Nâng cao chất lượng, hiệu quả quy chuẩn kỹ thuật thông qua áp dụng Thực hành Quy định tốt

Ngày 27/10/2025, tại Phú Thọ, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia (STAMEQ) phối hợp cùng Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát triển (RT4D) tổ chức Hội thảo “Nâng cao chất lượng quy chuẩn kỹ thuật thông qua Thực hành Quy định tốt (GRP)”.

Tham dự hội thảo, về phía Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia (Uỷ ban) có TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Uỷ ban; ông Nguyễn Văn Khôi - Trưởng ban Ban Tiêu chuẩn; bà Nguyễn Thị Mai Phương - Phó Giám đốc Văn phòng TBT Việt Nam.

Phía Chương trình RT4D có sự góp mặt của bà Arabella Bennett - Bí thư thứ hai (Kinh tế), Đại sứ quán Australia tại Việt Nam; Bà Nguyễn Thị Thanh Mai - Giám đốc Khu vực, Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát Triển (RT4D); TS. Cesar Cordova - Giám đốc Cấp cao, Jacobs, Cordova & Associates (JC&A) cùng gần 50 các đại biểu tham dự là cán bộ thuộc các đơn vị liên quan.

TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia.

Phát biểu khai mạc chương trình, TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia - Bộ Khoa học và Công nghệ nhận định, trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu rộng vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đặc biệt là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), yêu cầu nâng cao chất lượng thể chế, quy định và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) ngày càng trở nên cấp thiết.

Các QCVN không chỉ là công cụ quản lý nhà nước quan trọng nhằm đảm bảo an toàn, chất lượng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường, mà còn là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh và khả năng tiếp cận thị trường quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam.

Trong quá trình đó, Thực hành Quy định tốt (Good Regutatory Practices - GRP) là công cụ thiết yếu giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả của các quy định kỹ thuật, góp phần tạo môi trường pháp lý ổn định, minh bạch và thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội.

GRP giúp cơ quan quản lý xây dựng quy định dựa trên bằng chứng, có đánh giá tác động đầy đủ và khách quan; tăng cường tham vấn, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quá trình soạn thảo; giảm thiểu các rào cản kỹ thuật không cần thiết đối với thương mại, thúc đẩy đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

TS. Trần Hậu Ngọc cho biết, hội thảo là một trong những hoạt động trọng tâm của Dự án “Áp dụng hiệu quả Thực hành Quy định tốt trong xây dựng quy định kỹ thuật và thủ tục đánh giá sự phù hợp”, do Chính phủ Australia và New Zealand tài trợ thông qua Sáng kiến Phát triển Thương mại Khu vực (Regional Trade for Development - RT4D), nằm trong Chương trình Hỗ trợ thực hiện Hiệp định RCEP (RISP).

Dự án được Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia chủ trì thực hiện trong giai đoạn 2025-2027, mục tiêu tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ của các Bộ, ngành, địa phương trong việc xây dựng, thẩm định và thực thi QCVN theo hướng hiệu quả, minh bạch, phù hợp thông lệ quốc tế.

Bà Arabella Bennett - Bí thư thứ hai (Kinh tế), Đại sứ quán Australia tại Việt Nam.

Chia sẻ tại chương trình, bà Arabella Bennett, Bí thư thứ hai (Kinh tế), Đại sứ quán Australia tại Việt Nam nhấn mạnh: “Nâng cao chất lượng và tính nhất quán của các quy chuẩn kỹ thuật là yếu tố then chốt thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực. Australia tự hào đồng hành cùng Việt Nam trong nỗ lực tăng cường sử dụng bằng chứng, mở rộng tham vấn và bảo đảm minh bạch trong quá trình xây dựng chính sách và quy định".

Thông qua việc nâng cao nhận thức và năng lực áp dụng Thực hành quản lý quy định tốt, dự án đang góp phần thúc đẩy quá trình hiện đại hóa khung pháp lý của Việt Nam, hướng tới một nền quản lý công minh bạch, có thể dự báo và trách nhiệm hơn, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững và hội nhập khu vực sâu rộng hơn.

Bà Nguyễn Thị Thanh Mai - Giám đốc Khu vực, Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát Triển (RT4D) cho hay, thời gian qua, cả thế giới đã chứng kiến nhiều biến động phức tạp, từ những xung đột ở những khu vực xa xôi, cho đến một số bất ổn ngay trong khu vực ASEAN, từ đứt gãy trong chuỗi cung ứng cho đến việc các hàng rào thuế quan ngày càng gia tăng. Tuy nhiên dù trong bối cảnh đầy thách thức, các nước trong khối thương mại tự do ASEAN - Australia - New Zealand vẫn không ngừng thúc đẩy hợp tác thương mại và đầu tư.

