Mô hình kinh tế tuần hoàn trong xử lý chất thải: Giải pháp hữu hiệu hướng đến Net Zero

Bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu đòi hỏi các quốc gia phải giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị COP26, định hướng chiến lược cho sự phát triển bền vững. Các dự án bù đắp carbon, bao gồm năng lượng tái tạo, trồng rừng, thu giữ và tiêu hủy khí metan, cùng với các giải pháp tiết kiệm năng lượng, đóng vai trò then chốt trong việc giảm thiểu khí nhà kính.

Mô hình kinh tế tuần hoàn trong xử lý chất thải là giải pháp hữu hiệu hướng đến mục tiêu Net Zero. (Ảnh minh họa)

Trong đó, mô hình kinh tế tuần hoàn trong xử lý chất thải được đánh giá là hướng đi mới, vừa giúp xử lý ô nhiễm môi trường, vừa tạo ra tiềm năng kinh tế nhờ đưa chất thải quay lại làm đầu vào cho sản xuất. Theo ông Lê Quang Linh, Chuyên gia dự án giảm phát thải, tài chính xanh, Công ty CP Khoa học và môi trường Giant Barb, các giải pháp tuần hoàn chất thải còn là giải pháp hữu hiệu cắt giảm khí thải, tạo ra tín chỉ carbon và hướng đến Net Zero. Cụ thể, ông Linh đề xuất 4 lĩnh vực tiềm năng để giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách theo hướng cắt giảm phát thải:

Thứ nhất, làm than sinh học (biochar) từ phế phẩm nông nghiệp như rơm, trấu, bã mía, vỏ cà phê, vỏ dừa… Biochar là vật liệu xốp, giàu carbon, giúp cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng giữ nước, qua đó tăng năng suất cây trồng mà không phải phụ thuộc vào phân bón. Ngoài ra, biochar cũng có khả năng hấp thụ kim loại nặng, hóa chất sử dụng trong nông nghiệp, bên cạnh việc giảm 10 – 12% lượng khí thải carbon do chuyển đổi thành năng lượng hoặc lưu trữ lâu dài trong đất.

Thứ hai, thu hồi khí sinh học (biogas) từ chất thải chăn nuôi. Chăn nuôi là ngành tạo ra lượng chất thải khổng lồ, với 61 triệu tấn phân, 304 triệu m3 nước thải và 15 triệu tấn khí thải carbon mỗi năm. Đặc biệt, chất thải từ chăn nuôi heo không xử lý đúng cách là khí metan, gây hiệu ứng nhà kính mạnh gấp 25 lần CO2. Tuy nhiên, nếu thu hồi khí metan thông qua hệ thống biogas, ngoài việc giảm đáng kể khí nhà kính, còn tạo ra nguồn năng lượng sạch với giá cả phải chăng.

Thực tế, chương trình Biogas cho ngành chăn nuôi Việt Nam đã được triển khai, phát hành khoảng 928.000 tín chỉ carbon mỗi năm, với doanh thu từ tín chỉ carbon chiếm khoảng 50% ngân sách chương trình. Các trang trại cá nhân cũng tiết kiệm chi phí đáng kể nhờ tự chủ nguồn điện từ biogas.

Thứ ba, thu hồi khí từ bãi rác để phát điện. Tương tự như chất thải chăn nuôi, chất thải rắn sinh hoạt cũng thải ra rất nhiều khí metan, do đó hoàn toàn có thể sử dụng giải pháp thu hồi metan làm nhiên liệu tương tự như biogas.

Thứ tư, đốt rác phát điện. Đây là công nghệ phổ biến ở các nước phát triển, có khả năng giảm thể tích và khối lượng rác thải từ 90 - 95%, qua đó giảm khí metan phát sinh. Các nhà máy đốt rác vừa xử lý chất thải rắn, vừa tạo ra năng lượng giúp lưới điện quốc gia giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Theo ông Linh, Việt Nam có thể tạo ra 200MW điện từ 4.000 tấn rác thải mỗi ngày.

Có thể nói, Việt Nam có tiềm năng to lớn để phát triển các dự án carbon đa dạng, từ biochar nông nghiệp đến thu hồi biogas và các giải pháp chuyển hóa chất thải thành năng lượng. Các dự án này không chỉ đóng góp trực tiếp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính quốc gia mà còn mang lại nhiều lợi ích đồng thời về kinh tế, xã hội và môi trường.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa đầy đủ tiềm năng, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và chính sách, đầu tư vào năng lực công nghệ và hệ thống MRV (Công cụ đánh giá các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính) đạt chuẩn quốc tế. Huy động tài chính xanh thông qua cơ chế sáng tạo và tăng cường hợp tác quốc tế sẽ giúp giải quyết vấn đề chi phí đầu tư ban đầu cao. Nâng cao nhận thức cộng đồng và khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp cũng là những yếu tố then chốt.

Thanh Tùng