Nâng cao vị thế xuất khẩu nông sản sang thị trường tiềm năng Trung Quốc

Theo các chuyên gia, Việt Nam có tiềm năng trở thành một trong những nước xuất khẩu trái cây quan trọng cho thế giới nói chung và Trung Quốc nói riêng.

Hiện, Việt Nam đang xuất khẩu chính ngạch cho Trung Quốc 11 loại trái cây đặc sản như: sầu riêng, mít, thanh long, chuối, xoài, nhãn, vải, dưa hấu, chôm chôm, măng cụt, chanh dây, ngoài ra có thêm khoai lang, cây xạ đen. Người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng quan tâm đến các sản phẩm nông sản rau quả sạch, an toàn, có nguồn gốc tự nhiên, giá thành hợp lý, đây là điểm mạnh của rau quả Việt Nam. Nhiều loại trái cây Việt Nam như sầu riêng, thanh long, chuối, mít, xoài, chanh dây, vải… được người tiêu dùng Trung Quốc biết đến và ưa chuộng nhờ hương vị thơm ngon, chất lượng không thua kém các nước xung quanh.

Cùng với đó, các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam và Trung Quốc giúp giảm thuế và tạo điều kiện thuận lợi cho rau quả xuất khẩu của Việt Nam, như Hiệp định ACFTA (Trung Quốc và các nước ASEAN), RCEP (Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực).

Không chỉ vậy, xuất khẩu vào Trung Quốc còn gặp các rào cản kỹ thuật khắt khe như các quy định về phytosanitary (vệ sinh thực vật) và kiểm dịch động thực vật của Trung Quốc khá phức tạp, mất thời gian. Hàng rau quả xuất khẩu của Việt Nam phải có mã số vùng trồng do Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) kiểm tra, cấp. Các cơ sở chế biến, đóng gói cũng phải đăng ký xin mã số của hải quan Trung Quốc cấp sau khi kiểm tra nghiêm ngặt.

Hơn nữa, việc tìm kiếm khách hàng và xây dựng kênh phân phối tại Trung Quốc cũng là một thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp Việt Nam. Đa số hàng rau quả Việt Nam được bán cho các thương lái nhỏ lẻ của Trung Quốc tập trung nhiều ở biên giới phía Bắc Việt Nam. Doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa thâm nhập sâu vào thị trường nội địa và các tỉnh, khu vực phía Bắc Trung Quốc.

Việt Nam có tiềm năng trở thành một trong những nước xuất khẩu trái cây quan trọng sang thị trường Trung Quốc.  Ảnh minh họa

Để tận dụng tối đa tiềm năng và vượt qua các thách thức, theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, các doanh nghiệp Việt Nam cần nắm bắt thời vụ sản xuất hàng rau quả nội địa của Trung Quốc để có biện pháp điều chỉnh lịch sản xuất xuất khẩu hàng của Việt Nam, tránh bị cạnh tranh như: thanh long, chuối, xoài, nhãn, vải, dưa hấu… Đồng thời, đầu tư vào công nghệ sản xuất, chế biến, áp dụng các kỹ thuật, tiêu chuẩn quốc tế để đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Nghiên cứu các công nghệ tiên tiến bảo quản, chế biến rau quả nhằm tối ưu, kéo dài thời gian “bán hàng” cho sản phẩm rau quả Việt Nam.

Ông Đặng Phúc Nguyên nhấn mạnh việc tạo dựng hình ảnh tốt cho sản phẩm rau quả Việt Nam trên thị trường Trung Quốc nhằm chiếm trọn niềm tin người tiêu dùng Trung Quốc vào chất lượng sản phẩm rau quả Việt Nam, thông qua thực hành sản xuất tốt như VietGap, Global Gap. Các sản phẩm phải có bao bì đẹp, nhãn mác rõ ràng và dễ dàng truy xuất nguồn gốc xuất xứ, tạo sự an tâm cho người tiêu dùng.

