Ngành mía đường gặp khó trước 'áp lực' đường nhập lậu gia tăng

Nhập lậu đường liên tục tăng đẩy ngành đường vào thực trạng thừa cung, giá bị giảm

Theo nhận định của ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), ngành đường Việt Nam đang phải đấu tranh để sinh tồn vì đầu ra bị thu hẹp và sự cạnh tranh không công bằng của các loại đường nhập lậu.

Theo ông Lộc, hoạt động gian lận thương mại đường nhập lậu bùng nổ những tháng cuối năm 2023 và đầu năm 2024, thể hiện qua khối lượng kỷ lục đường lậu (nguồn gốc chủ yếu từ Thái Lan) bị các cơ quan chức năng phát hiện trong những tháng đầu năm 2024, đã bịt đầu ra của đường sản xuất từ mía, khiến đường các nhà máy không bán được.

Trong bối cảnh sức cầu đường kém do ảnh hưởng chung của kinh tế, lượng đường lỏng siro ngô nhập khẩu gia tăng càng làm thu hẹp thị phần đường từ mía trong ngành nước giải khát. Đường làm từ mía còn phải chịu áp lực ép giá kìm giá của các loại đường lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại bao gồm đường nhập lậu và đường gian lận xuất xứ, đây đều là những loại đường giá rẻ vì có bản chất là đường phá giá xuất xứ Thái Lan.

Nhập lậu đường gia tăng gây nhiều bất lợi cho đường trong nước. Ảnh minh họa

Giai đoạn 2022 - 2023, ước lượng nhu cầu đường Việt Nam khoảng 2,1 - 2,2 triệu tấn. Nghĩa là đường nhập lậu đang chiếm đến khoảng 30% thị phần trong nước. Thời điểm tháng 7/2024, ngành đường Việt Nam còn tồn khoảng 65% sản lượng của vụ 2023/24. Chuỗi liên kết mía đường đang đứng trước mối nguy cơ bị hủy hoại. Chính vì tồn kho lớn cộng với đường nhập lậu liên tục tăng đã đẩy ngành đường vào thực trạng thừa cung, theo đó, giá đường trong nước đang diễn biến theo chiều giảm.

Nguy hiểm hơn, theo phân tích của các chuyên gia, sau khi vào Việt Nam đường nhập lậu thường được phối trộn, thậm chí “nhuộm” màu để phù hợp với thị hiếu trong nước và giảm giá thành, sau đó sang chiết vào cây 12 kg (bao xá) hoặc được đóng gói trong các bao bì bắt mắt rồi tung ra thị trường, ở cả chợ truyền thống cho đến “chợ online”. Không chỉ vậy, đường lậu chủ yếu lưu kho tại các kho chứa không đảm bảo điều kiện vệ sinh, không có hệ thống bảo quản đủ tiêu chuẩn, không có hóa đơn, chứng từ.

Ngoài ra, đường lậu trong quá trình vận chuyển, sang chiết sẽ không tránh khỏi việc nhiễm những tạp chất có hại. Chưa kể, các thương lái buôn đường lậu còn trộn lẫn các loại đường khác nhau, kể cả đường hết hạn sử dụng, sử dụng phẩm màu công nghiệp để “nhuộm” đường nhằm trục lợi trên giá thành. Nên dù có được “nguỵ trang” trong các bao bì bắt mắt, đường lậu vẫn chứa rất nhiều mối nguy hại cho sức khoẻ người tiêu dùng.

Vẫn còn nhiều kẽ hở trong quản lý và xử phạt

Chủ tịch VSSA cho rằng, nguyên nhân chính khiến nhập lậu đường vẫn gia tăng là do phương thức xử lý đường nhập lậu bị tịch thu không phù hợp với quy định an toàn thực phẩm khi một số địa phương tổ chức tiêu hủy, một số địa phương lại tổ chức bán đấu giá để bổ sung công quỹ và hợp pháp hóa đưa đường lậu quy trở lại thị trường. Trong khi hành vi sản xuất kinh doanh thực phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ là hành vi bị cấm.

Ngoài ra, các hành vi nhập lậu và gian lận thương mại đường lậu chỉ xử lý hành chính không có tính răn đe. Thực tế cho thấy, các đầu nậu buôn lậu đường đều thực hiện nhiều lần hành vi qua nhiều năm, và đến nay hầu như “bất khả xâm phạm”.

Thêm vào đó, không tuân thủ quy định về ghi nhãn hàng hóa, thậm chí đường được đóng trong bao giấy hoặc nhựa trơn không có thông tin (thực chất là từ đường lậu) vẫn thoải mái lưu hành trên thị trường. Hay như việc không thực hiện truy xuất nguồn gốc nên hoạt động sản xuất đường phèn có thể thoải mái sử dụng đường lậu để sản xuất.

"Có một điều chắc chắn là hầu hết cơ sở sản xuất đường phèn đều không mua đường sản xuất từ mía của các nhà máy, nhưng vẫn duy trì hoạt động bình thường năm này qua năm khác”, Chủ tịch VSSA khẳng định.

An Dương (T/h)