Nhiều loài hải sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam nguy cơ bị Mỹ dừng nhập khẩu

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), Mỹ hiện vẫn là một trong những thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Nửa đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Mỹ đạt khoảng 905 triệu USD, tăng 17,5% so với cùng kỳ năm 2024.

Tính đến hết tháng 7/2025, con số này đã lên tới 1,05 tỷ USD, tăng hơn 10% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, riêng tháng 7/2025, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ chỉ đạt 145,8 triệu USD, giảm gần 20% so với cùng kỳ năm 2024 do tác động của các biện pháp thuế quan và rào cản kỹ thuật mới. Những con số trên cho thấy tầm quan trọng của thị trường Mỹ đối với ngành thủy sản Việt Nam.

Tuy nhiên ngành thủy sản Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn khi Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Mỹ (NOAA) thông báo từ chối công nhận tương đương 12 nghề khai thác hải sản của Việt Nam theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA). Quyết định này có thể dẫn đến việc ngừng nhập khẩu nhiều loài hải sản chủ lực của Việt Nam vào Mỹ từ ngày 1/1/2026, ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu và sinh kế của hàng trăm nghìn ngư dân và lao động trong ngành.

Mỹ là thị trường lớn nên việc từ chối công nhận 12 nghề khai thác hải sản của Việt Nam gây khó khăn cho doanh nghiệp và ngư dân. Ảnh: Tuổi Trẻ

Trước tình hình này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã gửi thư đến Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick, đề nghị xem xét lại quyết định của NOAA.

Trong thư, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh rằng quyết định này không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp, nông dân, ngư dân Việt Nam mà còn tác động đến lợi ích của nhà nhập khẩu, người lao động và người tiêu dùng Mỹ. Ông đề nghị Bộ trưởng Lutnick quan tâm, xem xét khách quan nhằm đảm bảo kết quả hợp lý cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôm Việt Nam, những đối tác tin cậy và kinh doanh công bằng tại thị trường Mỹ trong vụ rà soát hành chính lần thứ 19 về thuế chống bán phá giá tôm nhập khẩu từ Việt Nam đang diễn ra.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đã gửi công văn khẩn đến các cơ quan chức năng, đề nghị phối hợp khẩn cấp để bảo vệ doanh nghiệp thủy sản, tháo gỡ khó khăn, duy trì xuất khẩu sang Mỹ và hạn chế tối đa nguy cơ dừng từ 1/1/2026. VASEP cũng kêu gọi Chính phủ xem xét khách quan và hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Mỹ để giải quyết vấn đề này.

Theo thông tin từ VASEP, NOAA đã công nhận tương đương đối với 14 nghề cá của Việt Nam, bao gồm mực ống, cá cơm, cá trích lưới vây, cá ngừ mắt to, cá ngừ vây vàng, cá ngừ vằn, cá thu. Tuy nhiên, 12 nghề cá khác không đạt tương đương, sẽ bị dừng nhập khẩu vào Mỹ từ ngày 1/1/2026, trong đó có nhiều loài hải sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ như cá ngừ, cá kiếm, cá mú, cá thu, cá đối, ghẹ, mực, cá nục.

VASEP cho biết lý do chính khiến Mỹ đưa ra quyết định này là vì sự hiện diện của các loài động vật có vú biển có nguy cơ tuyệt chủng tại ngư trường Việt Nam, cùng với việc thiếu cơ chế giám sát và báo cáo toàn diện về tình trạng đánh bắt ngẫu nhiên. Đây là những yêu cầu khắt khe mà NOAA đặt ra để bảo vệ đa dạng sinh học biển.

Theo VASEP, Mỹ là thị trường lớn với kim ngạch khoảng 500 triệu USD hải sản nhập khẩu mỗi năm từ Việt Nam. Nếu lệnh cấm có hiệu lực, nguy cơ mất đi thị trường này sẽ là tổn thất nặng nề, nhất là khi nhiều sản phẩm xuất khẩu sang Mỹ nằm trong nhóm 12 nghề cá vừa bị từ chối công nhận tương đương. Hệ lụy trực tiếp của sự sụt giảm xuất khẩu là hàng trăm nghìn ngư dân và công nhân trong các nhà máy chế biến hải sản sẽ bị ảnh hưởng sinh kế. Không chỉ vậy, chuỗi cung ứng thủy sản từ khai thác, thu mua, chế biến đến xuất khẩu cũng sẽ bị tác động tiêu cực. Về lâu dài, nguy cơ uy tín thủy sản Việt Nam suy giảm trên thị trường quốc tế là điều khó tránh khỏi.

Để đối phó với tình hình này, VASEP kiến nghị thành lập tổ công tác liên ngành gồm Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các hiệp hội ngành hàng để rà soát toàn diện hồ sơ nghề cá, xây dựng kế hoạch ứng phó tổng thể với phán quyết của NOAA; cần rà soát và hoàn thiện các quy định, chính sách quản lý nghề cá, đặc biệt liên quan đến việc giám sát, báo cáo tình trạng đánh bắt ngẫu nhiên thú biển.
cafef

Ngoài ra, VASEP cũng đề xuất hợp tác quốc tế, tranh thủ hỗ trợ kỹ thuật từ Mỹ và tổ chức quốc tế; nâng cấp hệ thống quan trắc, thiết bị giảm thiểu đánh bắt ngẫu nhiên; đào tạo, tuyên truyền cho ngư dân.

Quyết định của NOAA là một thách thức lớn đối với ngành thủy sản Việt Nam, nhưng cũng là cơ hội để ngành này nâng cao năng lực quản lý, bảo vệ động vật biển có vú và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Việc phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế là cần thiết để vượt qua khó khăn này và duy trì xuất khẩu thủy sản sang Mỹ.

 An Dương (T/h)