Vì sao sau khi xây xong nhà, chủ nhà và nhà thầu thường… không muốn nhìn mặt nhau?

Thực tế cho thấy, không ít công trình kết thúc trong trạng thái căng thẳng: chủ nhà ấm ức, nhà thầu mệt mỏi, hai bên “ai về nhà nấy” mà trong lòng còn nhiều bức xúc. Điều đáng nói là mâu thuẫn này không hẳn xuất phát từ sự xấu xa của một phía, mà từ việc mỗi bên đều thấy mình đúng, trong khi lại không nhìn thấy áp lực và khó khăn của bên còn lại.

Với chủ nhà, căn nhà thường là tài sản lớn nhất trong đời. Có người phải tích cóp hàng chục năm mới đủ khả năng xây dựng. Số tiền bỏ ra lớn, trong khi kiến thức chuyên môn hạn chế, khiến nỗi lo luôn thường trực: sợ bị qua mặt, sợ phát sinh chi phí, sợ vật tư không đúng cam kết, sợ sai sót chỉ phát hiện khi mọi thứ đã quá muộn. Nhiều chủ nhà bước vào quá trình xây dựng với tâm thế của một “cuộc chơi bất cân xứng”, nơi nhà thầu nắm rõ luật chơi, còn mình thì loay hoay giữa hàng loạt quyết định quan trọng mà không đủ nền tảng để tự tin.

Ở chiều ngược lại, nhà thầu cũng đối mặt với áp lực nặng nề nhưng ít khi được chia sẻ. Trong một thị trường mà giá rẻ gần như là yếu tố quyết định, câu hỏi mở đầu quen thuộc của chủ nhà thường chỉ xoay quanh: “Bao nhiêu tiền một mét vuông?”. Nhà thầu báo giá thấp dễ được chọn, còn ai nói kỹ, nói đủ thì lại bị nghi ngờ là “vẽ vời”. Nhiều nhà thầu buộc phải hạ giá để có cơ hội ký hợp đồng, rồi trông chờ vào phát sinh để bù đắp chi phí – một vòng luẩn quẩn khiến mối quan hệ với chủ nhà ngày càng căng thẳng.

Theo anh Trần Chiến Thắng, Sáng lập và Điều hành Học viện Dự toán và Khởi nghiệp Xây dựng, áp lực cạnh tranh giá trong khi chi phí nhân công, vật tư liên tục tăng đã đẩy nhiều nhà thầu vào thế khó. “Có những công trình làm đúng, làm đủ nhưng chỉ cần trễ tiến độ hoặc một sai sót nhỏ cũng đủ khiến cả quá trình bị đánh giá là không tử tế", anh chia sẻ.

Anh Đàm Hà Phú – Tổng giám đốc Công ty Không Gian Đẹp

Nhìn lại thị trường, anh Đàm Hà Phú – Tổng giám đốc Công ty Không Gian Đẹp cho rằng, sự mất niềm tin của chủ nhà với nhà thầu một phần xuất phát từ chính nội bộ ngành xây dựng. Giai đoạn 2016–2018, nhiều nhà thầu kém chất lượng xuất hiện, làm ăn chộp giật, không đảm bảo kỹ thuật, khiến tâm lý nghi ngờ lan rộng. Từ đó, cả hai bên bước vào quá trình hợp tác với tâm thế phòng thủ, thiếu một chuẩn mực chung.

Theo anh Phú, mâu thuẫn thường tập trung vào ba điểm chính: điều kiện thanh toán, yêu cầu kỹ thuật và chất lượng thi công. Chủ nhà lo sợ bị thiệt nên siết chặt thanh toán và đặt yêu cầu cao, trong khi không có nền tảng kỹ thuật rõ ràng. Ngược lại, nhiều nhà thầu vì áp lực giá đã không đảm bảo được chất lượng như cam kết ban đầu. Khi cả hai phía đều phòng thủ, xung đột là điều khó tránh.

Để tạo sự hài hòa giữa chủ nhà và chủ thầu trong quá trình xây nhà, cần phải có sự phối hợp và cách nhìn chung từ hai phía.

Ông Đinh Hoài Nam, người đã hướng dẫn hơn 1.200 chủ nhà tại các khóa học “kỹ năng tự kiểm soát xây nhà” cho rằng, vấn đề cốt lõi không nằm ở con người, mà ở cách hai bên bắt đầu làm việc với nhau. Phần lớn chủ nhà chỉ quan tâm đến đơn giá trên mét vuông, trong khi để báo giá chính xác, nhà thầu cần rất nhiều thông tin về công năng, vật tư, biện pháp thi công và điều kiện mặt bằng. Nếu nói đúng và đủ ngay từ đầu, giá sẽ cao và dễ bị loại; nếu không nói hết, mâu thuẫn gần như chắc chắn sẽ xảy ra sau này.

Từ thực tế đó, nhiều ý kiến thống nhất rằng giải pháp không nằm ở việc phân định ai đúng – ai sai, mà ở việc tạo ra một “nền tảng chung” ngay từ đầu. Đó là một đề bài rõ ràng cho việc báo giá: thống nhất cách tính diện tích, danh mục vật tư, biện pháp thi công, các hạng mục đã bao gồm và các chi phí có thể phát sinh. Khi tiêu chuẩn được làm rõ, chủ nhà không còn bị động, nhà thầu cũng được bảo vệ khỏi những tranh cãi và đánh giá cảm tính.

Thông điệp chung được rút ra là: đơn giá trên mét vuông không thể phản ánh đầy đủ giá trị của một căn nhà. Chỉ khi chủ nhà và nhà thầu cùng thay đổi cách tiếp cận – từ mặc cả sang hợp tác dựa trên hiểu biết thì việc xây nhà mới có thể bớt căng thẳng, bớt tổn thương và trở lại đúng nghĩa là hành trình tạo dựng những căn nhà tử tế.

Minh Nghĩa