trên môi trường mạng sẽ là bước cải cách lớn, giảm chi phí tuân thủ, nâng cao tính tự chủ và trách nhiệm của doanh nghiệp, đồng thời phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thủ tướng giao Bộ Khoa học và Công nghệ là đầu mối tập hợp tình hình hiện nay, tháo gỡ khó khăn vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm hàng hóa - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Để tiếp tục kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy và thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp trong thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Y tế, các bộ, cơ quan liên quan rà soát kỹ các quy định pháp luật hiện hành để bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ của pháp luật liên quan đến hợp chuẩn, hợp quy.

Đồng thời, sớm trình Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Nếu đã có tiêu chuẩn quốc tế, cần nghiên cứu, áp dụng và công bố công khai; đồng thời xây dựng quy định truy xuất nguồn gốc minh bạch, rõ ràng.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, tinh thần hành động là: “Doanh nghiệp tiên phong, công – tư đồng hành, đất nước giàu mạnh, nhân dân hạnh phúc”. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mỗi cơ quan, mỗi người cần phát huy tinh thần dân chủ, trách nhiệm, tất cả vì hạnh phúc, ấm no của nhân dân, vì sự phát triển chung của đất nước.

Bộ Khoa học và Công nghệ được giao là đầu mối tổng hợp tình hình thực tiễn, tiếp thu ý kiến xác đáng của doanh nghiệp và người dân để kịp thời tháo gỡ các vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy. Các bộ, ngành liên quan phải nhanh chóng rà soát khoảng 824 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hiện hành, phân loại theo mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa để sửa đổi, điều chỉnh hoặc bãi bỏ cho phù hợp thực tiễn.

Thủ tướng nhấn mạnh thêm, các tiêu chuẩn, quy chuẩn phải đi trước để doanh nghiệp căn cứ vào đó công bố. Cần có công cụ hợp chuẩn, hợp quy, nhưng phải tăng cường hậu kiểm, giảm tiền kiểm, giảm chi phí đầu vào, chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp. Những sản phẩm như thuốc men, thực phẩm – có liên quan trực tiếp tới tính mạng và sức khỏe người dân – thì cần kiểm soát chặt chẽ. Tuy nhiên, tinh thần là không buông lỏng nhưng cũng không quá khắt khe; vừa bảo đảm an toàn, vừa không gây cản trở, phiền hà cho doanh nghiệp. Cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, huy động nguồn lực xã hội, tăng cường xã hội hóa trong quản lý chất lượng.

Từ nay đến khi Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật năm 2025 và Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2025 có hiệu lực vào ngày 1/1/2026, các bộ, ngành cần ban hành đầy đủ hệ thống thông tư hướng dẫn để bảo đảm khi luật có hiệu lực, quy chuẩn phải đồng bộ, thống nhất, khả thi.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao rà soát và đề xuất sửa đổi các luật chuyên ngành như Luật Thú y, Luật Chăn nuôi, Luật Trồng trọt, Luật Thủy sản… để loại bỏ các thủ tục trùng lặp. Đồng thời, thống nhất đơn giản hóa thủ tục công bố hợp quy với thuốc thú y và thức ăn chăn nuôi, nghiên cứu bãi bỏ yêu cầu công bố hợp quy đối với thức ăn chăn nuôi. Bộ cũng cần khẩn trương hoàn thiện quy định về quản lý và truy xuất nguồn gốc thông qua chuyển đổi số, sửa đổi các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia để quy định áp dụng các hệ thống quản lý tiên tiến của thế giới như ISO 22000, GMP, HACCP… đối với các nhóm sản phẩm, hàng hóa phù hợp, không cần lấy mẫu phân tích các chỉ tiêu, vừa đảm bảo chất lượng, vừa giảm gánh nặng hành chính.

Các Bộ Xây dựng, Công Thương, Y tế, Tài chính cần phối hợp chặt chẽ để sửa đổi các quy chuẩn và quy định quản lý chất lượng một cách thống nhất, minh bạch, công bằng, không tạo rào cản kỹ thuật không cần thiết, đặc biệt không được để phát sinh thêm các “giấy phép con” gây ảnh hưởng tới người dân và doanh nghiệp.

Thủ tướng nêu rõ, yêu cầu cấp bách hiện nay là phải đẩy nhanh xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về hợp chuẩn, hợp quy và nền tảng số dùng chung phục vụ quản lý tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng quốc gia. Cơ sở dữ liệu này phải được kết nối liên thông, công khai, minh bạch để phục vụ công tác quản lý và giúp các chủ thể được kiểm tra dễ dàng tra cứu trên môi trường mạng.

Cùng với đó, Thủ tướng yêu cầu đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với phân bổ nguồn lực và nâng cao năng lực thực thi. Các cơ quan cần tăng cường giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, đặc biệt là vi phạm liên quan đến an toàn thực phẩm, thuốc chữa bệnh. Đồng thời, xử lý nghiêm các cán bộ, công chức thiếu trách nhiệm, vô cảm với khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp và để xảy ra việc lưu thông hàng hóa không bảo đảm tiêu chuẩn.

Thủ tướng khẳng định, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ luôn đồng hành, chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp, luôn kiến tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, ổn định và minh bạch để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, sản xuất hiệu quả, đóng góp tích cực vào sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thủ tướng mong muốn cộng đồng doanh nghiệp, các hội và hiệp hội tiếp tục tham gia góp ý xây dựng chính sách, kịp thời phản ánh khó khăn để các cơ quan quản lý sửa đổi, hoàn thiện pháp luật, đưa chính sách thực sự đi vào cuộc sống, mang lại lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp và người dân.

Liên quan đến việc thực thi các quy định mới, ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam thông tin trên báo Tuổi Trẻ, dù Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi) và Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (sửa đổi) đã được ban hành với tinh thần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thực tế hiện nay nhiều doanh nghiệp vẫn đang phải chịu sự quản lý theo các quy định cũ, dẫn đến tồn tại nhiều bất cập và chi phí cao.

Ông Nguyễn Xuân Dương cho rằng, quy định công bố hợp quy và đăng ký lưu hành sản phẩm theo luật cũ là thủ tục hành chính phức tạp, tốn kém, đặc biệt khi phần lớn sản phẩm bị xếp vào nhóm có yếu tố độc hại, buộc phải kiểm tra trước khi lưu hành. Việc 100% sản phẩm nhập khẩu phải lấy mẫu phân tích khiến chi phí tăng mạnh, làm giảm khả năng cạnh tranh. Ông kỳ vọng các nghị định, thông tư sắp ban hành phải bám sát tinh thần cải cách của luật mới, phân loại rủi ro hợp lý, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để thực sự giảm gánh nặng cho doanh nghiệp.

An Dương