Mỹ phẩm lậu, hàng giả tuồn vào Việt Nam qua TikTok: Cảnh báo bẫy mua hàng online giá rẻ

Hơn 47.000 sản phẩm vi phạm và phần mềm quản lý từ Trung Quốc

Đội Quản lý thị trường (QLTT) số 1 thuộc Cục QLTT tỉnh Quảng Ninh tiến hành kiểm tra một kho hàng nằm trong khuôn viên Công ty cổ phần Thương mại Đồng Tâm (phường Móng Cái 3). Kho hàng từng được ông Đỗ Văn Quang (trú tại phường Móng Cái 2) thuê từ đầu tháng 6, chỉ vài tuần trước khi ông này qua đời.

Tại hiện trường, lực lượng chức năng phát hiện tổng cộng 47.127 sản phẩm vi phạm, bao gồm: 16.166 sản phẩm mỹ phẩm nhập lậu, trị giá khoảng 1,1 tỷ đồng; 15.511 sản phẩm hàng hóa nhập lậu khác, trị giá khoảng 80 triệu đồng; 15.450 sản phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ, trị giá ước tính 65 triệu đồng. Tổng giá trị hàng hóa vi phạm được ước tính hơn 1,2 tỷ đồng.

Lực lượng chức năng kiểm tra kho hàng.

Điều đáng lo ngại là toàn bộ kho hàng được vận hành thông qua phần mềm điều hành được lập trình bằng tiếng Trung Quốc, không tích hợp với bất kỳ hệ thống quản lý thương mại điện tử trong nước nào. Hệ thống phần mềm này được xác định do người Trung Quốc phát triển và quản lý từ xa.

Theo ông Phạm Văn Công (em rể ông Quang), người đứng tên hợp đồng thuê kho, toàn bộ hàng hóa không thuộc sở hữu của gia đình. Kho được ông Quang ký hợp đồng cho một người Trung Quốc tên là A PIN thuê vào ngày 1/6. Như vậy, chỉ chưa đầy 3 tuần sau khi hợp đồng được ký, ông Quang đã qua đời, để lại một kho hàng hoạt động “ẩn danh” với quy mô lớn.

Hàng lậu “ẩn mình” qua TikTok và 1688.com

Điểm đặc biệt của vụ việc là toàn bộ đơn hàng được đặt qua hàng trăm tài khoản TikTok, sau đó trung chuyển tại kho này và giao cho đơn vị vận chuyển. Nguồn hàng chủ yếu nhập từ 1688.com, một nền tảng thương mại điện tử nội địa của Trung Quốc.

Hệ thống phần mềm tại kho cho thấy các giao dịch được ghi nhận bắt đầu từ ngày 15/2, với tổng số tiền giao dịch khoảng 12 triệu nhân dân tệ (tương đương 43 tỷ đồng). Tuy nhiên, do dữ liệu hoàn toàn bằng tiếng Trung và không liên kết với cơ quan quản lý trong nước nên cơ quan chức năng chưa thể truy xuất thông tin tài khoản TikTok, số lượng đơn hàng thực tế đã bán ra, cũng như tổng lợi nhuận.

“Cách vận hành theo mô hình ‘kho trung chuyển ảo’ giúp các đối tượng giấu nhẹm danh tính, chia nhỏ rủi ro và khó bị truy vết, nhất là khi hoạt động phân phối chủ yếu thông qua nền tảng mạng xã hội và công nghệ xuyên biên giới,” đại diện QLTT tỉnh Quảng Ninh cho biết.

Theo các chuyên gia, việc người tiêu dùng nhẹ dạ mua hàng qua livestream TikTok, không kiểm tra nguồn gốc đang tạo điều kiện cho các loại hàng nhập lậu, mỹ phẩm kém chất lượng “tấn công” vào thị trường nội địa.

Chuyên gia về an toàn tiêu dùng cảnh báo, việc mua hàng hóa không rõ nguồn gốc trên TikTok không chỉ là hành vi tiếp tay cho buôn lậu, mà còn tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe, đặc biệt với các loại mỹ phẩm nhập lậu, không kiểm định. Da mặt, tóc, nội tiết đều có thể bị ảnh hưởng nếu dùng sản phẩm kém chất lượng. Hiện nay, nhiều người tiêu dùng chỉ quan tâm giá rẻ và livestream hấp dẫn, bỏ qua kiểm tra nhãn mác, tem phụ, chứng từ nguồn gốc, hạn sử dụng… khiến nguy cơ ngộ độc mỹ phẩm, dị ứng, kích ứng da ngày càng phổ biến.

Lỗ hổng quản lý và bài toán truy xuất xuyên biên giới

Đại diện Cục QLTT nhận định, đây là vụ việc điển hình về thủ đoạn buôn lậu thời đại số: sử dụng phần mềm vận hành từ xa, “kho ma” tại Việt Nam, phân phối qua mạng xã hội, thanh toán qua hệ thống không kiểm soát. Đây là mô hình kinh doanh phi truyền thống, không cửa hàng, không nhân viên bán hàng, không dữ liệu đồng bộ với cơ quan quản lý Việt Nam.

Hệ thống này cũng tạo lỗ hổng lớn trong việc truy thu thuế, kiểm tra chất lượng hàng hóa, giám sát chuỗi cung ứng, khiến hoạt động buôn lậu trở nên tinh vi và khó kiểm soát hơn bao giờ hết.

Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển nhanh và thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ trên các nền tảng xuyên biên giới như TikTok, người tiêu dùng cần tỉnh táo và chọn lựa kênh mua hàng đáng tin cậy. Cơ quan chức năng cũng đang đề xuất các biện pháp mạnh tay như: Yêu cầu TikTok Việt Nam hợp tác chia sẻ dữ liệu người bán. Kiểm soát hàng hóa livestream bán hàng xuyên biên giới. Tăng cường hậu kiểm các kho hàng không đăng ký kinh doanh.

Vụ phát hiện kho hàng “ma” ở Quảng Ninh là lời cảnh tỉnh nghiêm trọng cho cả cơ quan quản lý và người tiêu dùng. Trong thời đại số, nơi hàng hóa có thể được giao dịch chỉ bằng một cú chạm màn hình, sự lơ là của người mua và sự chậm chân của cơ quan quản lý đều có thể biến Việt Nam thành “bãi đáp” cho hàng lậu và sản phẩm độc hại. Người tiêu dùng cần chủ động bảo vệ bản thân bằng cách nói “không” với hàng hóa không rõ nguồn gốc, đồng thời yêu cầu các nền tảng như TikTok phải minh bạch, có trách nhiệm với thị trường mà họ đang kiếm lời.

An Nguyên