Phần Lan: Nghiên cứu thuốc xịt mũi ngăn lây nhiễm Covid-19 trong 8 giờ

Các nhà nghiên cứu ở Đại học Helsinki (Phần Lan) tạo ra loại thuốc xịt mũi mới có thể bảo vệ người dùng hiệu quả trước Covid-19 và nhiều biến chủng, bao gồm Omicron.

Nghiên cứu sơ bộ gần đây trên tế bào trong đĩa cạn cũng như chuột, thuốc xịt mũi có thể ngăn virus lây nhiễm tế bào trong thời gian lên tới 8 giờ sau một liều. Nhưng các nhà khoa học sẽ cần tiến hành nghiên cứu sâu hơn trước khi ứng dụng liệu pháp này với con người. Thuốc xịt mũi thử nghiệm được phát triển bởi nhóm nghiên cứu ở Đại học Helsinki, dựa trên phương pháp đối phó với Covid-19 hơi khác biệt so với những phương pháp khác.

 Tạo ra thuốc xịt mũi ngăn ngừa nCoV trong 8 tiếng. Ảnh: VnExpress/NIH

"Tác dụng phòng ngừa của thuốc là ngăn lây nhiễm Covid-19", tác giả nghiên cứu Kalle Saksela cho biết. "Tuy nhiên, đây không phải vaccine, cũng không phải là giải pháp thay thế vaccine, mà giống vaccine bổ trợ để tăng cường bảo vệ cho những người đã tiêm chủng trong bối cảnh nguy cơ cao, đặc biệt là người thiếu sức đề kháng".

Vaccine hoạt động thông qua huấn luyện để hệ miễn dịch nhận biết mầm bệnh, giúp cơ thể tạo nguồn cung cấp kháng thể tự nhiên và tế bào miễn dịch thích hợp với mầm bệnh nếu nó xuất hiện trong tương lai. Chúng ta có thể sản xuất hàng loạt kháng thể đối phó Covid-19 trong phòng thí nghiệm, còn gọi là kháng thể đơn dòng.

Tuy nhiên, phương pháp điều trị mà nhóm nghiên cứu ở Helsinki phát triển sử dụng protein tổng hợp nhỏ hơn nhiều so với kháng thể. Nhưng nó vẫn có thể nhận biết và liên kết với gai protein của virus. Để tăng cường tiềm năng của protein, các nhà nghiên cứu ghép chúng thành từng cụm 3 protein.

Theo giả thuyết, những phân tử giống kháng thể này có thể chủ động ức chế bất kỳ virus corona nào mà chúng tiếp xúc, ít nhất trong thời gian ngắn. Ở dạng xịt, các phân tử bảo vệ có thể được đưa trực tiếp vào đường hô hấp trên, nơi khởi phát lây nhiễm Covid-19 trong phần lớn trường hợp.

Saksela - nhà virus học ở Đại học Helsinki nhấn mạnh cách điều trị trên không dùng để thay thế vaccine hay các loại thuốc khác. Trong nghiên cứu công bố vào tháng 12 năm ngoái, Saksela và đồng nghiệp mô tả quá trình họ thử nghiệm thuốc xịt với giả virus giống biến chủng Covid-19 khi chúng lây nhiễm sang tế bào trên đĩa cạn và ở chuột sống.

Omicron đang trở thành biến chủng đáng ngại chủ yếu do nhiều đột biến cho phép nó lẩn tránh kháng thể tự nhiên và nhân tạo được tạo ra để chống lại chủng Covid-19 ban đầu. Nhưng phân tử của nhóm nghiên cứu nhắm vào một khu vực đột biến rất ít trên gai protein của Covid-19. Do đó, ngay cả Omicron cũng có thể bị ức chế dễ dàng.

Ít nhất đó là những gì Saksela và cộng sự nhận thấy trong phòng thí nghiệm. Bất kể là Omicron, Delta hay chủng Covid-19 ban đầu, virus đều bị ngăn chặn sau khi dùng một liều thuốc xịt. Phương pháp điều trị dường như cũng an toàn và không gây bất kỳ tác hại nghiêm trọng nào.

Tất nhiên, nghiên cứu cơ bản trên chưa qua đánh giá từ hội đồng chuyên gia. Nếu nghiên cứu tiếp tục cho kết quả hứa hẹn, Saksela dự đoán thuốc xịt sẽ vẫn hữu ích ngay cả khi đại dịch kết thúc. "Công nghệ này rất rẻ và dễ sản xuất. Chất ức chế hoạt động tốt ngang nhau với mọi biến chủng. Nó cũng có tác dụng với virus SARS nên có thể dùng như liệu pháp khẩn cấp đối với virus corona tiếp theo".

Saksela không biết chắc mất bao lâu để thuốc xịt được cấp phép thử nghiệm lâm sàng và có mặt trên thị trường. Ngoài tiếp tục nghiên cứu phương pháp điều trị Covid-19, tiếp theo, nhóm nghiên cứu có thể thử phát triển một loại thuốc xịt tương tự cho các bệnh hô hấp lây nhiễm khác.

Mới đây các nhà nghiên cứu y sinh học do các nhà khoa học Australia đứng đầu, đang thử nghiệm thuốc xịt mũi heparin, thường được sử dụng để chống đông máu, có thể phòng ngừa Covid-19 hay không.

Các nhà khoa học thuộc Đại học Melbourne và Đại học Monash của Australia cùng Đại học Oxford của Anh cho rằng thuốc heparin chống đông máu có thể vô hiệu hóa các protein gai của virus SARS-CoV-2 – vốn giúp virus này thâm nhập tế bào và làm lây lan dịch bệnh.

Giải thích về cơ chế hoạt động của thuốc, ông Gary Anderson, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu sức khỏe phổi thuộc Đại học Melbourne cho biết, ban đầu virus SARS-CoV-2 tấn công các tế bào trong mũi bằng cách liên kết với chất heparan sulfate trên bề mặt tế bào mũi. Do đó, thuốc xịt có cấu trúc tương tự heparan sulfate, hoạt động như một mồi nhử và có thể nhanh chóng quấn quanh protein gai. Đặc biệt là thuốc xịt mũi này hoạt động hiệu quả với tất cả biến thể hiện nay của virus SARS-CoV-2, trong đó có Omicron.

Thuốc heparin có nhiều ưu điểm, trong đó giá thành rẻ, dễ sử dụng và bảo quản, chỉ cần giữ ở nhiệt độ phòng. Theo ông Anderson, thuốc xịt rất dễ sử dụng, với hai lần xịt mỗi bên mũi, 3 lần một ngày. Do đó, ngoài vaccine, phương pháp này rất hữu ích khi có thể bảo vệ những đối tượng dễ tổn thương, trong đó có người già, phụ nữ mang thai, những người có hệ miễn dịch yếu và nhân viên y tế tuyến đầu.

Theo kế hoạch, các nhà nghiên cứu sẽ thử nghiệm thuốc heparin trong 6 tháng tại Bệnh viện Northern ở Melbourne, sử dụng nền tảng theo dõi và điều trị, cho phép nghiên cứu tiếp cận và điều trị từ xa cho bệnh nhân trong 24 giờ sau khi chẩn đoán. Nghiên cứu dự kiến được triển khai từ tháng 2/2022.

An Dương (T/h)