RT4D hay còn gọi là Chương trình Thương mại khu vực vì phát triển, là đơn vị cùng Ban Thư ký ASEAN triển khai chương trình hợp tác kinh tế và hỗ trợ kỹ thuật trong khối này trong khuôn khổ hiệp định RCEP và hiệp định AANZFTA.

Bà Nguyễn Thị Thanh Mai thông tin, Dự án có 04 hợp phần và cho đến nay đã triển khai thành công trong 2 hợp phần: Hợp phần thứ nhất xây dựng 02 báo cáo đánh giá hiện trạng của Việt Nam trong việc triển khai Quy định tốt GRP và thực hiện đánh giá tác động chính sách RIA; Hợp phần thứ 2 là Xây dựng hai hướng dẫn chi tiết và từng bước thực hiện GRP và RIA; Hợp phần thứ 3 là một chuỗi hội thảo nâng cao năng lực ở 3 khu vực Bắc, Trung, Nam của Việt Nam; Hợp phần thứ 4 là hội thảo khu vực với sự tham dự của các quốc gia thành viên như một diễn đàn để giới thiệu các kết quả của dự án, chia sẻ kinh nghiệm giữa các nước thành viên và tăng cường hợp tác trong khối, dự kiến vào giữa năm sau.

“Không chỉ dự án này, RT4D với vai trò là đơn vị thực thi chương trình hợp tác kinh tế của khối AANZ trong khuôn khổ hiệp định AANZFTA và RCEP, còn triển khai nhiều dự án khác nhằm hỗ trợ các quốc gia thành viên trong việc thực thi hiệu quả những cam kết trong hiệp định. Chúng tôi cam kết tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ban Thư ký ASEAN và các quốc gia thành viên tiếp tục thực thi hiệu quả các dự án, góp phần thúc đẩy hợp tác chặt chẽ giữa các nước thành viên, vì một khu vực tự do, minh bạch, hợp tác và phát triển”, bà Nguyễn Thị Thanh Mai bày tỏ.

 Ông Nguyễn Văn Khôi, Trưởng ban Ban Tiêu chuẩn, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia.

Trong khuôn khổ chương trình, ông Nguyễn Văn Khôi, Trưởng ban Ban Tiêu chuẩn đã trình bày về những điểm mới của Luật số 70/2025/QH15 của Quốc hội: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

Ông Khôi cho biết, Luật Sửa đổi, bổ sung Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật 2025 được Quốc hội thông qua ngày 14/6/2025 và có hiệu lực từ 01/01/2026. Ông nhấn mạnh: “Lần đầu tiên, luật đưa ra tuyên ngôn về tiêu chuẩn, khẳng định tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật là công cụ quản lý nền tảng, bao trùm mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội, nhằm bảo đảm an toàn, chất lượng, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng cuộc sống".

Chia sẻ về quá trình đánh giá tác động của dự thảo QCVN trước khi được ban hành, ông Khôi cho biết, cơ quan ban hành quy chuẩn kỹ thuật có trách nhiệm thực hiện đánh giá tác động của quy chuẩn với sự tham gia của các cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan. Đồng thời, cơ quan này phải tổ chức tham vấn, lấy ý kiến công khai, rộng rãi về hồ sơ dự thảo QCVN trên Cổng thông tin điện tử của mình và Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng. Dự thảo QCVN cũng cần được gửi lấy ý kiến các nước thành viên WTO theo nghĩa vụ minh bạch hóa, thời gian lấy ý kiến về dự thảo ít nhất là 60 ngày

Trong đó, nội dung cơ bản của Báo cáo đánh giá tác động QCVN bao gồm: Khái quát chung về nội dung dự thảo quy chuẩn kỹ thuật; Xác định vấn đề (thu thập, phân tích, đánh giá mức độ rủi ro, bất cập trên thực tiễn, diễn giải cụ thể các nội dung của dự thảo QCVN có khả năng tác động và lý do quy định); Đưa ra các phương án/giải pháp giải quyết vấn đề; phân tích, đánh giá tác động tích cực và tác động tiêu cực của từng giải pháp đối với Nhà nước, người dân, doanh nghiệp;

Tính khả thi, sẵn sàng của hạ tầng kỹ thuật, năng lực hoạt động đánh giá sự phù hợp sau khi quy chuẩn kỹ thuật được ban hành (phòng thử nghiệm, tổ chức chứng nhận, giám định trong nước đủ năng lực, phân bổ 3 miền…); Thời điểm quy chuẩn có hiệu lực; Thời hạn chuyển tiếp; Quá trình tham vấn các vấn đề có khả năng tác động và giải trình ý kiến liên quan; Kiến nghị giải pháp tối ưu trên cơ sở phân tích, kết quả của quá trình tham vấn.

