Nghiên cứu mới từ Trung Quốc phát hiện vi nhựa có thể chặn lưu thông máu trong não

Nghiên cứu công bố trên Science Advances do nhóm từ Viện hàn lâm Khoa học Môi trường Trung Quốc ở Bắc Kinh dẫn đầu, theo dõi vi nhựa trong các mạch máu di chuyển qua não chuột trong thời gian thực. Đây là lần đầu tiên chuyển động của vi nhựa được theo dõi theo cách này.

Sử dụng các kỹ thuật hình ảnh laser độ phân giải cao, các nhà nghiên cứu phát hiện các tế bào miễn dịch chứa vi nhựa bị mắc kẹt bên trong những mạch máu ở khu vực vỏ não. Tắc nghẽn trong mạch máu được ghi nhận và có liên quan đến các vấn đề về nhận thức.

Các nhà khoa học thông tin thêm, dữ liệu của chúng tôi tiết lộ một cơ chế mà theo đó vi nhựa gián tiếp làm gián đoạn chức năng mô thông qua việc điều chỉnh sự tắc nghẽn của tế bào và can thiệp vào lưu thông máu, thay vì thâm nhập trực tiếp vào mô. Phát hiện này cung cấp một góc nhìn để hiểu rõ hơn về tác động của vi nhựa khi xâm nhập vào mạch máu.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy một số điểm tương đồng giữa những tắc nghẽn này và cục máu đông, đồng thời xem xét tác động sau đó đến hành vi của chuột. Những con chuột có vi nhựa trong máu thực hiện kém hơn so với những con chuột không có nhựa trong các bài kiểm tra về vận động, trí nhớ và phối hợp, cho thấy chức năng não bị suy giảm.

Mặc dù các tắc nghẽn vi nhựa được giải quyết trong vòng một tháng và hầu hết các hành vi nhận thức của chuột trở lại bình thường, nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng có thể có mối liên hệ giữa vi nhựa và các vấn đề thần kinh như trầm cảm và lo âu, cũng như tăng nguy cơ đột quỵ và bệnh tim mạch.

"Những phát hiện này cho thấy chuột có những bất thường đa dạng trong điều hòa thần kinh, tương tự như trạng thái trầm cảm liên quan đến sự gián đoạn lưu thông máu não", các nhà nghiên cứu viết.

Hạt vi nhựa có thể gây ra tắc mạch máu não. Ảnh minh họa

Mặc dù chưa chắc chắn rằng các quá trình tương tự đang xảy ra trong não người do có sự khác biệt đáng kể về hệ miễn dịch và kích thước mạch máu, nhưng chuột có đủ điểm tương đồng sinh học với con người để khiến vấn đề này trở nên đáng lo ngại. Vẫn còn nhiều điều cần khám phá về cơ chế đằng sau những tắc nghẽn này, tác động lâu dài của chúng và những loài động vật nào có thể bị ảnh hưởng.

Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra nhiều nghiên cứu khác đã bắt đầu phân tích mối liên hệ tiềm năng giữa vi nhựa và nguy cơ mắc bệnh, mặc dù chưa tìm thấy mối quan hệ trực tiếp ở người. Việc sử dụng các loài động vật có vú lớn hơn hoặc các mô hình động vật giống hệ tuần hoàn của con người hơn, chẳng hạn như linh trưởng không phải người, là rất quan trọng để nghiên cứu quá trình này.

Đề cập tới hạt vi nhựa xâm nhập trong não người, theo số liệu thu thập được của các nhà nghiên cứu Mỹ khi khám nghiệm tử thi vào đầu năm 2024 cho thấy vi nhựa xâm nhập vào mô não người ngày càng nhiều, với nồng độ cao hơn khoảng 50% so với số liệu thu thập được từ khám nghiệm tử thi vào năm 2016. Ngoài ra, nồng độ hạt vi nhựa được tìm thấy trong mô não của người bình thường từ 45 - 50 tuổi là 4.800 microgram/gam, chiếm khoảng 0,5%.

Theo giáo sư Matthew Campen thuộc tại Đại học New Mexico (Mỹ) đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu, con số trên có nghĩa là bộ não của con người hiện nay có 99,5% là não và phần còn lại chính là nhựa.

Theo bà Kimberly Wise White - Phó Chủ tịch phụ trách các vấn đề khoa học và quản lý của Hội đồng Hóa học Mỹ, mặc dù dựa trên các phương pháp chưa được xác thực nhưng tài liệu nghiên cứu nói trên không chỉ giúp cung cấp dữ liệu về sự xâm nhập của vi nhựa vào mô não người mà còn là cơ sở để phát triển các công cụ cải tiến để đo lường mức độ độc hại của vi nhựa đối với con người, sau đó cung cấp những cách thức mà vi nhựa có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Trong công trình này, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra các mô não, thận và gan của 92 người đã trải qua khám nghiệm tử thi pháp y để xác minh nguyên nhân tử vong vào năm 2016 và 2024. Các mẫu mô não được lấy từ vỏ não trước trán, vùng não liên quan đến suy nghĩ và lý luận. Đây cũng là vùng bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi chứng sa sút trí tuệ thùy trán - thái dương (FTD) và các giai đoạn sau của bệnh Alzheimer.

Vi nhựa là những hạt có kích thước dưới 5 milimét, trong khi các hạt nhựa nano có kích thước dưới 1 micromet, tức là nhỏ tới mức có thể xâm nhập qua hệ tiêu hóa và phổi, trực tiếp vào máu và từ đó xâm nhập các cơ quan nội tạng, bao gồm não và tim. Giáo sư Campen giải thích bằng cách nào đó, những hạt nhựa nano xâm nhập cơ thể và đến não, vượt qua "hàng rào" là máu não.

Nhựa "thích" chất béo hoặc lipid, vì vậy một giả thuyết cho rằng nhựa đang xâm nhập vào chất béo mà chúng ta ăn, sau đó được đưa đến các cơ quan thực sự thích lipid, mà não là một trong số những cơ quan như vậy. Trong khi đó 60% trọng lượng của não là chất béo, cao hơn bất kỳ cơ quan nào khác. Tuy nhiên có một số nghiên cứu khác cho rằng chế độ ăn uống là con đường chính dẫn đến việc vi nhựa xâm nhập vào các bộ phận cơ thể con người.

An Dương (T/h)