Giải cứu nông sản làm nóng ‘bàn nghị sự’ ba bộ cùng nhau tìm giải pháp

Trong số các vấn đề liên quan đến trách nhiệm quản lý của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), bất cập của ngành nông nghiệp được nhiều đại biểu quan tâm.

Xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn nông sản phục vụ xuất khẩu

Đại biểu Lê Thị Nga, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đặt câu hỏi về tình trạng được mùa, mất giá của nông sản Việt đã tái diễn nhiều năm qua với thanh long, dưa hấu, hành tím, chuối... Đặc biệt, dư luận đang nóng câu chuyện giải cứu su hào, củ cải trắng.

Đại biểu Lê Thị Nga không chỉ đặt câu hỏi với Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) về giải pháp giúp nâng giá trị cho nông sản mà còn đặt câu hỏi về trách nhiệm với các Bộ trưởng ngành Nông nghiệp, Công Thương có mặt trong phiên chất vấn.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh cho biết: Đây là vấn đề rất được Bộ quan tâm vì nó giúp tăng hiệu quả ngành nông nghiệp. Trước đây, việc áp dụng công nghệ vào nông nghiệp chỉ có trong 1 chương trình quốc gia nhưng nay đã được lồng ghép trong nhiều chương trình.

"Bộ đã tập trung xây dựng các quy chuẩn, tiêu chuẩn phục vụ tiêu thụ, xuất khẩu hàng hóa nông sản. Những giải pháp dù bước đầu nhưng đang góp phần giải quyết thấu đáo vấn đề. Hiện quả vải thiều đã xuất được sang nhiều nước. Về lâu dài, cần tư duy chuỗi sản xuất, quan tâm đến khâu chế biến, nghiên cứu chuyển giao công nghệ", Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho hay.

Tiếp lời, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho biết: Sức sản xuất của nông nghiệp Việt Nam rất lớn, trên tất cả các ngành hàng nhưng 2 khâu đang yếu hiện nay là chế biến và tổ chức thị trường. Bộ đang đi sâu vào 2 mảng yếu này.

"Năm nay sẽ có 8 nhà máy chế biến rau quả được khánh thành tại Long An, Tây Ninh, Đồng Tháp, Gia Lai, Sơn La… nhằm chế biến được những sản phẩm chất lượng. Trước đây chỉ có Bộ Công Thương làm chế biến, tiêu thụ hàng hóa nhưng nay Bộ Nông nghiệp đã có hẳn một Cục đảm nhiệm công việc này để hỗ trợ Bộ Công Thương cùng làm", ông Cường cho biết.

Về phía Bộ Công Thương, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết: Cần tổ chức tái cơ cấu trên cơ sở xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu, không sản xuất manh mún.

Việt Nam đã kí kết 12 FTA và sẽ còn kí nữa. Nhu cầu thị trường rất lớn mà ta phải tiếp cận. Mục tiêu không chỉ xuất khẩu 36 tỷ USD như năm 2017 mà sẽ còn nhiều hơn. Tuy vậy, trong quá trình xuất khẩu cũng vấp phải nhiều rào cản kĩ thuật và công nghệ nên ngành khoa học công nghệ phải tháo gỡ nút thắt này.

"3 Bộ sẽ đưa ra khung chính sách để doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp sử dụng công nghệ cao. Chuyến đi thăm Úc và New Zealand vừa qua, chúng tôi đã chứng kiến những mô hình thành công của 2 nước này. 3 Bộ đã bàn để có sự phối hợp", Bộ trưởng Trần Tuấn Anh chia sẻ.

Ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp

Khẳng định ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp đã đạt được những thành tựu nhưng theo đại biểu Mai Sỹ Diến (Thanh Hóa), hoạt động này còn tồn tại bất cập. “Bộ trưởng đã chỉ đạo, triển khai những giải pháp nào để ngăn chặn hành vi lợi dụng đầu tư công nghệ cao vào nông nghiệp làm tổn hại đến lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của người dân Việt Nam”, đại biểu Mai Sỹ Diến hỏi.

Dẫn quy định của Luật Công nghệ cao, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nêu rõ, bên cạnh các chương trình hỗ trợ cụ thể, chúng ta có khái niệm “khu công nghệ cao”, “khu nông nghiệp công nghệ cao”. Bộ H&CN cũng chịu trách nhiệm và có phân cấp đối với các khu và dự án nông nghiệp.

Cụ thể, liên quan đến tiêu chí dự án, trên tinh thần của Luật Công nghệ cao và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao được triển khai với tiêu chí 5% lao động - 1% doanh thu, chưa kể các yêu cầu về công nghệ cao…
Bộ trưởng cho biết thêm, Bộ đang triển khai gói tín dụng 100.000 tỷ đồng, với 273 doanh nghiệp tham gia, đồng thời đặt ra những tiêu chí hết sức ngặt nghèo. Đây là những nền tảng cơ bản tác động mạnh vào nông nghiệp và đúng đối tượng để thúc đẩy, khuyến khích phát triển nông nghiệp công nghệ cao.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường làm rõ thêm: Tới đây, nông nghiệp nước ta sẽ lớn mạnh hơn rất nhiều, nhất là khi đã thích ứng với biến đổi khí hậu, hội nhập quốc tế và tổ chức lại sản xuất. Trong đó, biện pháp quyết định nhất là ứng dụng khoa học - công nghệ cao trong phát triển nông nghiệp. Chính phủ đã và đang thực hiện nghiêm các Nghị quyết của Đảng, của Quốc hội.

