Thống nhất quy tắc giao dịch tín chỉ carbon toàn cầu để ngăn chặn tình trạng nóng lên của trái đất

Tín chỉ carbon được tạo ra thông qua các dự án trồng cây hoặc xây dựng trang trại gió ở một quốc gia nghèo hơn, nơi nhận được tín chỉ cho mỗi tấn khí thải được loại bỏ hoặc giảm phát thải vào khí quyển. Các quốc gia và công ty có thể mua các tín chỉ đó nhằm đạt mục tiêu khí hậu của họ.

Thị trường tín chỉ carbon được đưa lên bàn đàm phán một thập kỷ trước, xoay quanh cách thức đảm bảo tính uy tín trong hệ thống, hướng tới việc giảm thải khí nhà kính.

Một số vướng mắc trên bàn đàm phán tại Hội nghị COP29 là cách thức xây dựng sổ đăng ký theo dõi tín chỉ, lượng thông tin nên chia sẻ và hướng xử lý khi các dự án cấp tín chỉ carbon gặp trục trặc.

Chủ tịch COP29 đã công bố một dự thảo đề xuất cho phép một số quốc gia phát hành tín chỉ carbon thông qua hệ thống sổ đăng ký riêng, không cần sự chấp thuận của Liên Hợp Quốc.

Dẫu vậy, EU kêu gọi cần giám sát chặt chẽ và minh bạch hơn về thương mại carbon giữa các quốc gia, cho rằng dịch vụ đăng ký cho các quốc gia không đủ khả năng phát hành sổ cái riêng và theo dõi tín dụng. Mỹ cũng khẳng định một giao dịch chỉ ghi trên sổ đăng ký như vậy không đủ điều kiện để tính là có sự chứng thực của Liên Hợp Quốc.

Các quốc gia sau đó thống nhất rằng sổ đăng ký sẽ không xác định chất lượng của khoản tín dụng hoặc chứng thực cho các đơn vị phát hành.

Việt Nam cũng là quốc gia có nhiều lợi thế về rừng để phát triển thị trường tín chỉ carbon. Ảnh minh họa

Thực tế, hoạt động thương mại song phương về tín chỉ carbon đã bắt đầu vào tháng 1 khi Thụy Sĩ mua tín chỉ từ Thái Lan và hàng chục quốc gia khác đạt được các thỏa thuận chuyển giao tín chỉ. Nhưng những thỏa thuận đó còn nhiều hạn chế. Một bộ quy tắc rõ ràng, đảm bảo tính toàn vẹn, minh bạch, không hạn chế khả năng tham gia của các quốc gia sẽ thúc đẩy dòng giao dịch carbon tăng lên.

Hiệp hội thương mại khí thải quốc tế (IETA) cho biết một thị trường tín chỉ carbon do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn có thể đạt quy mô 250 tỷ USD mỗi năm vào năm 2030, giúp bù đắp thêm 5 tỷ tấn khí thải carbon hàng năm.

Thị trường tín chỉ carbon toàn cầu đang diễn ra rất sôi động. Ở Việt Nam dự kiến sẽ thành lập, vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2025 và chính thức vận hành vào năm 2028. Việt Nam với diện tích rừng rộng lớn và tỷ lệ che phủ rừng cao được đánh giá là có tiềm năng lớn phát triển thị trường này.

Hiện nay Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đang gấp rút hoàn thiện tiêu chuẩn về tín chỉ carbon rừng. Mục tiêu là xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh, tạo điều kiện thu hút đầu tư và vận hành hiệu quả thị trường tín chỉ carbon trong nước.

Nguyên Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Hội Khoa học kinh tế nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Công Tuấn, bày tỏ cần hiểu rằng giao dịch tín chỉ carbon rừng hiện nay bao gồm cả hợp tác quốc tế và cơ chế bán tín chỉ tự nguyện, chưa phải là thị trường bắt buộc. Việt Nam chưa có cơ chế vận hành chính thức cho thị trường tín chỉ carbon. Theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP về quy định giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone, thị trường tín chỉ carbon dự kiến đến năm 2028 mới được thiết lập.

"Khi chưa có thị trường chính thức, tôi cho rằng chúng ta nên cho phép triển khai thí điểm và xuất bán tín chỉ carbon ra thị trường quốc tế", ông Tuấn nói.

Ông Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách tài nguyên môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), đánh giá Việt Nam đã gặt hái nhiều thành công trong huy động tài chính phục vụ giảm phát thải, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp.

Sau gần 10 năm chuẩn bị, Việt Nam đã bán thành công tín chỉ carbon, mang lại 51,5 triệu USD. Việt Nam đang tiếp tục chuẩn bị cho các dự án lớn hơn, điển hình là dự án 1 triệu ha lúa gắn với tín chỉ carbon.

Dù vậy, theo ông Nguyễn Đình Thọ, Chính phủ tương đối thận trọng trong mua bán tín chỉ carbon. "Khi tham gia các cuộc hội thảo quốc tế về vấn đề này, chúng tôi đã bàn về việc kết nối 2 thị trường tự nguyện và tuân thủ. Thị trường carbon tuân thủ được tạo ra từ sự cam kết của các quốc gia trong công ước khung Liên Hiệp quốc về biến đổi khí hậu".

Thị trường carbon tự nguyện là nơi việc phát hành, mua và bán tín chỉ carbon trên cơ sở tự nguyện giữa các tổ chức, công ty hoặc giữa các quốc gia. Những nước đi trước như Hàn Quốc đã thực hiện việc kết nối 2 thị trường này từ rất sớm, còn Việt Nam lại đang dè dặt.

Trên thị trường tự nguyện, tín chỉ carbon có giá thấp. Vì vậy, kết nối giữa thị trường tuân thủ và tự nguyện hết sức quan trọng. Nếu tín chỉ carbon của Việt Nam được tăng lên trên thị trường tuân thủ có thể khuyến khích nông dân sản xuất, nâng cao thu nhập, từng bước tiến tới nền nông nghiệp bền vững", ông Thọ nói.

Ông Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh thêm, thời gian triển khai dự án carbon mất từ 12 - 18 tháng mới xong phần cơ sở, sau đó mất 3 năm để kiểm kê và mất 3 - 5 năm nữa mới có thể bán được tín chỉ carbon. Nếu kéo dài, Việt Nam khó có thể tạo sự kết nối giữa 2 thị trường. Đây là vấn đề lớn, tôi mong các bộ, ngành sớm có sự bắt tay để đưa vấn đề này vào thực tế thật nhanh. Hiện giờ chúng ta đang quá thận trọng, Bộ NN-PTNT cần đi nhanh, đi kịp thời nếu không muốn mất cơ hội bắt kịp thế giới.

An Dương (t/h)