Hai năm trước, ISO đã triệu tập một nhóm chuyên gia quốc tế để phát triển các tiêu chuẩn về đa dạng sinh học. Theo Caroline Lhuillery từ cơ quan tiêu chuẩn quốc gia Pháp AFNOR và là người quản lý của nhóm, chuyên gia chia sẻ: “Với mong muốn là lật ngược tình thế để tạo ra một mối quan hệ lành mạnh hơn giữa các nền kinh tế và hệ sinh thái của chúng ta, một mối quan hệ khuyến khích bảo tồn đa dạng sinh học đồng thời tạo cơ hội cho phát triển bền vững”.

Trong khi số lượng các tiêu chuẩn đa dạng sinh học của quốc gia và tư nhân tiếp tục tăng lên, những tiêu chuẩn này, giống như kiến thức khoa học và nhu cầu toàn cầu, hiện đã phát triển đến mức độ hài hòa ở quốc tế sẽ đặc biệt hữu ích.

Các tiêu chuẩn hiện đang được ISO xây dựng đặc biệt nhằm mục đích hỗ trợ Công ước Đa dạng Sinh học (CBD), do Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) thiết lập nhằm tạo cơ sở cho việc bảo tồn đa dạng sinh học trên Trái đất. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hầu hết các bài báo dành cho đa dạng sinh học đều nhấn mạnh đến sự suy giảm của nó.

Về vấn đề này, các tiêu chuẩn đã và đang giúp bảo tồn và phục hồi đa dạng sinh học, và vai trò của ISO trong lĩnh vực này ngày càng trở nên quan trọng.

Sự suy tàn khủng khiếp của thiên nhiên

Đa dạng sinh học bao gồm tất cả sự sống. Nếu không có nó, sẽ không còn thực phẩm, không còn không khí sạch, không còn tài nguyên thiên nhiên như gỗ hoặc các biện pháp phòng thủ tự nhiên chống lại lũ lụt, và khí hậu sẽ không còn thích hợp cho sự sống. Để đảm bảo điều này không xảy ra, CBD đã đặt ra cho mình ba mục tiêu cơ bản, đó là bảo tồn sự đa dạng sinh học, sử dụng bền vững và chia sẻ công bằng và hợp lý các lợi ích phát sinh từ việc sử dụng các nguồn gen.

Tuy nhiên, nếu chúng ta tin tưởng vào các số liệu thống kê, thì CBD cần thiết hơn bao giờ hết. Các Báo cáo Hành tinh Sống 2020 - Uốn cong về mất đa dạng sinh học; báo cáo sự suy giảm đa dạng sinh học toàn cầu trong chưa đầy nửa thế kỷ. Ví dụ, kể từ cuộc Cách mạng Công nghiệp, đa dạng sinh học đã giảm một nửa ở Anh, và các nhà khoa học cảnh báo nguy cơ ảnh hưởng tầng sinh thái hoặc thậm chí sụp đổ các loài.

Báo cáo này, được xuất bản bởi World Wide Fund for Nature (WWF) và Viện Động vật học London (ZSL), dựa trên một bộ dữ liệu được gọi là Chỉ số Hành tinh Sống (LPI), xem xét hàng nghìn loài và hàng chục loài hàng nghìn quần thể. Chỉ số này theo dõi các xu hướng và mô hình thay đổi đa dạng sinh học theo thời gian.

CBD đã thông qua LPI và áp dụng nó để đo lường các xu hướng toàn cầu về đa dạng sinh học của môi trường sống trên cạn và dưới nước. Điểm mạnh của nó là một thước đo phổ quát tiềm năng để theo dõi tiến trình. Do đó, nó đã đóng một vai trò quan trọng trong giai đoạn 2011-2020 trong việc đặt ra các mục tiêu nhằm ngăn chặn sự suy giảm đa dạng sinh học và CBD sẽ sử dụng chỉ số này để thiết lập một khuôn khổ cho việc đặt ra các mục tiêu nhằm đảo ngược sự suy giảm này trong thập kỷ tới.

Bất chấp sự đồng thuận toàn cầu về sự mất đa dạng sinh học, nhanh chóng trở nên rõ ràng rằng các ý kiến khác nhau về việc bảo tồn đa dạng sinh học hoặc sự mất và đạt được của đa dạng sinh học. Điều này là do số lượng lớn các thông số và phương pháp không đồng nhất có sẵn để đánh giá đa dạng sinh học.

Ví dụ ở Tây Ban Nha, một nhóm các nhà nghiên cứu đã kiểm tra toàn bộ một loạt các thông số để đánh giá nước ngọt và xác định một loạt các thông số đa dạng sinh học để đánh giá tính toàn vẹn sinh thái của các hệ sinh thái dưới nước. Tuy nhiên, nhóm này nhận thấy rằng: "hiệu suất thay đổi đáng kể giữa các loại thông số khác nhau và cung cấp thông tin không đồng nhất về trạng thái của hệ sinh thái, điều này gây khó khăn cho việc lựa chọn các thông số thích hợp cho quan trắc sinh học".

Bên cạnh LPI, có nhiều chỉ số khác để đánh giá đa dạng sinh học. Ví dụ, Viện Phát triển Bền vững Quốc tế (IISD) đã xác định được 15 trong một báo cáo năm 2017 về các chỉ số đa dạng sinh học, và nhiều công cụ như vậy đã xuất hiện trong 5 năm qua. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn quốc gia và khu vực đã chỉ ra rằng cách tiếp cận dựa trên tiêu chuẩn hóa có thể đặc biệt có lợi cho việc theo dõi sự tiến hóa của đa dạng sinh học hoặc xác định các phương pháp quản lý đa dạng sinh học.

Tiêu chuẩn đồng nghĩa với thành công

Tại Pháp, vào đầu năm nay, một nhóm các nhà nghiên cứu đã báo cáo một câu chuyện thành công về đa dạng sinh học tuyệt vời và các tiêu chuẩn quốc gia của AFNOR là trung tâm của thành công đó. Nhóm các nhà nghiên cứu đã thành công trong việc chứng minh rằng việc quản lý hiệu quả các nguồn nước và giảm thiểu ô nhiễm đã giúp tái sinh các loài động thực vật dưới nước.

Các nhà nghiên cứu đã dựa vào ba tiêu chuẩn quốc gia về giám sát và đo lường thiết yếu trong các cuộc điều tra của họ để có được dữ liệu hài hòa và phù hợp.

Cũng tại Pháp, một nhóm các nhà nghiên cứu đã dựa trên tiêu chuẩn châu Âu xác định một phương pháp hài hòa và chất lượng cho giám sát sinh học, nhằm nghiên cứu khả năng chống ô nhiễm của địa y. Đi sâu hơn nữa, tiêu chuẩn khu vực này để đánh giá sự đa dạng của địa y được áp dụng trên toàn thế giới.

AFNOR cũng đã xuất bản một tiêu chuẩn quốc gia về cách tiếp cận nhằm lồng ghép các vấn đề đa dạng sinh học vào hoạt động của các tổ chức. Nếu không có loại công cụ tiêu chuẩn hóa này để đánh giá đa dạng sinh học, sẽ không thể đảm bảo việc giám sát và quản lý hài hòa. Bước tiếp theo sẽ dựa trên sự hài hòa ở cấp độ quốc tế, bởi vì các chỉ số, phương pháp và kiến thức khoa học hiện đã đạt đến mức độ chín muồi.

 Hà My