Thúc đẩy tăng trưởng dài hạn dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo

Xu thế hội nhập và đổi mới công nghệ đang đặt ra cho Việt Nam những vấn đề rất mới trong quá trình phát triển, đi tắt, đón đầu để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả nền kinh tế.

Cụ thể, thời gian qua, nền kinh tế nước ta chủ yếu tăng trưởng theo chiều rộng, dựa vào vốn, tài nguyên, lao động giá rẻ... nhưng đây lại là thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Bởi, việc dựa vào những lợi thế này không giúp cho nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, thậm chí còn khiến chúng ta có nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Vì vậy, việc chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng dựa vào tiến bộ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo để tiếp tục phát triển nhanh và bền vững là yêu cầu tất yếu từ thực tiễn.

 Năng suất chất lượng, hiệu quả từng ngành cũng như sức cạnh tranh của sản phẩm hàng hóa phụ thuộc rất lớn vào trình độ công nghệ. Ảnh minh họa.

Tại văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XII đã nêu rõ: “Mô hình tăng trưởng trong thời gian tới kết hợp có hiệu quả phát triển chiều rộng với chiều sâu, chú trọng phát triển chiều sâu, nâng cao chất lượng tăng trưởng và sức cạnh tranh trên cơ sở nâng cao năng suất lao động, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát huy lợi thế so sánh và chủ động hội nhập quốc tế, phát triển nhanh và bền vững (hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030 của Liên hợp quốc)...”.

Điều này nhấn mạnh vai trò quan trọng của yếu tố đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ là động lực cốt lõi mang lại sự phát triển kinh tế và nâng cao mức sống người dân. Đây cũng được xem là giải pháp tích cực, hữu hiệu giúp hạn chế những tổn thương kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng dài hạn trong giai đoạn hậu Covid-19.

Thực tế, năng suất chất lượng, hiệu quả từng ngành cũng như sức cạnh tranh của sản phẩm hàng hóa phụ thuộc rất lớn vào trình độ công nghệ nhưng đến nay trình độ công nghệ ở nước ta vẫn còn lạc hậu và xếp vào loại thấp khu vực ASEAN.

Các chuyên gia cho rằng, có một số giải pháp cụ thể để nâng cao trình độ công nghệ, nhanh chóng đưa công nghệ vào phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, có thể kể đến như: Thông qua các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực hấp thụ và làm chủ công nghệ của doanh nghiệp; Có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ đặc biệt là chính sách ưu đãi về thuế, chính sách hỗ trợ tài chính;

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh việc giao quyền sử dụng kết quả nghiên cứu cho nhà khoa học, các cơ sở nghiên cứu để thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước. Về vấn đề này, Chiến lược phát triển Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn tới năm 2030 tầm nhìn 2050 đã khẳng định giai đoạn tới không chỉ tập trung vào theo đuổi phát triển công nghệ mới và mở rộng đường biên công nghệ mà còn phải tập trung vào hấp thụ, lan tỏa và làm chủ công nghệ thích hợp để nhanh chóng đưa công nghệ vào phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Mới đây, theo Báo cáo Chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu năm 2023, Việt Nam xếp hạng 46/132 quốc gia, nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2022, đồng thời được đánh giá là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua.

Trong đó sự tăng hạng được ghi nhận ở chỉ số đầu vào đổi mới sáng tạo gồm 5 trụ cột: Thể chế; nguồn nhân lực và nghiên cứu; cơ sở hạ tầng; trình độ phát triển của thị trường; trình độ phát triển của doanh nghiệp. Đầu ra đổi mới sáng tạo tăng một bậc so với năm 2022, gồm 2 trụ cột: Sản phẩm tri thức và công nghệ, Sản phẩm sáng tạo. Các chỉ số ở mức thấp gồm: Bền vững sinh thái, môi trường. Các chỉ số này cho thấy về thể chế vẫn cần cải thiện để tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo...

Mai Phương