Bà Nguyễn Thị Mai Phương - Phó Giám đốc Văn phòng TBT Việt Nam.

Tại phiên thảo luận, bà Nguyễn Thị Mai Phương - Phó Giám đốc Văn phòng TBT Việt Nam đã trình bày về vai trò của GRP với Quy chuẩn kỹ thuật. Trong phần trình bày, bà Mai Phương đã phân tích về vai trò của GRP trong xây dựng và áp dụng QCVN tại Việt Nam. GRP cung cấp bộ công cụ đa dạng và toàn diện, giúp cơ quan nhà nước quản lý quy định một cách khoa học và hiệu quả từ khâu xây dựng đến thực thi QCVN.

Bà Mai Phương khẳng định, GRP giúp cải thiện chất lượng QCVN thông qua 4 điểm: Thứ nhất, GRP giúp bảo đảm QCVN được ban hành một cách “cần thiết” và “hợp lý” - Thông qua đánh giá tác động quy chuẩn (RIA), cơ quan soạn thảo xác định rõ vấn đề thực tế cần quản lý, tránh tình trạng ban hành tràn lan, chồng chéo. Nhờ đó, mỗi QCVN được xây dựng dựa trên nhu cầu thực tiễn, không phải xuất phát từ thói quen quản lý hay sức ép hành chính.

Thứ hai, GRP đảm bảo QCVN mang lại lợi ích lớn hơn chi phí - GRP yêu cầu phân tích chi phí – lợi ích, giúp tránh quy định gây gánh nặng không cần thiết. QCVN chỉ được ban hành khi lợi ích xã hội ròng là dương, tạo động lực tuân thủ và giảm phản ứng từ doanh nghiệp.

Thứ ba, GRP giúp QCVN hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế và tránh rào cản thương mại - Theo Hiệp định TBT/WTO, các QCVN phải dựa trên tiêu chuẩn quốc tế trừ khi có lý do chính đáng. GRP bảo đảm quy trình rà soát, so sánh và viện dẫn tiêu chuẩn quốc tế, giúp QCVN tương thích toàn cầu và hạn chế tranh chấp thương mại.

Thứ tư, GRP tăng tính minh bạch và tham gia của các bên liên quan - GRP yêu cầu tham vấn công khai, thực chất với doanh nghiệp, hiệp hội, cơ quan nhà nước, người tiêu dùng. Tham vấn giúp QCVN phản ánh nhu cầu thực tế, dễ hiểu và khả thi hơn, đồng thời tạo đồng thuận xã hội.

Trong khuôn khổ chương trình, TS. Cesar Cordova - Giám đốc Cấp cao, Jacobs, Cordova & Associates (JC&A) đảm nhiệm vai trò là người điều phối chính cho sáu phiên thảo luận chuyên sâu còn lại. Bằng phương pháp đào tạo tương tác, TS. Cordova kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, đưa ra các bài tập tình huống cụ thể để học viên thảo luận nhóm, phân tích và xử lý vấn đề thực tế trong quá trình xây dựng, đánh giá và áp dụng quy chuẩn kỹ thuật (QCVN).

Thông qua các hoạt động này, học viên không chỉ nắm vững khái niệm và công cụ của GRP, mà còn hiểu rõ hơn cách vận dụng RIA (đánh giá tác động quy chuẩn) nhằm nâng cao chất lượng và tính khả thi của QCVN, bảo đảm quy chuẩn được ban hành trên cơ sở cần thiết, hợp lý và minh bạch.

Các đại biểu chụp ảnh tại chương trình.

Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia Trần Hậu Ngọc bày tỏ tin tưởng hội thảo mang lại cho các cán bộ kiến thức bổ ích, kỹ năng thực hành thiết thực và cảm hứng đổi mới trong công tác quản lý kỹ thuật. Kết quả của khóa đào tạo không chỉ giúp nâng cao năng lực cá nhân và tổ chức, mà còn đóng góp thiết thực vào nỗ lực thể chế hóa GRP và RIA (Đánh giá tác động chính sách) trong hệ thống pháp luật Việt Nam, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam trong RCEP, WTO/TBT và ASEAN.

Thay mặt lãnh đạo Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, TS. Trần Hậu Ngọc gửi lời cảm ơn sự hợp tác và hỗ trợ quý báu của Chương trình RT4D, Chính phủ Australia và New Zealand, cùng các chuyên gia quốc tế và trong nước đã đồng hành cùng Ủy ban trong việc thúc đẩy áp dụng GRP một cách bài bản, hiệu quả và bền vững.

 Thanh Tùng