Thị trường carbon: Cơ hội mới cho doanh nghiệp Việt Nam trong cuộc đua giảm phát thải

Phát triển thị trường carbon là giải pháp quan trọng giúp giảm phát thải khí nhà kính

Trên thế giới, thị trường carbon đã phát triển mạnh với hai hình thức chính: Thị trường giao dịch phát thải và thị trường tín chỉ carbon tự nguyện. Thông qua cơ chế mua bán hạn ngạch phát thải, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa chi phí giảm phát thải, đồng thời khuyến khích đầu tư vào công nghệ sạch và năng lượng tái tạo.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, phát triển thị trường carbon là giải pháp quan trọng giúp giảm phát thải khí nhà kính với chi phí hợp lý, thúc đẩy ứng dụng công nghệ phát thải thấp, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và thu nhập của người dân tham gia các dự án giảm phát thải. Đây cũng là một trong những cam kết quan trọng để thực hiện Thỏa thuận Paris và các mục tiêu tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) về phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Ảnh minh họa

Nền tảng pháp lý cho thị trường carbon được hình thành qua Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và Nghị định 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ, quy định lộ trình xây dựng và vận hành thị trường carbon. Từ năm 2025, Việt Nam dự kiến triển khai thí điểm thị trường carbon nội địa, bao gồm giao dịch hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon.

Các cơ sở phát thải lớn sẽ thực hiện kiểm kê khí nhà kính, phân bổ hạn ngạch để tham gia thị trường. Trong lĩnh vực năng lượng, cần thúc đẩy phát triển năng lượng sạch, sử dụng tiết kiệm và nâng cấp hệ thống truyền tải. Ngành nông nghiệp cần đổi mới công nghệ trong trồng trọt, chăn nuôi, giảm phát thải khí mê-tan từ canh tác lúa và chăn nuôi. Trong khi đó, lâm nghiệp cần bảo vệ diện tích rừng tự nhiên, kiểm soát mất rừng, trồng mới rừng phòng hộ để tăng hấp thụ carbon. Các giải pháp trong xử lý chất thải cũng được đẩy mạnh nhằm cắt giảm phát thải từ sản xuất đến tiêu dùng.

Doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động thích ứng để nắm bắt cơ hội từ thị trường carbon

Ông Nguyễn Tuấn Quang - Phó cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các Bộ quản lý lĩnh vực phát thải khí nhà kính sẽ tập trung kiểm kê khí nhà kính theo các lĩnh vực, phục vụ kiểm kê khí nhà kính cấp quốc gia. Các cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê theo danh mục Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 13/2024/QĐ-TTg ngày 13/8/2024 làm cơ sở để các Bộ quản lý lĩnh vực đề xuất phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tham gia thị trường carbon trong nước.

Nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng công cụ định giá carbon, bao gồm thuế carbon, hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS) và cơ chế tín chỉ carbon. Đến năm 2024, khoảng 90 quốc gia và vùng lãnh thổ đã triển khai 110 công cụ định giá carbon, kiểm soát hơn 12,8 tỷ tấn CO2 tương đương, chiếm 24% tổng phát thải khí nhà kính toàn cầu.

Theo ông Nguyễn Tuấn Quang, Việt Nam đã xác định áp dụng công cụ định giá carbon. Trong khi thị trường carbon tuân thủ trong nước mới ở giai đoạn xây dựng, các doanh nghiệp Việt Nam đã trao đổi tín chỉ carbon trên thị trường tự nguyện từ giữa những năm 2000 thông qua Cơ chế phát triển sạch (CDM) từ năm 2006, Cơ chế Tiêu chuẩn vàng (GS), Cơ chế Tiêu chuẩn carbon được thẩm định (VCS) từ năm 2008, Cơ chế tín chỉ chung với Nhật Bản (JCM) từ năm 2013... Việt Nam đã có 150 dự án được cấp 40,2 triệu tín chỉ carbon và đã có trao đổi trên thị trường thế giới. Việt Nam cũng là một trong 4 nước có dự án CDM đăng ký nhiều nhất (sau Trung Quốc, Brazil, Ấn Độ). Riêng tín chỉ thu được từ các dự án CDM, Việt Nam đứng thứ 9 trên tổng số 80 quốc gia có dự án CDM được cấp tín chỉ.

Để thiết lập và vận hành thị trường carbon trong nước, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã quy định về tổ chức và phát triển thị trường này, yêu cầu các cơ sở phát thải lớn phải kiểm kê khí nhà kính và tham gia trao đổi hạn ngạch. Chính phủ đã ban hành lộ trình triển khai thị trường carbon nội địa tại Nghị định 06/2022/NĐ-CP, với mục tiêu thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2025 và vận hành chính thức từ năm 2028. Đặc biệt, từ sau năm 2030, Việt Nam dự kiến kết nối thị trường carbon trong nước với thị trường quốc tế, tạo ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, khảo sát của Công ty Cổ phần tư vấn Năng lượng và Môi trường cho thấy nhận thức của doanh nghiệp về hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải và thị trường carbon vẫn còn hạn chế. Phần lớn doanh nghiệp mới chỉ nghe qua hoặc chưa hiểu rõ cơ chế hoạt động, khiến việc tham gia thị trường gặp khó khăn. Chính vì vậy, việc nâng cao nhận thức, đào tạo doanh nghiệp và xây dựng các cơ chế hướng dẫn chi tiết là vô cùng cần thiết.

Duy Trinh (t/h)