Làm chủ công nghệ - động lực quan trọng nâng cao năng suất doanh nghiệp

Những năm qua, năng suất lao động luôn là chủ đề được quan tâm hàng đầu của nền kinh tế. Có nhiều yếu tố khác nhau tác động đến năng suất, từ nguồn vốn, chất lượng nhân lực đến hệ thống cơ chế, chính sách và môi trường kinh doanh… Mỗi yếu tố giữ vai trò nhất định, tạo “bệ đỡ” giúp doanh nghiệp tăng hiệu quả sản xuất, nâng cao khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, trong bức tranh tổng thể ấy, năng lực làm chủ công nghệ được xem là yếu tố tác động trực tiếp và rõ nét nhất đến năng suất, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số và tự động hóa đang diễn ra mạnh mẽ.

Làm chủ công nghệ giúp doanh nghiệp thay đổi cách thức vận hành và sản xuất.

Xét về bản chất, năng suất lao động là thước đo phản ánh hiệu quả sử dụng các nguồn lực để tạo ra của cải vật chất. Trong đó, làm chủ công nghệ giúp doanh nghiệp tạo ra bước nhảy vọt, thay đổi cách thức vận hành và sản xuất, từ đó tác động trực tiếp đến năng suất chất lượng sản phẩm.

Một trong những thay đổi dễ nhận thấy nhất khi doanh nghiệp đầu tư công nghệ là khả năng thay thế sức người bằng máy móc, thiết bị. Trong nhiều ngành, đặc biệt là công nghiệp chế biến chế tạo, lao động thủ công vốn đòi hỏi nhiều công sức, tốn thời gian và dễ xảy ra sai lỗi. Khi áp dụng công nghệ, các dây chuyền tự động hóa, robot công nghiệp,... có thể đảm nhiệm những công đoạn nặng nhọc, lặp lại hoặc yêu cầu độ chính xác cao. Điều này không chỉ giảm cường độ lao động cho công nhân, giúp họ tránh tổn hại sức khỏe, mà quan trọng hơn, tạo ra sản lượng cao hơn, ổn định hơn và ít lỗi hơn so với sản xuất thủ công.

Không chỉ dừng lại ở tự động hóa, năng lực làm chủ công nghệ còn mở ra nhiều phương thức nâng cao năng suất thông qua tối ưu hóa quy trình. Ví dụ, các hệ thống quản lý sản xuất, phần mềm hoạch định nguồn lực doanh nghiệp hay các giải pháp phân tích dữ liệu giúp doanh nghiệp kiểm soát dòng nguyên vật liệu, thời gian sản xuất, chất lượng sản phẩm và hiệu suất máy móc. Khi có dữ liệu đầy đủ và phân tích chính xác, doanh nghiệp có thể cắt giảm các lãng phí, rút ngắn thời gian chờ, tối ưu bố trí công việc và giảm tỷ lệ hàng lỗi. Đây chính là những yếu tố đóng góp trực tiếp vào tăng năng suất mà không cần tăng số lượng lao động hay mở rộng diện tích nhà xưởng.

Năng lực công nghệ còn giúp doanh nghiệp gia tăng giá trị sản phẩm. Trong nền kinh tế hiện đại, giá trị không chỉ đến từ khối lượng sản phẩm mà còn từ mức độ tinh xảo, chất lượng cao và hàm lượng chất xám. Khi doanh nghiệp làm chủ công nghệ, họ có thể tạo ra sản phẩm có chất lượng ổn định, độ chính xác cao, thiết kế đa dạng và đáp ứng linh hoạt yêu cầu của khách hàng. Điều này không chỉ tăng giá bán mà còn tạo cơ hội mở rộng thị trường, nâng tầm thương hiệu.

Mặt khác, làm chủ công nghệ còn tạo ra sự chủ động cho doanh nghiệp trong quá trình phát triển. Khi phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu, doanh nghiệp thường gặp khó khăn trong bảo trì, sửa chữa hoặc cải tiến theo nhu cầu thực tế. Việc hiểu và làm chủ công nghệ giúp họ linh hoạt điều chỉnh thiết bị, quy trình cho phù hợp với điều kiện sản xuất, đồng thời tiết kiệm chi phí đầu tư và vận hành. Đây là lợi ích lâu dài, tạo nền tảng để doanh nghiệp không ngừng đổi mới sáng tạo, duy trì năng suất ở mức cao và ổn định.

Ông Nguyễn Tùng Lâm - Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam khai mạc một khóa đào tạo về năng suất xanh.

Ông Nguyễn Tùng Lâm - Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam - Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia đánh giá, công nghệ chính là xương sống giúp doanh nghiệp phát triển và nâng cao năng suất. Tuy nhiên tại Việt Nam, phải nhìn nhận rằng bên cạnh doanh nghiệp lớn đóng vai trò như “sếu đầu đàn” trong cộng đồng doanh nghiệp với mức độ chuyên nghiệp hóa và ứng dụng công nghệ tiên tiến, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đang sử dụng những công nghệ lạc hậu từ nhiều năm trước hoặc sử dụng công nghệ đã tân trang dẫn đến năng suất lao động thấp.

Các chuyên gia cho rằng, để đạt được năng lực làm chủ công nghệ, doanh nghiệp cần đầu tư đồng bộ vào nhiều yếu tố. Trước hết là nguồn nhân lực đủ trình độ để vận hành, bảo trì và cải tiến thiết bị. Bên cạnh đó là nguồn vốn để đầu tư máy móc hiện đại, cũng như sự hỗ trợ của cơ chế, chính sách nhằm giảm chi phí đổi mới công nghệ. Điều này cho thấy, dù công nghệ là yếu tố tác động trực tiếp đến năng suất nhưng nó không thể tách rời khỏi những yếu tố nền tảng khác như vốn, nhân lực hay chính sách phát triển khoa học công nghệ.

Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới mục tiêu nâng cao năng suất lao động quốc gia và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, vai trò của công nghệ càng trở nên cấp thiết. Doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư thiết bị mới mà quan trọng hơn là phải xây dựng khả năng làm chủ, hiểu, vận hành và cải tiến công nghệ. Đây mới chính là “năng lực lõi” để doanh nghiệp phát triển bền vững, tăng năng suất một cách dài hạn và thích ứng linh hoạt với sự thay đổi của thị trường.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng từng nhấn mạnh về giải pháp đột phá phát triển khoa học công nghệ, đó là: Đầu tư nâng cấp hạ tầng khoa học, công nghệ, các phòng Lab hiện đại, kiên trì đưa nghiên cứu cơ bản về các đại học (vì đây là nơi tập trung nhân lực nghiên cứu cơ bản: các giáo sư và nghiên cứu sinh), phát triển công nghệ tập trung vào các viện công nghệ và doanh nghiệp; có chính sách chiết khấu thuế cho các khoản chi phát triển khoa học, công nghệ của doanh nghiệp, để kích thích các doanh nghiệp chi cho nghiên cứu phát triển, đạt mục tiêu 60-80% chi cho khoa học, công nghệ là từ doanh nghiệp.

Khoa học, công nghệ lúc này tập trung chủ yếu vào các công nghệ chiến lược, là các công nghệ tạo ra sự phát triển đột phá, phát triển chất lượng cao, có giá trị gia tăng cao, tạo nền tảng cho các ngành công nghiệp khác, giúp đưa Việt Nam lên tuyến đầu về khoa học, công nghệ. Nghiên cứu cơ bản cũng phải tập trung vào hỗ trợ cho phát triển các công nghệ chiến lược, các sản phẩm chiến lược của quốc gia.

Thanh Tùng