Ứng dụng công nghệ chống hàng giả: Doanh nghiệp nhỏ liệu có cửa?

Rào cản chi phí và tâm lý “ngại số hóa”

Câu chuyện về hàng giả, hàng nhái len lỏi vào mọi ngóc ngách thị trường Việt Nam đã không còn xa lạ, đặc biệt trong các ngành nông sản, thực phẩm, thủ công mỹ nghệ – những lĩnh vực chủ yếu do doanh nghiệp siêu nhỏ và hộ cá thể đảm nhiệm.

Theo ông Trần Văn Lợi, chủ một cơ sở mây tre đan ở Chương Mỹ (Hà Nội), sản phẩm của ông từng bị làm nhái trắng trợn và bán tràn lan trên sàn thương mại điện tử. Tuy nhiên, “chúng tôi không thể đầu tư tem chống giả hay QR truy xuất, vì chi phí mỗi tem cao hơn cả biên lợi nhuận một sản phẩm”, ông chia sẻ.

Tình trạng này không phải là cá biệt. Hàng nghìn cơ sở sản xuất nhỏ tại các làng nghề truyền thống đều đang đối mặt với nguy cơ bị xâm phạm thương hiệu nhưng thiếu công cụ phòng vệ phù hợp.

Thông tin về vấn nạn hàng giả ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, ông Nguyễn Đăng Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP) cho biết: “Hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng… đang là một trong những vấn đề nhức nhối của xã hội. Hầu hết sản phẩm có uy tín, thương hiệu được người tiêu dùng ưa chuộng, đều có nguy cơ bị làm giả, làm nhái. Hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ hiện diện từ các cửa hàng tạp hóa nhỏ đến những siêu thị ở những đô thị lớn".

Ông Sinh nhấn mạnh thêm: “Hàng giả, hàng nhái đa dạng về mẫu mã, phong phú về chủng loại, linh hoạt về giá cả, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, kiểm soát của lực lượng chức năng. Hiện nay, tình trạng sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc vẫn phổ biến và diễn biến phức tạp cả về quy mô, lĩnh vực lẫn phương thức sản xuất, tổ chức tiêu thụ, nhập khẩu từ bên ngoài…”.

Từ góc nhìn công nghệ, ông Nguyễn Quang Tuấn – chuyên gia tư vấn giải pháp số trong lĩnh vực chống giả nhận định: “Các làng nghề và doanh nghiệp nhỏ cần những công cụ ‘vừa túi tiền’ và dễ áp dụng. Giải pháp chống giả không nên chỉ dành cho tập đoàn lớn, mà phải được thiết kế để phổ cập đến gốc rễ của chuỗi sản xuất".

Người tiêu dùng kiểm tra nguồn gốc hàng hóa bằng điện thoại thông minh.

Startup vào cuộc: Công nghệ “giá mềm” vẫn hiệu quả

Trước thực trạng này, một số startup trong nước đã chủ động cung cấp các giải pháp công nghệ giá rẻ để giúp doanh nghiệp nhỏ tiếp cận được với công nghệ xác thực hàng hóa, truy xuất nguồn gốc và quản lý chuỗi cung ứng.

Anh Nguyễn Văn Đức, CEO của startup VNCheck cho biết công ty anh đang triển khai các gói giải pháp từ 300 đồng/tem, hỗ trợ cả offline lẫn online, giúp người tiêu dùng và doanh nghiệp dễ dàng xác thực sản phẩm ngay cả khi không có điện thoại thông minh. “Chúng tôi hiểu khó khăn của họ, vì thế, VNCheck cung cấp giải pháp đơn giản, dễ triển khai và sẵn sàng hỗ trợ đào tạo tại chỗ", anh Đức nói.

Tương tự, startup TrueData cũng đã tung ra hệ thống tem thông minh tích hợp công nghệ nano và truy xuất mã hóa, nhưng giá chỉ ngang tem giấy truyền thống. Theo bà Trần Thị Hải Yến – Giám đốc sản phẩm TrueData: “Nếu công nghệ không đến được với nhóm doanh nghiệp nhỏ thì cuộc chiến chống hàng giả sẽ luôn thất thế ở phần gốc. Chúng tôi muốn biến công nghệ thành công cụ phổ cập”.

Đáng chú ý, những đơn vị này không chỉ cung cấp giải pháp mà còn đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và đồng hành với doanh nghiệp trong quá trình vận hành. Điều này giúp giảm rủi ro và gia tăng tính sẵn sàng tiếp cận công nghệ, đặc biệt với các cơ sở thiếu nhân lực chuyên môn.

Muốn lan tỏa, cần thêm lực đẩy từ chính sách

Tính đến tháng 6/2025, lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã xử lý gần 10.000 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, thu phạt hơn 260 tỷ đồng, chuyển hàng chục vụ sang cơ quan điều tra. Tuy nhiên, tình trạng tem giả, mã QR bị sao chép vẫn ngày càng tinh vi, trong khi nhiều doanh nghiệp nhỏ hoàn toàn không có khả năng tự vệ.

Ông Trần Văn Lợi đề xuất: “Nếu có chính sách hỗ trợ 50% chi phí tem hoặc tổ chức các lớp hướng dẫn tại địa phương, chúng tôi sẽ sẵn sàng ứng dụng công nghệ".

Ông Nguyễn Đăng Sinh, Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP).

Từ góc nhìn chính sách, ông Nguyễn Quang Tuấn khuyến nghị nhà nước nên xây dựng chương trình trợ giá cho giải pháp công nghệ chống giả, đồng thời ban hành quy định bắt buộc áp dụng truy xuất nguồn gốc đối với một số nhóm hàng hóa nhạy cảm như thực phẩm, dược phẩm, thủ công mỹ nghệ… Cần song hành ưu đãi thuế hoặc tín dụng để khuyến khích doanh nghiệp nhỏ áp dụng.

Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ đang siết chặt yêu cầu truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng, doanh nghiệp Việt – dù nhỏ nếu không bắt nhịp với xu hướng công nghệ sẽ khó giữ được thị phần và thương hiệu.

Công nghệ chống hàng giả không còn là “đặc quyền” của doanh nghiệp lớn. Với sự vào cuộc của các startup trong nước cùng chính sách hỗ trợ hợp lý từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp nhỏ – dù hạn chế về nguồn lực vẫn có thể tham gia vào cuộc chiến chống hàng giả một cách chủ động, hiệu quả và bền vững.

Thanh Hiền