TCVN 13233-4:2025 về robot hỗ trợ vùng lưng dưới

Robot dịch vụ là các thiết bị tự động hoặc bán tự động được thiết kế để hỗ trợ con người trong các hoạt động đời sống, công việc hoặc chăm sóc sức khỏe. Chúng khác với robotcông nghiệp bởi tính chất tương tác trực tiếp với người dùng, môi trường sống, và thường được sử dụng trong gia đình, bệnh viện, trung tâm chăm sóc sức khỏe hoặc không gian công cộng.

Robot dịch vụ bao gồm nhiều loại: từ robot hỗ trợ vận chuyển, dọn dẹp, cho đến robot chăm sóc sức khỏe, thể chất và hỗ trợ vận động. Trong đó, robot hỗ trợ vùng lưng dưới là một phân loại đặc biệt, giúp người sử dụng giảm áp lực, hỗ trợ cột sống, cải thiện tư thế và giảm nguy cơ đau lưng khi làm việc hoặc sinh hoạt. Với vai trò trực tiếp tác động lên cơ thể người, đòi hỏi một khuôn khổ kỹ thuật rõ ràng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Chính vì vậy Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 13233‑4:2025 về robot dịch vụ tập trung vào rô bốt hỗ trợ vùng lưng dưới được Bộ Khoa học và Công nghệ công bố, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc chuẩn hóa thiết bị hỗ trợ con người, đặc biệt trong lĩnh vực sức khỏe và lao động. Tiêu chuẩn này tương đương với ISO 18646‑4:2021, đặt ra các tiêu chí hiệu năng và phương pháp thử nhằm đảm bảo các robot hỗ trợ vùng lưng dưới hoạt động hiệu quả, an toàn và bền vững.

Phạm vi áp dụng của TCVN 13233‑4:2025 bao gồm mọi loại robot đeo hỗ trợ vùng lưng dưới, bất kể mục đích sử dụng hay loại truyền động như điện, thủy lực hay khí nén. Tiêu chuẩn không áp dụng trực tiếp cho robot y tế chuyên dụng, nhưng các phương pháp thử vẫn có thể tham khảo cho các thiết bị y tế tương tự. Việc chuẩn hóa này giúp tạo nền tảng đánh giá chung cho các nhà sản xuất, đơn vị kiểm định và người dùng.

Một điểm quan trọng là các định nghĩa và thuật ngữ chuẩn hóa được nêu rõ trong tiêu chuẩn. Rô bốt hỗ trợ vùng lưng dưới được hiểu là thiết bị đeo nhằm giảm tải lực lên vùng lưng dưới, hỗ trợ mô men xoắn trong chuyển động. Các chỉ số hiệu năng quan trọng bao gồm mức giảm nén thắt lưng (lumbar compression reduction, LCR), đo lực nén giảm lên đĩa đệm khi sử dụng robot, và tỷ lệ hỗ trợ, đánh giá hiệu quả giảm mô men xoắn khi thực hiện các động tác như cúi, nâng hay nghiêng người. Hệ thống điều khiển của robot phải hỗ trợ nhiều phương thức nhập dữ liệu, bao gồm tín hiệu sinh học, động học hoặc lệnh từ người dùng.

 Rô bốt dịch vụ tập trung vào robot hỗ trợ vùng lưng dưới đáp ứng tiêu chuẩn giúp đạt hiệu năng, an toàn và độ bền như cam kết. Ảnh minh họa

Tiêu chuẩn cũng quy định chi tiết phương pháp thử nghiệm. Thiết bị phải trải qua các phép thử trong điều kiện vận hành bình thường, bao gồm môi trường nhiệt độ, độ ẩm, nhiễu điện và dao động nguồn điện. Phép thử LCR yêu cầu thiết lập các chuyển động chuẩn, đo lực nén với và không có hỗ trợ để xác định mức giảm nén thực tế. Đồng thời, hệ thống nhập dữ liệu cũng được kiểm tra về độ chính xác, độ trễ và phản hồi nhằm đảm bảo hoạt động tin cậy. Các chỉ tiêu này giúp nhà sản xuất tối ưu thiết kế robot, từ cảm biến, thuật toán điều khiển đến vật liệu và cơ cấu truyền động.

Việc áp dụng tiêu chuẩn TCVN 13233‑4:2025 mang lại nhiều lợi ích rõ ràng. Trước hết, chuẩn hóa chất lượng thiết bị giúp nhà sản xuất và cơ quan kiểm định có công cụ đánh giá chung, đảm bảo robot đạt hiệu năng, an toàn và độ bền như cam kết. Người dùng nhờ đó cũng yên tâm hơn khi chọn mua thiết bị, đặc biệt trong các ứng dụng chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng hoặc hỗ trợ lao động nặng nhọc. Tiêu chuẩn cũng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khi các nhà sản xuất được hướng tới phát triển rô bốt tinh vi hơn, cải tiến cảm biến, thuật toán điều khiển và thiết kế vật liệu nhẹ, bền.

Ngoài ra, TCVN 13233‑4:2025 còn đóng vai trò quan trọng trong quản lý nhà nước và hội nhập quốc tế. Tiêu chuẩn giúp cơ quan quản lý kiểm định, kiểm soát chất lượng thiết bị robot dịch vụ, đồng thời tạo thuận lợi cho các sản phẩm Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế nhờ tương thích với ISO. Các thiết bị được thử nghiệm và chứng nhận theo tiêu chuẩn này sẽ có cơ hội xuất khẩu và cạnh tranh toàn cầu tốt hơn.

Tuy nhiên, việc triển khai tiêu chuẩn cũng đặt ra thách thức nhất định. Chi phí thử nghiệm và đầu tư phòng thí nghiệm chuẩn tốn kém, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và khởi nghiệp. Việc phối hợp liên ngành giữa cơ khí, điện – điện tử, sinh học và điều khiển tự động cũng là yêu cầu cao. Hơn nữa, trong thực tế, động tác người dùng và điều kiện tải trọng đa dạng, do đó các phép thử cần được điều chỉnh hoặc mở rộng theo các kịch bản thực tế để đảm bảo hiệu quả thực sự. Khả năng tương thích, an toàn điện và độ bền lâu dài của thiết bị cũng là yếu tố quan trọng cần quan tâm.

TCVN 13233‑4:2025 đánh dấu bước tiến chiến lược trong phát triển robot hỗ trợ con người tại Việt Nam, tạo nền tảng cho các ứng dụng thực tế trong chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng, công nghiệp hỗ trợ lao động và cả các lĩnh vực giải trí, thể thao. Việc chuẩn hóa không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo vệ người dùng, tăng tính cạnh tranh cho doanh nghiệp, đồng thời đưa Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn quốc tế trong lĩnh vực robot dịch vụ.

An Dương