Công nghiệp tàu thủy có bước tiến công nghệ vượt bậc và quyết tâm chuyển đổi xanh

Hồi sinh từ nội lực và khát vọng xanh hóa với công nghệ hiện đại

Theo ông Phạm Hoài Chung - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy (SBIC), Việt Nam hiện có gần 90 doanh nghiệp đóng tàu biển và hơn 400 cơ sở đóng phương tiện thủy nội địa. Tổng công suất đóng mới đạt khoảng 3,5 triệu DWT/năm, với khả năng đáp ứng cả thị trường trong nước lẫn quốc tế.

Từ chỗ lép vế trên bản đồ đóng tàu thế giới, theo báo cáo Mineral Commodity Summaries 2023, Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 7 trên bảng xếp hạng năng lực đóng tàu thế giới, chiếm 0,61% thị phần đóng tàu thế giới, vượt qua cả những quốc gia có truyền thống đóng tàu lâu đời. Điều này chứng tỏ sự tiến bộ vượt bậc của ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam trong việc tiếp cận và ứng dụng công nghệ mới.

Tàu dịch vụ điện gió, một dòng tàu có tính phức tạp cao, với thiết kế tối ưu, trang thiết bị tiên tiến sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các dự án điện gió ngoài khơi được hạ thủy.

Những thành tựu này không đến từ may mắn. Các doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động liên kết với các tập đoàn hàng đầu thế giới như Hyundai, Damen... để tiếp nhận công nghệ mới, nâng cao năng lực sản xuất và quản trị. Đặc biệt, năm 2024 được coi là năm bản lề, chứng kiến những dấu mốc đáng nhớ: từ việc Công ty Đóng tàu Hạ Long xuất khẩu thành công loạt tàu dịch vụ điện gió (CSOV) kỹ thuật cao, cho đến tàu hàng rời 65.000 DWT lớn nhất từ trước tới nay do Công ty Đóng tàu Nam Triệu (NASICO) đóng mới.

Không chỉ làm chủ kỹ thuật đóng tàu lớn, các doanh nghiệp Việt còn thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong thực hiện chuyển đổi xanh. Hàng loạt dây chuyền hiện đại, công nghệ tiên tiến đã được đầu tư để giảm phát thải, nâng cao chất lượng và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Tàu Windcat Haarlem - chiếc CSOV thứ 3 do Công ty Đóng tàu Hạ Long thực hiện cho Tập đoàn Damen là ví dụ tiêu biểu. Tàu sử dụng động cơ hydrogen, hệ thống định vị động và công nghệ giảm phát thải carbon, đạt chuẩn xanh cao nhất hiện nay trong ngành công nghiệp điện gió xa bờ. Ông Nguyễn Tuấn Anh - Tổng Giám đốc Công ty cho biết, quá trình thi công đảm bảo nghiêm ngặt theo thiết kế “xanh”, đi kèm cải tiến quy trình kiểm soát chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế.

Hay tại Công ty Đóng tàu Phà Rừng, thay vì đầu tư máy móc mới, điều khó khả thi trong giai đoạn tái cơ cấu, đơn vị này chọn thuê thiết bị hiện đại, đi kèm đào tạo công nhân để tăng năng suất. Máy cắt laser mới đã giúp đẩy nhanh tốc độ sản xuất, giảm khói bụi, nâng cao điều kiện làm việc.

NASICO cũng không đứng ngoài cuộc đua. Việc đầu tư dây chuyền làm sạch tổng đoạn trị giá 4 tỷ đồng, chuẩn bị thử nghiệm robot phun nước áp lực cao thay cho phun cát, cho thấy quyết tâm đẩy mạnh chuyển đổi xanh của doanh nghiệp.

Đổi mới công nghệ không chỉ nâng chất lượng sản phẩm mà còn cải thiện rõ rệt điều kiện làm việc. Công nhân như chị Phạm Thị Hương (Công ty Nam Triệu) hay anh Nguyễn Văn Trình (Phà Rừng) đều ghi nhận thu nhập cao hơn, môi trường làm việc sạch sẽ hơn, được trang bị bảo hộ đầy đủ. Những thay đổi tưởng nhỏ như nhà vệ sinh gần nơi làm việc, khu vực hút thuốc riêng, quy trình an toàn rõ ràng đang tạo ra một thế hệ lao động mới, chuyên nghiệp và yên tâm gắn bó.

Nghị quyết số 57-NQ/TW cú hích chính sách cho ngành đóng tàu

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, xác định đây là động lực then chốt thúc đẩy phát triển đất nước. Đối với ngành công nghiệp tàu thủy, lĩnh vực đòi hỏi kỹ thuật và tiêu chuẩn cao Nghị quyết được giới chuyên gia đánh giá là “cú hích chính sách” kịp thời.

Kỹ sư Hoàng Hùng - Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật công nghiệp tàu thủy Việt Nam (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) nhấn mạnh: "Nghị quyết tạo ra hành lang chính sách rõ ràng, giúp các doanh nghiệp mạnh dạn ứng dụng công nghệ mới, hiện đại hóa quy trình sản xuất và nâng cao sức cạnh tranh." Thực tế, việc áp dụng phần mềm thiết kế như Tribon, Cadmatic, Maxsurf... đã tăng hiệu suất lao động, kiểm soát thông số kỹ thuật chính xác và giảm lãng phí vật liệu.

Chuyển đổi số không chỉ hiện diện trong kỹ thuật, mà còn cải thiện rõ rệt ở khía cạnh an toàn lao động. Trước kia, những công đoạn độc hại như làm việc trong hầm tàu buộc người lao động phải trực tiếp tiếp xúc với nguy cơ, thì nay robot và thiết bị tự động đang thay thế dần, góp phần giảm rủi ro và nâng cao chất lượng môi trường làm việc.

Chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ vào sản xuất giúp đảm bảo an toàn cho công nhân, tăng năng suất lao động. Ảnh minh họa

TS Phạm Văn Tân - nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho rằng, để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57, cần hai hướng phát triển song song: đổi mới mô hình tổ chức hoạt động khoa học công nghệ theo hướng linh hoạt, tự chủ; đồng thời gắn kết chặt chẽ nhà khoa học với doanh nghiệp, đẩy nhanh thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Cùng với đó là các chính sách tài chính linh hoạt để không còn tình trạng kết quả nghiên cứu bị "xếp ngăn kéo". Việc đầu tư bài bản vào hạ tầng số, phần mềm chuyên ngành, đào tạo nhân lực trình độ cao sẽ là nền tảng để ngành đóng tàu Việt Nam không chỉ vượt qua thách thức công nghệ - môi trường, mà còn vươn lên trở thành trụ cột công nghiệp trong thời kỳ đại dương số và kinh tế xanh toàn cầu.

Hành trình phục hồi và chuyển đổi của ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam không hề dễ dàng, nhưng rõ ràng đang đi đúng hướng. Bằng việc đầu tư công nghệ, thực hiện chuyển đổi xanh, gắn với chính sách hỗ trợ từ Nghị quyết 57, ngành đóng tàu đang viết lại câu chuyện phát triển của mình, với tầm nhìn vươn khơi, làm chủ công nghệ và chinh phục thị trường quốc tế bằng chính trí tuệ, bàn tay Việt.

Duy Trinh - Thành Long