Phát triển công nghiệp hỗ trợ phải gắn với nâng cao chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật

Phát triển công nghiệp hỗ trợ phải gắn với nâng cao chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật. Ảnh minh họa.

Nhiều khó khăn cần vượt qua

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, công nghiệp hỗ trợ (CNHT) đang trở thành nền tảng then chốt cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam. Nếu coi công nghiệp chế biến, chế tạo là “xương sống” của sản xuất, thì CNHT chính là “mạch máu” nuôi dưỡng hệ sinh thái công nghiệp, đảm bảo tính tự chủ, hiệu quả và khả năng thích ứng của nền kinh tế.

Đặc biệt, khi các tiêu chuẩn kỹ thuật ngày càng trở thành “rào cản mềm” trong thương mại quốc tế, việc phát triển CNHT gắn với nâng cao chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu mà còn góp phần thúc đẩy quá trình hiện đại hóa nền kinh tế.

Ông Hồ Ngọc Toàn, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thiết bị và Giải pháp cơ khí Automech cho biết, xét về mặt lợi thế, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước có tính linh hoạt cao trong chuyển đổi sản xuất; sở hữu đội ngũ kỹ sư trẻ, dồi dào, tiếp cận công nghệ mới rất nhanh; và hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ có điều kiện thuận lợi để phát triển do cơ hội thị trường lớn.

Tuy nhiên, các điểm yếu nội tại của doanh nghiệp là quy mô sản xuất nhỏ (hầu hết khoảng 2.000 - 3.000 m2), gây khó khăn cho việc mở rộng sản xuất. Hạn chế về vốn, khiến doanh nghiệp phải đầu tư dàn trải qua nhiều năm. Đặc biệt, điểm yếu lớn nhất nằm ở khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị, doanh nghiệp chưa tiếp cận và đáp ứng được các tiêu chuẩn, chứng chỉ quan trọng của ngành (ví dụ IATF 16949 trong ngành ô tô), và thiếu công nghiệp thiết kế, chủ yếu làm công đoạn gia công mà chưa thể tự chủ R&D để tạo ra các cụm sản phẩm phức tạp.

Hơn nữa, công nghệ, máy móc của khu vực doanh nghiệp tư nhân còn cũ, dù gần đây đã bắt đầu có sự chuyển biến nhưng chưa phải là quá lớn và bao phủ hết tất cả khối công nghiệp hỗ trợ (chỉ khoảng 20% doanh nghiệp có đủ sức về tài chính); Thiếu công nghiệp thiết kế (doanh nghiệp chủ yếu gia công, chưa tự thiết kế được các sản phẩm phức tạp như tivi, linh kiện ô tô).

Nhà nước đồng hành cùng doanh nghiệp

Các chuyên gia cho biết, ở các nền kinh tế phát triển, tỷ lệ nội địa hóa cao trong CNHT chính là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh và khả năng chiếm lĩnh thị trường toàn cầu. Nói cách khác, một quốc gia có hệ thống CNHT mạnh sẽ giảm đáng kể sự phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện, thiết bị, nguyên liệu đầu vào. Điều này không chỉ giúp giảm thâm hụt thương mại, mà còn tăng tính tự chủ của nền sản xuất quốc gia, hạn chế rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng.

Song, quan trọng hơn là CNHT thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ, lan tỏa tri thức kỹ thuật và hình thành đội ngũ lao động có tay nghề cao. Khi các doanh nghiệp trong nước đạt được năng lực sản xuất linh kiện theo chuẩn quốc tế, họ không chỉ là nhà cung cấp cho các tập đoàn FDI, mà còn có cơ hội vươn ra thị trường thế giới.

Mặt khác, việc nâng cao tiêu chuẩn kỹ thuật trong CNHT không đơn thuần là đầu tư máy móc hay công nghệ mới, mà còn là quá trình tái cấu trúc tư duy sản xuất - từ khâu thiết kế, quản lý chất lượng đến truy xuất nguồn gốc và bảo vệ môi trường. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này giúp doanh nghiệp Việt Nam đảm bảo chất lượng đồng nhất, nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm lãng phí. Về lâu dài, điều đó tạo ra chuỗi giá trị công nghiệp bền vững, góp phần chuyển dịch mô hình tăng trưởng của Việt Nam từ chiều rộng sang chiều sâu.

Không chỉ vậy, CNHT đạt chuẩn kỹ thuật còn là “tấm vé” để Việt Nam tham gia sâu hơn vào mạng lưới sản xuất khu vực và toàn cầu. Các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, Toyota, Canon hay Foxconn,… đều đặt ra hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt cho các nhà cung cấp. Khi doanh nghiệp Việt đáp ứng được các yêu cầu này, họ không chỉ trở thành mắt xích trong chuỗi giá trị toàn cầu, mà còn tạo ra hiệu ứng lan tỏa về công nghệ, kỹ năng và quản trị. Đây chính là con đường ngắn nhất để công nghiệp Việt Nam tiến tới trình độ sản xuất tiên tiến, tự chủ và có giá trị gia tăng cao.

Ông Phạm Văn Quân - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, việc Chính phủ ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số quy định của Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển CNHT được đánh giá là bước đột phá, tạo cú hích mạnh mẽ thu hút đầu tư và thúc đẩy doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Trong vòng một năm qua, nhiều nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị đã tháo gỡ điểm nghẽn trong quản lý và mở rộng không gian phát triển kinh tế tư nhân. Bộ Công Thương hiện đang xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm và đề xuất Quỹ phát triển công nghiệp quy mô khoảng 1% GDP nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vay vốn mà không cần thế chấp tài sản. "Nhà nước sẵn sàng chia sẻ rủi ro với doanh nghiệp, bởi phát triển công nghiệp nền tảng sẽ mang lại lợi ích lớn hơn nhiều so với chi phí đầu tư ban đầu. Doanh nghiệp giàu lên thì đất nước mới mạnh", ông Quân nhấn mạnh.

Thanh Tùng