Doanh nghiệp đẩy mạnh phối hợp với các thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc để không chỉ tập trung vào các chợ đầu mối, mà có thể mở rộng đến các siêu thị lớn, các thị trường ngách sâu trong nội địa. Kết hợp với các doanh nghiệp Trung Quốc để cùng nhau xây dựng chuỗi cung ứng và phân phối sản phẩm rau quả Việt Nam xuất khẩu vào Trung Quốc.

Đại diện Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương), ông Nguyễn Trung Kiên cho rằng doanh nghiệp xuất khẩu cần làm mới quan điểm về khai thác thị trường Trung Quốc, đó là phải thấy rằng, đây là thị trường có tiêu chuẩn cao, khắt khe. Vì thế, xuất khẩu cần chuyển mạnh sang hình thức thương mại điện tử chính quy, hướng tới sản xuất, xuất khẩu các mặt hàng chất lượng cao, bền vững. Đồng thời, phải giảm phụ thuộc, tiến tới dừng xuất khẩu “tiểu ngạch”. Phải theo dõi, cập nhật xu hướng, thị hiếu mới của thị trường, tăng cường tiếp cận vùng…

Đối với định hướng khai thác thị trường Trung Quốc, theo ông Kiên, doanh nghiệp Việt Nam cần chú trọng xây dựng và bảo vệ thương hiệu (tránh bị mất thương hiệu ở thị trường Trung Quốc); xây dựng đội ngũ nhân viên thông thạo tiếng Trung, có hiểu biết về văn hóa Trung Quốc; tuân thủ quy định của Trung Quốc về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm-kiểm dịch, bao bì, truy xuất nguồn gốc; đầu tư nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất, chế biến, bảo quản sản phẩm; xúc tiến, tích cực tận dụng tuyến vận tải đường sắt liên vận Việt Nam-Trung Quốc; khai thác thị trường B2B và B2C Trung Quốc thông qua các nền tảng thương mại điện tử.

Chính phủ Trung Quốc ngày càng siết chặt những quy định quản lý nhập khẩu hàng hóa và chủ trương tiến hành thương mại chất lượng cao; đồng thời không ngừng hoàn thiện các cơ chế, chính sách quản lý về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm kiểm dịch, an toàn vệ sinh thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, đăng ký doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đăng ký và kiểm tra vùng trồng, cơ sở đóng gói, v.v... Do vậy, để xuất khẩu được hàng hóa vào thị trường Trung Quốc, doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu phải tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng được Chính phủ Trung Quốc quy định.

Điển hình như, với cam kết trong Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc, đến nay Trung Quốc đã giảm thuế cho hơn 8.000 mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam, trong đó có nông sản, trái cây tươi, mở ra nhiều cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường rộng lớn này. Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) ưu đãi (mẫu E và RCEP) cấp cho hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc trong năm 2023 đứng đầu trong tổng số các thị trường với 19,4 tỷ USD. Theo đó, các mặt hàng xuất khẩu có tỷ lệ sử dụng ưu đãi (theo C/O mẫu E và C/O mẫu RCEP) cao, nhờ đó tận dụng được ưu đãi thuế tốt, bao gồm: Rau quả (6,37% tổng kim ngạch xuất khẩu), xơ sợi dệt (3,65%), cao su và các sản phẩm từ cao su (3,27%), giày dép (3,12%), hàng dệt may (1,39%). Trong tháng 8/2024, Việt Nam và Trung Quốc đã ký kết hai Nghị định thư về yêu cầu kiểm tra, kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm đối với sầu riêng đông lạnh và dừa tươi của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc, hiệu lực từ 19/8/2024. Hai Nghị định thư trên sẽ là cơ sở giúp xuất khẩu hai loại trái cây này tăng trưởng mạnh mẽ hơn trong quý cuối năm.

 Khánh Mai (t/h)