Mở rộng cơ hội xuất khẩu rau củ quả chính ngạch sang thị trường Trung Quốc

Thống kê của Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho thấy, kim ngạch rau quả xuất khẩu của Việt Nam năm 2023 đạt 5,6 tỷ USD, riêng Trung Quốc là 3,63 tỷ USD, chiếm gần 65% tổng kim ngạch xuất khẩu trái cây của Việt Nam. Năm 2024, dự kiến kim ngạch rau quả xuất khẩu của Việt Nam sẽ khoảng 7,5 tỷ USD, riêng Trung Quốc sẽ đạt trên 5 tỷ USD, chiếm khoảng 70% khối lượng rau quả xuất khẩu. Tuy vậy, theo ông Đặng Phúc Nguyên, thị trường Trung Quốc cũng có nhiều thách thức với doanh nghiệp Việt Nam, vì đây là thị trường có tính cạnh tranh cao. 

Hàng Việt Nam khi sang Trung Quốc phải cạnh tranh với các đối thủ từ Thái Lan, Malaysia, Philippines, Campuchia, Australia… và một số nước ở Nam Mỹ như Peru, Ecuador. Đặc biệt, một số loại rau quả như: Chuối, thanh long, vải, nhãn, bưởi, gừng, tỏi… xuất khẩu còn phải cạnh tranh với hàng nội địa Trung Quốc. Bên cạnh đó, các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm của Trung Quốc ngày càng nghiêm ngặt, thay đổi, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải cập nhật và đáp ứng được các yêu cầu.

Theo đại diện Hiệp hội rau quả, doanh nghiệp muốn đưa hàng hóa vào Trung Quốc cần nắm bắt thời vụ sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu và thực hiện truy xuất nguồn gốc… Chú ý khai thác các tỉnh, khu vực địa phương phía Bắc Trung Quốc như: Sơn Đông, Bắc kinh, Thượng Hải…

Đánh giá về tiềm năng thị trường Trung Quốc, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam (Vinafruit) cho biết, người tiêu dùng Trung Quốc rất quan tâm đến các sản phẩm nông sản rau quả sạch, an toàn, có nguồn gốc tự nhiên và giá thành hợp lý. Nhu cầu này lại chính là điểm mạnh sẵn có của rau quả Việt Nam nên hoàn toàn có thể đáp ứng. Nhiều loại trái cây Việt Nam ngày càng được người tiêu dùng Trung Quốc biết đến và ưa chuộng, nhờ hương vị thơm ngon và chất lượng không thua kém các nước xung quanh.

Mở rộng cơ hội xuất khẩu rau củ quả chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. Ảnh minh họa

“Các cửa khẩu đường bộ ở biên giới Việt Nam nằm rất gần các chợ đầu mối của Trung Quốc là điều kiện thuận lợi không nước nào có được, từ đó rút ngắn rất nhiều thời gian vận chuyển, giảm đáng kể chi phí logistics so với các nước khác. Đó là chưa kể các cảng biển ở Trung Quốc cũng rất gần các cảng Việt Nam, điều này giúp tăng thêm tính cạnh tranh cho ngành hàng rau quả Việt Nam”, ông Nguyên nên lợi thế.

Tiềm năng và lợi thế là vậy, song ông Nguyên cũng đưa ra những thách thức đối với rau quả Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc. Ngoài việc tồn tại quá nhiều đối thủ nước ngoài cạnh tranh, rau quả Việt Nam còn phải cạnh tranh với chính rau quả nội địa của Trung Quốc. Trong khi đó, các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm của Trung Quốc ngày càng nghiêm ngặt và thay đổi nhanh, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải cập nhật và sớm đáp ứng được yêu cầu. Đặc biệt, các quy định về vệ sinh thực vật và kiểm dịch động thực vật của Trung Quốc khá phức tạp và rất mất thời gian.

