Rà soát tiêu chuẩn, quy chuẩn về xử lý tro xỉ làm nguyên liệu xây dựng

Sản xuất vật liệu xây không nung theo tiêu chuẩn tăng 

Tại Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình phát triển vật liệu xây không nung theo Quyết định 567/QĐ-TTg ngày 28-4-2010 và thực hiện Đề án xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao theo Quyết định 452/QĐ-TTg ngày 12-4-2017 của Thủ tướng Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, sau 10 năm triển khai, việc đầu tư, sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung đã có chuyển biến tích cực. Hiện cả nước có trên 1.600 cơ sở vật liệu xây không nung, với tổng công suất thiết kế khoảng 10,2 tỷ viên quy tiêu chuẩn/năm (chiếm gần 30% tổng công suất thiết kế sản phẩm vật liệu xây).

Với sản lượng trên, hằng năm đã tiết kiệm được khoảng 7,5 triệu m3 đất sét (tương đương 375ha đất khai thác ở độ sâu 2m), giảm tiêu thụ khoảng 750.000 tấn than và giảm thải ra môi trường khoảng 2,85 triệu tấn CO2. Việc thực hiện xóa bỏ các lò gạch thủ công đã được các địa phương thực hiện rất quyết liệt. Đến nay, hầu hết cơ sở sản xuất gạch bằng lò thủ công lạc hậu đã chấm dứt hoạt động...

Mặc dù vậy, các cơ sở vật liệu xây không nung mới chỉ phát huy 45-50% công suất thiết kế. Ngoài ra, Quyết định 452/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đặt chỉ tiêu lượng tồn trữ tại bãi chứa của từng nhà máy nhỏ hơn tổng lượng phát thải của 2 năm sản xuất. Song đến nay, khối lượng tro, xỉ tại bãi chứa của các nhà máy còn khá lớn. Cụ thể, lượng phát thải tro, xỉ của 25 nhà máy nhiệt điện đốt than đang hoạt động trên cả nước là khoảng 14-16 triệu tấn/năm.

Thời gian qua, mặc dù đã tiêu thụ được gần 35 triệu tấn tro, xỉ phát thải (chiếm 44%), nhưng hiện vẫn còn trên 47 triệu tấn. Trong đó, các nhà máy thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam còn hơn 20 triệu tấn; các nhà máy thuộc Tập đoàn Công nghiệp than - khoáng sản Việt Nam tồn gần 15 triệu tấn... Nếu không đẩy mạnh xử lý tro, xỉ than, sẽ dẫn tới nguy cơ ô nhiễm môi trường.

Theo ông Phạm Văn Bắc, Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng, việc phát triển vật liệu xây không nung hiện còn gặp nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân như: hệ thống tiêu chuẩn, định mức, các giải pháp thi công, hướng dẫn thi công, nghiệm thu chưa được ban hành kịp thời cho các chủng loại sản phẩm mới ra thị trường.

Hiện các chính sách ưu đãi trong đầu tư sản xuất vật liệu xây không nung đã được ban hành nhưng tại nhiều địa phương vẫn chưa được thực hiện đầy đủ; doanh nghiệp chưa được hưởng ưu đãi. Sản lượng gạch đất sét nung còn chiếm tỷ trọng lớn, ảnh hưởng đến tiêu thụ sản phẩm vật liệu xây không nung.

Trên thực tế, một số cơ sở sản xuất quy mô nhỏ, công nghệ cũ cho ra sản phẩm có chất lượng thấp nhưng vẫn được bán ra thị trường. Những sản phẩm này đã dẫn đến các sự cố như nứt, thấm tường, ảnh hưởng chất lượng công trình khiến lòng tin của người sử dụng đối với sản phẩm vật liệu xây không nung bị giảm sút. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ kỹ thuật, công nhân chưa được đào tạo bài bản khiến thi công còn xảy ra lỗi.

Ông Đào Đức Diễn, Công ty CP Đầu tư và công nghệ Đức Thành cho biết, xử lý tro xỉ là vấn đề thách thức đặt ra nhằm bảo đảm môi trường, đồng thời cũng là yêu cầu biến chất thải thành nguồn nguyên liệu quý mang lại lợi ích về kinh tế, môi trường, xã hội. Nếu xử lý qua công nghệ tuyển tro đáp ứng được các chỉ tiêu chất lượng và quy chuẩn thì có thể sử dụng cho nhiều lĩnh vực như: công nghiệp xi măng; tro bay làm phụ gia bê tông khối lớn; bê tông thông thường; làm đường giao thông; nguyên liệu để sản xuất vật liệu xây không nung.

Những giải pháp cấp thiết

Để thúc đẩy phát triển vật liệu xây không nung, Bộ Xây dựng đề xuất Nhà nước hỗ trợ kịp thời về vốn vay đầu tư, vốn để sản xuất, kinh doanh, chính sách ưu đãi thuế nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư sản xuất, kinh doanh, sử dụng vật liệu xây không nung. Đồng thời, tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các giải pháp về khoa học công nghệ, xây dựng, công bố và ban hành đầy đủ tiêu chuẩn liên quan đến sản phẩm vật liệu xây không nung, thiết kế, thi công, nghiệm thu… các công trình sử dụng vật liệu xây không nung.

Việc tuyên truyền để các nhà quản lý, chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu và người dân hiểu hết những lợi ích của vật liệu xây không nung như cách âm, cách nhiệt, tiết kiệm năng lượng trong quá trình sử dụng công trình… cần được tăng cường để hình thành ý thức, trách nhiệm sử dụng vật liệu xây không nung thay cho sử dụng gạch đất sét nung.

Rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹ thuật liên quan đến xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng; nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ xử lý và sử dụng tro, xỉ, thạch cao làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng.

Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng đề xuất Chính phủ tiếp tục chỉ đạo chủ đầu tư sử dụng vốn ngân sách nhà nước hoặc vốn nhà nước ngoài ngân sách, đơn vị sản xuất vật liệu xây dựng sử dụng vốn nhà nước phải sử dụng tro, xỉ vào các dự án giao thông. Cơ quan chức năng cần giám sát thực hiện nghiêm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc diện tích bãi thải chỉ chứa lượng thải của 2 năm sản xuất trung bình và không cấp phép mở rộng các bãi thải tro, xỉ, thạch cao đã được phê duyệt…

Liên quan tới vấn đề trên, Bộ Khoa học và Công nghệ kiến nghị tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích sản xuất vật liệu xây dựng không nung, nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm thông qua áp dụng khung thuế môi trường, miễn giảm một số thuế cho sản phẩm vật liệu xây dựng thân thiện môi trường. Đặc biệt, hoàn thiện các quy định và giám sát chặt chẽ về sử dụng loại vật liệu này trong các công trình xây dựng.

Bảo Lâm