Nghiên cứu mới phát hiện hợp chất carotenoid trong thực phẩm giúp hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Ung thư đại trực tràng là một trong những bệnh ung thư phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng nguy cơ mắc bệnh có thể giảm đáng kể nếu con người duy trì một chế độ ăn uống hợp lý, ưu tiên các thực phẩm giàu dưỡng chất có khả năng phòng ngừa ung thư.

Nghiên cứu mới của các nhà khoa học Italy được công bố trên European Journal of Clinical Nutrition cho thấy, những người ăn nhiều thực phẩm giàu carotenoid – sắc tố tự nhiên có trong rau củ quả có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng thấp hơn đến 40% so với nhóm ăn ít.

Các nhà khoa học Italy đã phân tích dữ liệu của gần 6.000 người trưởng thành, trong đó có gần 2.000 bệnh nhân ung thư đại trực tràng. Kết quả chỉ ra rằng nhóm tiêu thụ nhiều beta-carotene, alpha-carotene, lutein, zeaxanthin và beta-cryptoxanthin có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn rõ rệt. Những chất này hoạt động như chất chống oxy hóa, giúp trung hòa gốc tự do, bảo vệ tế bào ruột kết khỏi tổn thương DNA – một trong những nguyên nhân khởi phát ung thư.

Theo nghiên cứu này, chất carotenoid thường có nhiều trong cà rốt, khoai lang, bí đỏ, cà chua, ớt chuông, cam, xoài và các loại rau lá xanh như rau bina, cải xoăn. Chúng không chỉ giúp cơ thể tăng sức đề kháng mà còn hỗ trợ duy trì sức khỏe của niêm mạc ruột.

Bên cạnh đó, các loại trái cây họ cam quýt còn chứa vitamin C và flavonoid, giúp tăng cường hệ miễn dịch, ức chế quá trình hình thành nitrosamine – hợp chất gây ung thư hình thành trong đường ruột khi tiêu thụ nhiều thịt đỏ hoặc thực phẩm chế biến sẵn. Một nhóm dưỡng chất khác có tác dụng phòng ngừa ung thư đại trực tràng là chất xơ và prebiotic – thành phần nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột.

Sữa là một trong những thực phẩm tốt cho tiêu hóa và hỗ trợ phòng ngừa ung thư đại tràng. Ảnh minh họa

Các nghiên cứu ở Việt Nam và châu Á gần đây cho thấy những người duy trì chế độ ăn nhiều rau củ, đậu, ngũ cốc nguyên hạt có hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh hơn, giảm tỷ lệ viêm và hình thành polyp đại tràng. Trong khi đó, nhóm ăn nhiều thịt đỏ, thực phẩm chiên rán và đồ ăn nhanh lại có nguy cơ cao gấp đôi. Chất xơ giúp làm mềm phân, rút ngắn thời gian chất thải lưu lại trong ruột, qua đó hạn chế sự tiếp xúc giữa niêm mạc ruột và các chất độc hại, giảm nguy cơ đột biến tế bào.

Ngoài ra, các loại đậu như đậu nành, đậu lăng, đậu xanh và các loại hạt như hạt lanh, hạt chia, óc chó còn chứa isoflavone và omega-3, là những hợp chất có đặc tính chống viêm, điều hòa nội tiết tố và ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ung thư. Một số nghiên cứu lâm sàng cho thấy, bổ sung thường xuyên omega-3 từ cá hồi, cá trích hoặc dầu hạt lanh có thể giúp giảm các phản ứng viêm mạn tính – yếu tố thúc đẩy hình thành khối u.

Không chỉ carotenoid và chất xơ, nhóm polyphenol – hợp chất có trong trà xanh, cà phê và một số loại quả mọng như việt quất, dâu tây – cũng được chứng minh có tác dụng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư đại trực tràng. Một nghiên cứu tại Việt Nam chỉ ra rằng những người có thói quen uống trà xanh 1–3 cốc mỗi ngày có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn hẳn so với nhóm không uống. Polyphenol trong trà giúp làm giảm stress oxy hóa và cải thiện hệ vi sinh vật đường ruột, qua đó gián tiếp bảo vệ niêm mạc ruột kết.

Trong khi đó, TS. BS Lê Tấn Đạt - Bác sĩ Nội Ung bướu - Trưởng Đơn nguyên Nội Ung bướu - Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park cho biết, các sản phẩm từ sữa, đặc biệt là sữa chua, cũng góp phần phòng ngừa ung thư đại trực tràng nhờ chứa canxi và vi khuẩn probiotic. Canxi giúp giảm hấp thu axit mật thứ cấp – chất có thể gây hại cho thành ruột, còn probiotic giúp cân bằng hệ vi sinh, giảm viêm và hỗ trợ miễn dịch. Một cốc sữa chua mỗi ngày không chỉ cải thiện tiêu hóa mà còn mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe đường ruột.

Bên cạnh việc bổ sung thực phẩm lành mạnh, các chuyên gia cũng khuyến nghị hạn chế những nhóm thực phẩm làm tăng nguy cơ ung thư như thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ chiên rán và rượu bia. Các hợp chất nitrit, acrylamide và chất béo bão hòa trong những thực phẩm này có thể gây tổn thương DNA, tăng phản ứng viêm và làm thay đổi hệ vi sinh vật ruột theo hướng bất lợi.

Thói quen sinh hoạt lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng. Hoạt động thể chất thường xuyên, duy trì cân nặng hợp lý, ngủ đủ giấc, kiểm soát căng thẳng và sàng lọc định kỳ giúp phát hiện sớm tổn thương tiền ung thư là những yếu tố giúp giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh.

Các nhà khoa học khuyến cáo, thay vì tìm kiếm “siêu thực phẩm” đơn lẻ, người dân nên duy trì chế độ ăn đa dạng, cân bằng, ưu tiên rau củ quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt, cá và thực phẩm lên men. Đây là cách tiếp cận bền vững giúp cơ thể hấp thu trọn vẹn các hợp chất sinh học có lợi, tăng cường sức khỏe đường ruột và phòng ngừa ung thư đại trực tràng một cách tự nhiên và hiệu quả nhất.

Vân Thảo (T/h)