Hàng rau quả xuất khẩu của Việt Nam phải có mã số vùng trồng do Hải quan Trung Quốc (GACC) kiểm tra cấp. Các cơ sở chế biến, đóng gói cũng phải đăng ký xin mã số của Hải quan Trung Quốc cấp sau khi kiểm tra nghiêm ngặt. Việc tìm kiếm khách hàng và xây dựng kênh phân phối tại Trung Quốc cũng là một thách thức không nhỏ đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Đa số hàng rau quả Việt Nam được bán cho các thương lái nhỏ lẻ của Trung Quốc tập trung nhiều ở biên giới phía Bắc, doanh nghiệp Việt chưa thâm nhập sâu vào thị trường sâu trong nội địa và các tỉnh, khu vực phía Bắc Trung Quốc”, ông Nguyên nêu loạt trở ngại.

Không nên coi thị trường Trung Quốc là dễ tính

Bà Nguyễn Thị Thành Thực, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ phần mềm AutoAgri chia sẻ, do mùa đông ở phía Bắc Trung Quốc lạnh, nhiều vùng sản xuất rau củ gặp khó khăn. Nguồn cung rau củ từ châu Âu, Nhật Bản, Nga... cũng khan hiếm. Trong khi đó, Việt Nam là khu vực lý tưởng để sản xuất rau màu vụ đông, nhất là tại miền Bắc. Nếu được xuất khẩu chính ngạch, sản xuất rau vụ đông của Việt Nam sẽ đỡ rủi ro.

Lưu ý các doanh nghiệp khi xuất khẩu sản phẩm rau củ quả chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, ông Nguyễn Trung Kiên, chuyên viên Vụ thị trường châu Á, châu Phi (Bộ Công Thương) cho rằng, các doanh nghiệp cần làm mới quan điểm về khai thác thị trường Trung Quốc. Trong đó, doanh nghiệp cần xác định Trung Quốc là thị trường xuất khẩu có tiêu chuẩn cao và hết sức khắt khe, nên cần chuyển nhanh, chuyển mạnh sang hình thức thương mại chính quy, hướng tới xuất khẩu các mặt hàng chất lượng cao, bền vững; giảm phụ thuộc tiến tới dừng hình thức xuất khẩu tiểu ngạch.

“Các doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng và bảo vệ thương hiệu, tránh bị mất thương hiệu ở thị trường Trung Quốc. Muốn vậy, doanh nghiệp nên tuân thủ quy định của Trung Quốc về tiêu chuẩn, chất lượng, kiểm nghiệm - kiểm dịch, bao vì và truy xuất nguồn gốc. Để sớm tiếp cận và thành công, doanh nghiệp cần xây dựng đội ngũ nhân viên thông thạo tiếng Trung, có hiểu biết về văn hóa Trung Quốc gắn với đầu tư nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất, chế biến, bảo quản sản phẩm. Đặc biệt, doanh nghiệp cần hết sức quan tâm khai thác thị trường B2B (doanh nghiệp với doanh nghiệp) và B2C (doanh nghiệp với người tiêu dùng) Trung Quốc thông qua các nền tảng thương mại điện tử”, ông Kiên khuyến nghị.

Ngoài ra, các doanh nghiệp không chỉ tập trung vào một vài loại trái cây mà cần đa dạng hóa sản phẩm, kể cả sản phẩm chế biến sâu để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng ngày càng đa dạng về mẫu mã và xuất xứ. Chính phủ cần đàm phán và ký kết các nghị định thư với Trung Quốc, giúp doanh nghiệp mở rộng thêm mặt hàng xuất khẩu.

Song song với các giải pháp trên, ông Nguyên cũng đề nghị các doanh nghiệp Việt Nam kết hợp với các doanh nghiệp Trung Quốc để cùng nhau xây dựng chuỗi cung ứng, phân phối các sản phẩm rau quả Việt Nam xuất khẩu vào Trung Quốc trên tinh thần đôi bên cùng có lợi.

Khánh Mai (t/h)