Quản lý năng lượng – Yêu cầu tất yếu cho doanh nghiệp Việt trong thời đại mới

Năng lượng luôn là yếu tố cốt lõi trong hoạt động sản xuất và vận hành doanh nghiệp. Việc sử dụng năng lượng một cách hiệu quả là yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế bền vững và giảm phát thải. Nhất là trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại Hội nghị COP26, các doanh nghiệp phải tìm giải pháp quản lý năng lượng hiệu quả hơn.

Liên quan đến tiêu chuẩn về hệ thống quản lý năng lượng, hiện nay, ISO 50001 được biết đến là tiêu chuẩn quốc tế đầu tiên về lĩnh vực này do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) ban hành, cung cấp cho doanh nghiệp một khung quản lý khoa học nhằm cải thiện hiệu suất sử dụng năng lượng. Tiêu chuẩn này yêu cầu các tổ chức xây dựng chính sách năng lượng, đặt mục tiêu, lập kế hoạch hành động và thường xuyên đo lường, đánh giá kết quả để liên tục cải tiến.

Việc triển khai ISO 50001 mang lại nhiều lợi ích rõ rệt. Trước hết, giảm chi phí năng lượng là thành quả dễ thấy nhất. Theo thống kê từ Bộ Công Thương, các doanh nghiệp áp dụng ISO 50001 có thể tiết kiệm từ 5–20% tổng chi phí năng lượng mỗi năm.

Áp dụng tiêu chuẩn ISO 50001 nhanh chóng, kịp thời đã đem lại hiệu quả cho nhiều doanh nghiệp

Ngoài ra, việc có hệ thống quản lý năng lượng theo chuẩn quốc tế giúp doanh nghiệp nâng cao hình ảnh thương hiệu, đặc biệt trong mắt các đối tác nước ngoài đang ngày càng khắt khe với các tiêu chí môi trường và phát triển bền vững. Việc chứng nhận ISO 50001 cũng tạo lợi thế lớn trong việc tham gia vào các chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn đang ưu tiên những nhà cung cấp "xanh" và có trách nhiệm.

Đối với doanh nghiệp sản xuất, ISO 50001 còn giúp nâng cao hiệu suất vận hành, giảm hao hụt năng lượng trong quy trình, từ đó góp phần tối ưu hóa sản xuất và nâng cao lợi nhuận.

Thực tế tại Việt Nam đã ghi nhận nhiều điển hình thành công như Vinamilk, Sabeco, Tôn Đông Á, Công ty CP Cao su Phước Hòa… sau khi áp dụng ISO 50001 đều ghi nhận mức tiết kiệm năng lượng đáng kể và cải thiện hiệu quả kinh doanh. Cụ thể, Vinamilk đã triển khai ISO 50001 tại tất cả các nhà máy và trang trại; tiết kiệm hơn 10% năng lượng tiêu thụ hàng năm. Hay như trường hợp của Công ty Cổ phần Cao su Phước Hòa chính là đơn vị đầu tiên thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam được chứng nhận ISO 50001 của Trung tâm chứng nhận phù hợp (Quacert). Nhờ áp dụng tiêu chuẩn, đồng thời sử dụng nguyên liệu biomass đun nóng dầu tản nhiệt để sấy cao su thay thế đốt dầu DO, FO, GAS đã giúp Công ty tiết kiệm được gần 5 tỷ đồng mỗi năm. Hay như tại Công ty CP Bia Sài Gòn Hà Nội (Sabeco Hanoi), việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 50001 từ năm 2015 đã giúp công ty này giảm 6% điện năng tiêu thụ mỗi năm; cải thiện quy trình sản xuất bia.

Tuy nhiên, việc áp dụng ISO 50001 không phải lúc nào cũng thuận lợi. Một trong những thách thức lớn nhất mà hầu hết các doanh nghiệp luôn gặp phải chính là chi phí đầu tư ban đầu. Việc đánh giá, đo lường mức tiêu thụ năng lượng chi tiết, đầu tư thiết bị tiết kiệm năng lượng và thuê tư vấn chuyên sâu đòi hỏi nguồn lực tài chính đáng kể, nhất là với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Thiếu nguồn nhân lực chuyên môn cũng là rào cản không nhỏ. Nhiều doanh nghiệp Việt chưa có đội ngũ kỹ thuật được đào tạo bài bản về quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc duy trì và cải tiến hệ thống sau khi được chứng nhận.

Thiếu cam kết từ lãnh đạo cũng là vấn đề cần được nhắc đến. Không ít doanh nghiệp coi tiết kiệm năng lượng là việc của bộ phận kỹ thuật, thay vì là chiến lược phát triển dài hạn, dẫn đến việc triển khai ISO 50001 không bền vững.

Cuối cùng, thiếu sự hỗ trợ từ chính sách và cơ chế ưu đãi cũng làm giảm động lực của doanh nghiệp trong việc đầu tư áp dụng tiêu chuẩn này.

Để tận dụng cơ hội mà ISO 50001 mang lại, doanh nghiệp cần xác định rõ rằng quản lý năng lượng hiệu quả chính là khoản đầu tư sinh lời lâu dài. Bên cạnh đó, sự hỗ trợ từ phía Nhà nước cũng đóng vai trò then chốt. Các chương trình hỗ trợ tài chính, đào tạo nhân lực, tư vấn miễn phí hoặc ưu đãi về thuế cho doanh nghiệp áp dụng ISO 50001 cần được triển khai rộng rãi.

Đặc biệt, việc lồng ghép ISO 50001 với các tiêu chuẩn khác như ISO 9001 (quản lý chất lượng) hay ISO 14001 (quản lý môi trường) sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và nguồn lực, tạo ra hệ thống quản lý tổng thể hiệu quả.

Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới nền kinh tế carbon thấp và phát triển xanh, ISO 50001 không chỉ là chìa khóa tiết kiệm năng lượng, mà còn mở ra cánh cửa để doanh nghiệp Việt vững vàng hội nhập quốc tế.

 Bảo Linh