"Chúng ta chỉ có hơn 3 triệu ha đất canh tác, nhưng lại làm ra hơn 45 triệu tấn lương thực. Năng suất lúa đã là một trong những nước đi đầu. Đặc biệt, với nhiệm vụ tái cơ cấu, chúng ta đi vào các nhóm giống để bảo đảm chất lượng cao và trước mắt đã đáp ứng được nhu cầu của thị trường thế giới", Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường khẳng định.

Xây dựng các chuỗi sản xuất để phát triển nông nghiệp

Đề cập đến các giải pháp phát triển ngành nông nghiệp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ, tổ chức sản xuất đặc biệt là việc tái cơ cấu lại nông nghiệp đáp ứng yêu cầu hội nhập.

Theo Bộ trưởng, yếu tố có ý nghĩa then chốt là tái cơ cấu lại nông nghiệp theo cơ sở xây dựng các chuỗi cung ứng của khu vực, toàn cầu chứ không thể tổ chức theo kiểu manh mún, nhỏ lẻ. Vai trò của khoa học công nghệ thể hiện rõ trong các yếu tố. Đầu tiên, cần nghiên cứu quy hoạch để tổ chức tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp; quy hoạch này phải dựa trên đánh giá về thị trường, nhu cầu thị trường, điều kiện tiếp cận. Việt Nam ký được các hiệp định thương mại tự do (FTA) không có nghĩa là đã tiếp cận được các thị trường lớn mà còn liên quan đến hàng rào kỹ thuật, các tiêu chuẩn chất lượng, đặc biệt là an toàn thực phẩm.

Công nghệ phải đóng vai trò chủ chốt trong mô hình sản xuất, đặc biệt là trong việc chế biến, bảo đảm chất lượng, bảo đảm an toàn thực phẩm. Việc phối hợp giữa ba bộ gồm Bộ Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công Thương là hết sức cần thiết; phải bắt đầu từ mô hình chuỗi, tổ chức sản xuất và quy hoạch của thị trường. Trong tương lai, ba bộ cần tiếp tục phối hợp trong hoạt động để mở cửa, đáp ứng được yêu cầu của các thị trường khó tính.

Việc thực hiện các thủ tục để đáp ứng các hàng rào kỹ thuật, kiểm định chất lượng sản phẩm có vai trò then chốt và cần có vai trò doanh nghiệp. Doanh nghiệp chính là yếu tố để đưa khoa học công nghệ trong sản xuất nông nghiệp. Quan trọng là phải đưa ra các khung chính sách để các doanh nghiệp, trong đó có cả các doanh nghiệp có đầu tư nông nghiệp sử dụng ứng dụng của khoa học công nghệ, giúp người dân có thể tham gia các chuỗi này.

Ba bộ hiện đang xây dựng các chuỗi sản xuất theo quy mô sản xuất hữu cơ, sản xuất sạch với yêu cầu là đầu mối để đưa vào sản xuất nông nghiệp, thời gian tới sẽ làm việc với các địa phương để xây dựng các mô hình theo các chuỗi này, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nêu quan điểm.

Kết quả ứng dụng KH&CN trong nông nghiệp Cụ thể, đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, 38% giá trị gia tăng trong sản xuất giống cây trồng, vật nuôi. Năng suất một số vật nuôi, cây trồng đạt cao so với các nước trong khu vực và trên thế giới: Lúa đứng đầu ASEAN; cá tra, hồ tiêu đứng đầu thế giới; cà phê, cao su đứng thứ hai thế giới. Trong nông nghiệp, xuất hiện ngày càng nhiều các doanh nghiệp KH&CN, doanh nghiệp công nghệ cao ứng dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại để phát triển sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị như Tập đoàn TH True Milk nhờ áp dụng công nghệ cao theo chuỗi giá trị sản phẩm sữa, đã chú ý từ khâu giống bò, giống cỏ đến công nghệ canh tác, chăn nuôi, thu hoạch, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, từ năm 2012 doanh thu đạt trên 2.000 tỷ đồng, năm 2015 đạt 15.000 tỷ đồng, năm 2017 đạt trên 23.000 tỷ đồng; hay chuỗi sản xuất tôm, chuỗi sản xuất tôm, liên tục trong nhiều năm, các doanh nghiệp đã tiếp nhận kết quả nghiên cứu KH&CN để từng bước làm chủ các khâu trong chuỗi sản xuất tôm từ khâu giống (Công ty Việt Úc), thức ăn cho tôm (Công ty Tôm King), mô hình nuôi tôm (Công ty Trúc Xuân, Công ty Việt Úc), chế biến tôm thành phẩm (Tập đoàn Minh Phú), chế biến phụ phẩm tôm (Công ty Vietnam Food). Đã làm chủ công nghệ tạo giống tăng trưởng nhanh, sạch bệnh, công nghệ nuôi thâm canh, bán thâm canh bền vững, các giải pháp hạn chế ô nhiễm môi trường và quy trình kiểm soát dịch bệnh trong ao nuôi.

Bảo Anh